БАИТЕРЕКТЕИ БАИ ЯШАВ БАКТЫСЫ

Карашай-Шеркеш ерининъ 100 йыллыгы белгиленеди. Карашай-Шеркеш ер и н и н ъ яш авш ы л ары уьшин бу уьйкен эм эстеликли шак, неге десе 100 йылдынъ ишинде коьп зат этилген. Россиядынъ энъ аьлемет муьйисинде яшав айлак туьрленген. Заманнынъ сосы бир оьмирлик кесегинде коьп ислер болганлар эм, элбетте, сол ислер мен каьрлеген аьдемлер акында хабарлав - бу йылга бизим газетамыздынъ бас эсабы. Соны ман байланыста биз быйыл «Карашай-Шеркеш Р еспубликасы ны нъ 100 йыллыгына» деген рубрикады ашканмыз, онда биз Карашай-Шеркеш ерининъ туьзилуьвине эм оьрленуьвине косымларын эткен ердеслеримиз акында хабарлаймыз. Сондай ердеслеримиздинъ бириси Ногай районынынъ Икон-Халк авылынынъ яшавшысы, янъыларда оьзининъ 95 йыллыгын белгилеген Кульсим Нурадиновна Джемакулова болады. Бу аьлемет кыскаяклы акында хабарламага редакцияга оьзининъ тилегин КЧР-дынъ Ногай районынынъ кы скаяклы лар советининъ председатели Маек Амитовна Баисова каратты. Маек Амитовнадынъ соьзлерине коьре, Кульсим Нурадиновна - газетадынъ окувшылары онынъ акы нда билмеге керек аьдем, боьтен де, яс аркалар оннан коьрим алмага кереклер. Неге десе тап сондай аьдемлер бизим кишкей Элимиздинъ тарихин кеплегенлер. Ясыртын тувыл, кыскаяклыдынъ яшавда энъ бас борышы - ол ана болув, б ал ал ар ы на ийги тербия беруьв. Кульсим Н урадиновна сол аналык борышын да толтырып, ян досына алал косак, ийги уьй бийкеси болып, соны ман биргесине аьле оьзининъ пайдасын элине, халкына аькелмеге шалысып, яшавынынъ узак йылларын каныгыслы аьрекетте озгарган. Соьле болса, эсли шагына келгенде, Кульсим-аьей балаларынынъ, йиенлерининъ тоьгерегинде олардынъ етимислерине, ийгиликлерине куванып яшайды. Окувшыларымызды ясы уьйкен ердесимиз бен таныстырайык. Кульсим Нурадиновна Джемакулова (кыз тукымы Джазова) 1928 йылдынъ 5 февралинде ИконХалк авылында Нурадин Джазовтынъ эм Канитат Утамалиевадынъ татым, куллыксуьер аьелинде тувган. Аьелде оьскен уьш баладынъ ишинде Кульсим кенжепайлары болган. Мектепте орта билимди радиновнадынъ ян досы - Батыр Яхьяевич акында хабарлагымыз келеди. Ол 1925 йылдынъ 25 июнинде тувган. Уллы Аталык кавян досы Батыр да туьрли яваплы ис орынларда уьйкен к а й р а тл ы к пан, намыслы куллы к эткен: И кон-Халк комсомол райкомынынъ 2-нши секретари, инструктор, райисполкомнынъ кадрлар боьлигининъ заведующийи, райисполкомнынъ ортак боьлигининъ заведующийи, обл а с т ь Д О С А А Ф председатели болып, оннан баска районнынъ туьрли хозяйстволык участокларында басшы болып ислеген. Айтпага тийисли, Батыр Джемакуловтынъ ян досы Кульсим ога алал дирек болып, оны кайдай ис те де тынынъ (потребительское общество) председатели болып ислеген. Улы Асан Э ркин-Ш ахарды нъ орта кеспилик-техникалык училищ есин куты лып, коьлик айдавшыдынъ кесписин алган. 2003 йылда ол яшавдан кешкен. Луиза да Людмиладынъ йолы ман, Москвадынъ кооперативлик институтына туьсип, товароведтинъ кесписин алган. Марита Г.В.