СКФО По нацпроекту начали обновлять 16 участков дорог Ставрополья   СКФО В песчаном бархане в Дагестане нашли останки разбившегося самолета времен ВОВ Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов поздравил жителей региона с Днем реабилитации казачества Актуально В КЧР пройдет бесплатная экскурсия по экотропе «Аланский путь» Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов обратился к жителям региона в Международный день памяти жертв радиационных аварий и катастроф

«Франджым и лIыхъужь» адыгэ бзылъхугъэ

28.01.2015 2357
«Франджым и лIыхъужь» адыгэ бзылъхугъэ
горянкаУрысей къэралым и генерал Хьэгъундокъуэ Едыдж (Николай Константинович) ипхъу Елмэсхъан: православнэ динымкIэ — Галя, католическэмкIэ — Ирен, дуней псом къыщацIыху, Франдж къэралым и лIыхъужь адыгэ бзылъхугъэщ. Елмэсхъан Урысейм и къалащхьэ Бытырбыху 1898 гъэм къыщалъхуащ. Едыджрэ и щхьэгъусэ Елизаветэрэ быний — пщащитхурэ щIалищрэ зэдапIащ. Ахэр: Нинэ, Галя, Артемие, Александрэ, Тамарэ, Константин (Едыдж), Жорж (Адэмей), Исмэхьил сымэщ. Хьэгъундокъуэм и бынхэм я Хэкур фIыуэ ялъагъуу, сыт хуэдэ гугъуехь къатемыгуплIами, Урысей къэралым гукIи псэкIи хуэщыпкъэу игъэсэн хузэфIэкIащ. Ауэ и хъыджэбз Елмэсхъан езы Едыдж хуэдэу акъыл жан, псэхугъуэншэу щыпкъагъэм, пэжыгъэм щIэбэн цIыху хъуащ. Япэ Дунейпсо зауэм и лъэхъэнэм Едыдж къулыкъум къыхэкIыжыу (Псыхуабэ) Пятигорск псэупIэкIэ къыщигъэзэжам, Елмэсхъан а къалэм дэт сымаджэщым дохутыр IэзакIуэу Iухьащ. Сымаджэщым деж нэхъыбэу зэIэзэхэр зауэм фIэбжь хэзыха зауэлIхэрат. Елмэсхъан абдежым нэIуасэ къыхуохъу зи щхьэм фэбжь хьэлъэ техуа, урыс уэркъ лъэпкъ иным къыхэкIа Баженов Николай. Елмэсхъан а офицер хахуэр къызэфIэгъэувэжыным и акъыли, и гуащIи щымысхьу ирихьэлIащ. Николай нэхъ зиужьыжауэ Бытырбыху щигъэзэжым, Елмэсхъан щхьэгъусэу здищтэри, а къалэм дежи я нэчыхь щрагъэтхащ. Урысейм революцэм и зэрыхьзэрийр къыщыхъейм, Баженовым и унагъуэр къуэш зэрыукI зауэм нэхъ щихъумэ и гугъэу, КъуэкIыпIэ жыжьэм Iэпхъуэжащ. Елмэсхъан а лъэхъэнэм къыхуэхъуащ щIалэ цIыкIу, ауэ и адэ Николай и къуэпскIэ зыщыгугъ и сабий пажэм гу щихуэн хущIэмыхьэу, дунейм ехыжащ. ЩIалэ цIыкIум и адэм и фэеплъу Николай фIащащ. Франдж къэралым Iэпхъуэжа нэужь Елмэсхъан етIуанэ унагъуэ ихьэжащ. Ар щхьэгъусэ хуэхъуащ граф Ладислэ де Люар. Абдеж католическэ чылисэм и унафэкIэ, Елмэсхъан Ирену ятхыжащ. Ладислэ маркиз де Люар и къуэт, абы къыхэкIкIэ и къуэм и щхьэгъусэр католикыу щытын хуейт. Елмэсхъан сыт хуэдэ дин кърамыгъэщтами, къызыхэкIа лъэпкъыр зы махуи игу иригъэхуакъым, икIи хэт къемыупщIми, зэрыадыгэр яжриIэт. ЕтIуанэ Дунейпсо зауэр къыщыхъейм, Елмэсхъан къызэригъэпэщащ кърашэкI сымаджэщхэр. Япэ щIыкIэ Тунисым, иужькIэ Италием, Франджым щылэжьащ. Германием Франдж къэралыр къищта нэужь, Елмэсхъан генерал де- Голь къызэтригъэна езанэ дзэм хыхьащ. Абдеж кърашэкI сымаджэщ машинэ тIощIым щIигъу зэригъэпэщащ адыгэ бзылъхугъэ дохутыр ерыщым. Ар щылэжьащ Марокко, Тунис, нэмыцэ генерал Ромель пэщIэта дзэхэм ядэIэпыкъуу. 1944 гъэм графиня де Люар шууейхэм я езанэ хамэ къэрал полкым и бригадирхэм я унафэщI хъуащ. Франджыдзэм нэмыцэхэр я щIыналъэм щрахужам, дзэм япэ иту лъэмыжым зэпрыкIахэм я пашащ Елмэсхъан. Елмэсхъан къигъэлъэгъуа гуеягъыр зылъэгъуа Маршал Жуен къыжриIауэ щытащ: «Ирен, мы уэ зепхьэ Iуэхухэр цIыхухъущ зэфIэзыхын хуейр, солъэIу уи жьэгу екIуэлIэжи гупсэхуу псэу!» жэуэ. Елмэсхъан дзэпщышхуэм мэскъалкIэ хуимыкIуэту жэуап иритыжащ: «Сэ уэ сыуисэлэткъым унафэ къысхуэпщIыну, уи Iуэху хэлъкъым сэ зэфIэсхынуми, сыкъыздэхутэнуми, сэ къыстебгъэкIуадэ гуащIэмрэ, неймрэ бийм тебгъэкIуадэмэ, кIуэдкIэ нэхъыфIщ»… Елмэсхъан и щIалэ Николай США-м и генерал Кларк и адъютанту зауэм хэтащ, ауэ щIалэ дыдэу капитан нагъыщэр иIэу дунейм ехыжащ. Зауэр щиухам маршал Жуен адыгэ бзылъхугъэр зипищI щимыIэу пщIэшхуэ къыхуищIу щытащ. Елмэсхъан нагъыщэу къыхуагъэфэщам и бжыгъэр гъунэжщ. Апхуэдэщ: «Командир в Национальном ордене Легиона Чести», «Старший офицер в Национальном ордене Достоинства», «Крест войны 1939-I945 гг.», «Три Похвалы в приказе корпуса Армии», «Медаль в память Тунисской компании 1943-1945 гг.», «Медаль в память об Итальянской компании 1943-1945 гг.», «Алая медаль Чести Священной Военной службы», «Медаль Эпидемий», «Алая медаль города Парижа»... Мыбыхэм къинэмыщIауэ, Елмэсхъан нэгъуэщI къэрал куэдым я орденхэр, медалхэр къыхуагъэфэщащ. 1985 гъэм и ныбжьыр илъэс 87-м иту дунейм ехыжащ гуащэ лIыхъужьыр. Ар щIалъхьэжащ Франджым и маршалым хуэдэу, и бэныр топ лафетым тету, Сент-Женевьев де Буа кхъэм, и щIалэ Николай бгъуралъхьэжащ. Источник: riakchr.ru
2357 просмотров


Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный