ЗНЫКІ АРАЪА САЪАХЬАН

Сара сыхьыз ЭмилияпІ цысквша сыртапІ. Дадагьи нанагьи сгвыбзыгъарчІвачІвата рхІвитІ, ауаса сара ужвыгьи йгІасгвнымгІвуа щардапІ. Сара щардала зныкІ сбзазахьазшва йызбитІ. Абар агІвыга стапшитІта – слыгажвта сгІанарбитІ, сыбрагьи сжакІьагьи шлапІ, спынцІа чІврыпІ, сыджьымсаквагьи кІвайчІва бабадза схъапахь йкІыдпІ. ЙшсхІвуш гьсыздырам, ауаса ауи адакъикъаква дадакІ йапшта мхІвакІ сакІуан, сыбгъа йалымцІуата йсыхьуан, къаругьи гьсымахмызтІ – лабадъа сгьызнымкъвузтІ. Ауи агІвыга йгІатпшуа алыгажв сара сакІвын. Йыздыруан тагвжвагьи сабигьи шсыму, ауат даргьи гІари шраухьаз. Саъаща джьащахъван, йшпхызымгьи здыруан. Зынгьи заджвгьи йыгьйасымхІвтІ. МшкІы хІтгІачва шабгу амацІауырта хІыгІвнан. Папагьи, мамагьи, сахщайцІба Алиягьи, саргьи айшва хІыдчІвалата торт хІфун, чай аквхІыжвхуан, агара йылаз Рауль хвыцгьи дгІахІхъапшылуан. Мама йылбаз апхыз гІахІалхІвхтІ. Папагьи сахьыла тшгІанайырхан, «АчІвыищтІ хІара хІ-Мильа пхызта йылбауа?»-хІва дгІасызцІгІатІ йгьи адзыргІвра тшазирыхІазыртІ. Саргьи йназымг-гІазымгуа слыгажвта схъа шызбалауа йасхІвтІ. Мами папи йахъвахъвлапшын, йсхІвуш йазпшуа йчІвапІ. «... Чвгьата сажвыпІ, спсып хІатлата йтазгитІ, сщапІыкІ йтнажвауа йсыхьитІ, заджвгьи сйачважварныс гьстахъым. Псайспадза ашвыр цІлаква рахьыла сыкІвшатІ, адгьыл йгІакІапIлаз абыгъь гІважьква срыхІвачвауа йгылаз айха чвартагъвы сазцан, сыквнагІатІ. Схъахьла йгвжважвуз апстхІва шкІвокІваква срыщтахьпшуа, ацІисква гвыла срыцпссгІауа сымш згитІ...» Папа йшІа хътІыта дсыздзыргІвуан, мамагьи лылаква духан дгІаспшитІ. Саргьи ауат йсхІвауа ъаджьарщауа, йсхІвуш ажваква майрата йъагІасауа саргвышхван, спхыз джвыквсцІахтІ. «ДзныпІ. АцІлаква йкІарпсауа абыгъьква гІважькъапщ гвабанта йщтІапІ. ЙалагІваласуа акъанджьаква агыр расаква ацІла йгІашІыржвунта хъатамата йамцІыргун. СъащтІаз йачвыхъарамкІва адгьыл йларысыз амшІ щъаква йыршІарышвыз айхахар гвара гылан. Ансимшы къанджьакІ йсаргваныз агвара йгІаквчІвунта, йгІанагыз араса агвнарпун. Сара хІабадыруазшва схъвыцуан, зынзамызагьи сачважвун. Счварта йачвыхъарамкІва айшвакІ гылан. Ауи йыквгылаз атамщакь йауыз ашвыр зигІваква тан. Стамщакь йту расакІгьи шрылам сгвы йгІанаггІвацатІ акІвын, араса зшІакІыз «скъанджьа» агвара йгІаквчІватІ. ЙгІвауа абыгъьква сырхчIуа ауи сазыгІв тшысчпатІ. ЙгІасрахІаз акъанджьа арасагьи гІакІанарышвын, йпссгІахтІ. Араса гІащтІысхтІ, уыс дукІ зхаз йапш атамщакь йтасцІан, счварта сазцахтІ. Ачвагьи тIакІв снанауахвуазшва йцатІ, ауаса заджвы дгІаспшуазшва йызбан, сылаква гІахъстІытІ. СгІахъчІвалын, заджвгьи дгьызбум. АцІахьыла сбгъапшызтын – йызбауа ачІвыйа? «Скъанджьа» адамаквагьи кІанархвхван, абыгъьква абгъьатІитІ. Ауи апшыща бзиракІгьи гьгІанамхІвузтІ – азын алакІла йгІаспшуан, ахъа ацанарпунта – анахьани алала. Ауи йарала сарыпхащун. Щарда сымхъвыцуата йсхІвитІ: «Ей, къанджьа! Уара угьажвычвгьам. Абан арасаква азнапІ, уцата йгІаг!». Ауаса ауи къанджьа бызшвала закІ гІаснахІвитІ, йгІасайдауитІ. Сара самхъахъыччатІ. Йара уагІвырсызгьи схъыччауа санаба рахІагьи тшажвжвахуа йалагатІ, атамакъ тнажвжвауа, йацIапххалуа йгІасыквцІритІ. Схъыччара амхІвара ангІалалх «хІыъ» сзымхІвауа спсып акІытІ. Акъанджьагьи тынчхатІ. Ауи гІван-хын сахьыла ахъа гІацанарпатІ, ауаса сара акъанджьа гьсуысхым – сыхъвцІа акІдзатІ. Щарда зхъыцІуаз закІы гІаснаргвалашвахуан акъанджьа – ауаса йамагІну схъа гьазымцузтІ. СзымпІатIауа бзидздзара сщтIан. ТІакIв тшангІабыстх йбахІаз акъанджьа хъсырпшшахуа салагатІ. Сгылын агвара ащъа апны ашв ххыракІ ыквсцІатІ. Апша йгІакІыннамцІара ахІатырла чІвымыгъкІла йшасыркІуаз атажв дгІакІвшатІ. Ауи лыла кІвайчІваквала дангІаспшы, акъанджьа йгІаснаргвалашвуз гІасгвынгІвытІ. ЙатаркІвах ахъыччари амхІви гІасыжвылхтІ. Сызквгылаз ачвымла чкІвын йазамчхІауа йсыцІахъчІван, саргьи сгІабгъашватІ», – схІван «спхыз» алсыргатІ. Папи мами йымчважвауа йахъвахъвлапшуан. Апхъапхъа папа тшгІайдырхтІ, «Йабабдыр ари йыбхІвауа акъом? Ауи апш збахьада, ауи апш згІахьада?», – дъанквынхатІ ауи… Хъвлапны нанаду лпны хІцатІ, ауи сквшщарда дыртапІ, йлымдыруа закІгьи адуней ахъахь йгьаъам. «Спхыз» нанаду йанлархІв, ауи дщаквкІдза йылхІваз ажваква мамагьи папагьи дыртынчтІ: «АгІвычІвгІвыс йгьызным адуней дъадзагІаквылуа, апхъала рбзазара йапщылу гІагвалашвахра зму гьмачІгІвым». Папа тшщаквикІыхтІ, ауи амщтахь йгвыбзыгъу книгакІ апны «спхыз» йзалзыргаз «реинкарнация» ажвагьи гІайа