Плеханов атлы Москвадынъ халк хозяйство институтын кутылган, кыралымыздынъ бас каласында столовыйлар эм ресторанлар трестин басшылайды. Майрат яшавында окытувшыдынъ кесписин сайлаган. Ол Пятигорсктынъ тыс кыраллар институтын кутылып, мектепте балаларды англичан тилине окытады. Ол Адыге-Хабль орта мектебинде куллык эткен, соьле Москвадынъ окув отанында ислейди. К.Джемакулова Икон-Халк авыл Советининъ исполкомынынъ председатели М.Сикалиев пен эм Советтинъ секретарининъ орынбасары Я.Сеитов пан. БАИТЕРЕКТЕИ БАИ ЯШАВ БАКТЫСЫ демевлеп турган. Батыр эм Кульсим Джемакуловлар савлай яшав бойы анълавлык тавып, татымлы кта яш аганлар. Олар бирге ети ийги балаларын оьстиргенлер. Олар: Лю дмила, Асан, Луиза, Марита, Майрат, Наза эм Руслан. Балаларыны нъ баьрисине де ата-анасы йогары билим, ийги тербия бергенлер. Олардынъ аьр кайсысы аьеллерин туьзип, яшавда оьзлерининъ орынларын тапканлар, балаларын, аьле йиенлерин тербиялайдылар. Кульсим Нурадиновнадынъ уьйкен кызы Людмила Ставропольдинъ коо- перативлик техникумын, сонъ Белгород каласынынъ потребкооперация академияКызлардынъ кишкейи Наза Таджик оькиметлик саният институтында окыган. Ол коьп йыллардан бери Х.Б.Байрамукова атлы Оькиметлик миллет библиотекасы нда ислейди. Куллыгын аьруьв билген специалистти ис дослары да, оны таныган эм айкаскан ердеслери айлак сыйлайдылар. Айтпага тийисли, аьелдинъ кенжепай ясы Руслан да товароведтинъ кесписин сайлаган. Ол Ставропольдинъ кооперативлик техникумында билим алган. Суьйткенде, Джемакуловлардынъ балалары ата-аналарынынъ сенимлерин аклап, шалысып ислейдилер, оьзлерининъ пайдаларын аькелмеге шалысадылар. сувын шыгарып этип, бизди де баьри куллыкларга - уьй ишинде де, каралды, бакша куллыгына да уьйретип, сонъ олардынъ толтырылувларын талаплайтаган эди. Боьтен де, ол бизди янавырувлыкка, тоьгеректегилерге алаллыкка уьйреткенлери эсимизден кетпейди. Буьгуьн-буьгеше де анамыздынъ танълыгы, аьдемсуьерлиги, дурыслыкты суьюви бизге коьрим болып турады. Анамыз касымызда болганы - бизге, онынъ аьвлетлерине, яшавда куьш-куват, коьнъиллик, рахатлык береди. Ол аьелимиздинъ коьрки, диреги болып, юрегимизде куванышты тувдырады, - деп боьлиседи юрегиндеги ойлары ман Кульсим НураК.Джемакулова Сталин атлы колхозынынъ бас бухгалтери В.Данилова ман бирге. 1947 йылдынъ 12 декабри. алып, оьзининъ ис аьрекетлигин К.Джемакулова 1943 йылдынъ 1 мартында И кон-Х алк районы нынъ Икон-Халк авылында, Сталин атлы колхозда бухгалтердинъ ярдамшысы болып баслаган. Коьздинъ явын алган ярасык, сынлы, акыллы кызды Икон-Халк авылынынъ ясы Батыр Джем акулов яратады эм 1949 йылда яс аьдемлер аьел туьзедилер. Суьйтип, Кульсим Яхья Ажиумарович эм Фатима Иссаевна Джемакуловлардынъ уьйкен, татым аьелине келин болып туьседи. Булайда Кульсим Нуга басланганда, айлак яс болып, Элимизди каарлы явдан коршалавга кетеди. Кавгадынъ авыр йолларын оьтип, ол уьйге шынты баьтир болып кайтады. Кавгада коьрсеткен йигитликлери уьшин Б.Я.Джемакулов коьплеген орденлер мен эм медальлер мен савгаланган. Кавгадан сонъ савлай кыралымыздагындай болып, бузылган-шашылган ерли хозяйстводы аяк уьстине салмага керек болды. Авылш ылар кайдай иске де уьйкен яваплык пан, ымтылыслык пан кириседилер. Кульсимнинъ К.Джемакулова Икон-Халк авыл советининъ исполкомынынъ председатели К.-Г.У.Туркменов пан эм авылдынъ изба-читальнясынынъ заведующийи К.Х.Карасова ман бирге. 1949 йылдынъ 22 октябри. аьр кайсысы ман да кыскаяклы биртиллик тавып ислеген. Туьрли йылларда авылдынъ председательлери болган Магомет Сикалиев, Хусин Аюбов, Батал Булатуков, Клыч-Герей Туркменов, Исмаил Баисов Кульсимнинъ усталыгын, исине яваплыгын, оьзининъ борышларын намысы ман толтырганын йогары баалаганлар. Соьзсиз де, кыскаяклыдынъ намыслы иси билинмей калмаган. Сол зат акында онынъ коьплеген Сый грамоталары эм савгалары ш аатлайды лар. 1980 йылда ССР Оьр Советининъ Президиумынынъ Указы ман К.Н.Джемакулова «Ис ветераны» деген атка тийисли этилген. Ол эки кере «Аналык данъкы» ордени мен савгаланган, неге десе ян досы ман бирге аьелде ети балады оьстирип эм тербиялап, шынты аналык йигитлигин сында окып, экономисттинъ кесписин алган. Ол Адыге-Хабль, сонъ Икон-Халк авыл яратувшылык ямага- - Анамыз каранъа намаздан алып уьй куллыкларын этип баслайтаган эди. Оьзи де куллыкты диновнадынъ тувынъышы Людмила. Аналары акында сондай йылы соьзлерин Кульсим Нурадиновнадынъ аьр аьвлети де айтпага болаяк, неге десе аьр бирисине юрегининъ йылувлыгын берип, аьр кайс1 ci н аьдуьвлеп оьстирген. Уьйкен аьелде оьскен балалар айлак татым, яныплы боладылар деген айтув да дурыс. Джемакуловлардынъ балалары бир-бирине дирек болып, ата-аналарына ярдам этип оьстилер. Яшавда ийгилик те, кыйынлык та араласып барады дегенш е, кавгада алган яралары Батыр Я хьяевичтинъ ден савлыгына ыз калдырмай болмаганлар. 1989 йылда ол 64 ясында яшавдан кешкен (яткан ери еннет болсын). Энди соьзимизди яне Кульсим Н ур а д и н о в н а акында бардырайык. 1948 йылда кайратлы ердесимизди Икон-Халк районынынъ Икон-Халк авыл Советининъ исполкомынынъ секретари этип айырганлар. Ога яваплы куллыкты сенип, авылдаслары онынъ кайратлы исин баалаганлар, аьдемшилик эм яваплык касиетлерине йогары белги бергенлер. Кульсим Нурадиновнадынъ ис стажы савлайы 43 йыл болады. Сол йыллардынъ ишинде ол ийги аьдемлер мен бирге куллык эткен. Суьйтип, авыл Советинде ислеген йылларында председательлер авысып, коьрсеткен. Я нъ ы ларда Кульсим Нурадиновна Джемакулова оьз аьелининъ - улынынъ, бес кызынынъ, 15 йиенининъ, 33 йиеншерининъ эм бир туьвенш ерининъ тоьгерегинде оьзининъ 95 йыллык мерекесин белгиледи. «Меним йылларым - меним байлыгым» деп айтылганша, К.Н.Джемакуловадынъ яшав йыллары - ол ийги аналык исининъ де, Эл-ямагатка алал кызмет кылувдынъ да ийги уьлгиси. А энъ маьнелиси, сыйлы аьей тувганларынынъ эм авылшыларынынъ суьюви мен, терен сыйлавы ман пайдаланады. Сол аьлемет ийгилиги мен мерекешиди тек тувганлары тувыл, аьле официаллы кисилер де ак юректен кутладылар, коьплеген йылы сагынувлар айттылар, неге десе Кульсим Нурадиновна савлай яшавын тувган оьскен Карашай-Шеркеш ерине кызмет кылувга бгыслаган. Биз де газет ады нъ коллективининъ эм окувшыларынынъ атыннан баьри йылы кутлавларга косыламыз, Кульсим Нурадиновнага берк ден савлыкты, баьри ийгиликлерди, узак оьмирди сагынамыз!