СКФО В Северной Осетии в 2024 году появятся прямые авиарейсы в Нижний Новгород СКФО Сельхозкооперативы в КБР набирают популярность Актуально Региональный этап Всероссийской олимпиады по истории российского предпринимательства прошел в КЧР на базе КЧГУ Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов в Приэльбрусье встретился с активистами Общероссийского движения детей и молодежи «Движение Первых» Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов в Тырныаузе КБР принял участие в открытии Дворца культуры им. Кайсына Кулиева

ЗЫМГIВАЛАГЬИ ЙШВАПХУ ХIХАКВЛАГIВ ГВЫМЧIВА

28.06.2019 226
ЗЫМГIВАЛАГЬИ ЙШВАПХУ ХIХАКВЛАГIВ ГВЫМЧIВА
Россияла йгьи адунейла зыхьыз бергьльу агIвычIвгIвысква дрыуапI аэкономика наукаква рдоктор, Москва, Тимирязев Климент йыхьыз зхъу Россия акытмлыкврхIара академия экономикала акафедра апрофессор, Къарча-Черкес, Къабард-Балкъар, Ингвыщ, Адыгея республикаквала гIатгара зму анаука анхагIвы АГЫРБА Юрий Усыф йпа. ЙанакIвызлакIгьи знашх лашару, закъыль цIару, Москва город йбзазауа, йынхауа хIхаквлагIвчва адызкIылуа ахIба пшдза июнь а 25 йысквш 80 йыртлапIуштI. Ауи дыздыруа зымгIвагьи кьангьашагIвуасаражвта, кърар зму гIвычIвгIвыста, нбжьагIв цIабыргыта дырзалырныс йылшитI. Агырба Юрий асквш 1939, июнь а 25 Псыжв кыт апны дйытI. Йаба Усыф айсра апхъала дырра зауыз дрыуан, аколхоз апны агрономта дынхун, йангьи акыт апхIвысква зымгIва рапшта, архъаква рпны дынхун. Абашта айсра Ду ангIалага Агырба Усыф афронт дпшцIалын, й-Псадгьыл дазгылата йхъа щтIайцIатI. Ан йгIалыквхIаз абаргвыраква йгIарылцIла дчмазагIвхан, асквш 1948 агIан йагIамкIва адуней лхIваджьтI. Йыбата йгIанхаз асаби йандуи йабадуи дгIадзындыргылтI. Асквш 1955 агIан Юрий Усыф йпа аобласть апхьарта-интернат хьапщ медальла дгIалган, акъральла зыхьыз бергьльыз Москва, Тимирязев Климент йыхьыз зхъу акытмлыкврхIара академия дыцIалтI. Аэкономика факультет дангIалга Къазахстан йгьи Къарча-Черкес рпынква джьауапкIра ду йылата дынхатI. АъачIвагIагIв шIа йгврыхвара гватрадъа йыгьгIанымхатI, ауи аспирантура ддрайгватI. Асквш 1970 агIан Агырба Юрий дахIврала диссертация йхчан, аэкономика наукаква дыркандидатхатI. Апхьарагьи, ажвлара уысквагьи, анаука нхарагьи дахIврала йацзырцуз апхьахьа шIа акафедра нхара дгIаныржьхтI. Ауи апрофессор диассистентта йынхара джвыквицIан, уахьчIвала адунейла зыхьыз бергьльу дапхьахьапI. Академия дъадзанхауа асквш 50 руацIала арыпхьагIв гвымчIвата тшгIайырбара йахъазымкIва, наука нхара щарда акIвйыршарныс, арыпхьарала методика цхърагIага щарда гIацIищтырныс йылшатI. УыжвгIанчIви экономика тшауацIнарыхрала шIыцрата йгIаджвыквицIазгьи гьмачIым. ЙхIаракIу аъачIвагIа гIацIгартаква руацIала Россия йапшым ашIыпIаква йакIвшалауа анаука-практика конференцияква рпны Агырба Юрий йгIачважвараква йрыздзыргIвыз заджвгьи гвалымста дгьгIанымхатI. Астудентква рарыпхьаща агъьчIвра, асеминаркви атшыбжьаракви сабапра рылата йакIвшара ахъазла йкъаругьи йдыррагьи дыгьрайгьдзум. Йазалху агIацIщтракви ажурналкви рпны ауи йнаука нхараква йызнымкIва йгIарыншвалтI. Ауат рпхьадзара 175 йайхIапI. Ауи акIвымкIвагьи, «Экономика сельского хозяйства», «Кооперация и агропромышленная кооперация в АПК» апхьагаква йрыдынхалыз дрыуапI. Апхьахьа Агырба Юрий сквшщарда руацIа акъральла акыт млыкврхIартаква рпны йынхуш аъачIвагIагIвчва гIадзынйыргылтI, апрактика йгьи асеминар апхьараква акIвйыршатI, астудентква йгьи аъачIвагIагIвчва лекция дырзапхьатI. ЙызнымкIва Польша, Германия, Болгария, Югославия, Китай рпынква йакIвшаз анаука конференцияква дрылан. Апхьахьа йцхърагIарала 25-гIв анаукаква йыркандидатхатI. Сквшщарда руацIа «Мировая экономика» диссертация совет апредседатель йзаместитель йхъвдаквцIараква йырхъйатI, РФ а-Федерация а-Совет аэксперт комиссия аграрна политика уысквала дкьангьашагIвпI. Агырба Юрий Россия ауацIала йгьи СНГ-ла аъачIвагIагIвчва ррыхIазыррала йалацIара хвы аквцIауачвапI. Юрий Усыф йпа ажвлара уысквагьи жвыгъата дрылапI. Ауи академия данапхьуз азаман йгIашIарышвта акомсомол, апартия, апрофсоюз организацияква драпхъагылагIвта дгIамгIвайстI. Алтай край, Къазахстан рпынква ащацагIащтIыхыгIвчва дрылата дынхатI. АуагIахъаква райгвара рыбагъьара, ргвбайара йалархIара, чкIвыныргIа интернационалистта йгIадзныргылра уысква къару щарда ъарылайцIаз гIарпхьадзауата адуней АртийскIа комитет йхIаракIу артшхъвага «Золотой Пегас» гIайквнадыргатI. Ауи ауагIахъа азазаъащаква йырзынарху афедеральна хабзаква, «О гарантиях прав малочисленных народов Российской Федерации» хабзапроектгьи рылата, рлыхра далан. Йгврыхвари йгвымчIвари гIарпхьадзауата «Ветеран труда», «В память 850-летия Москвы» медальква, Апсны артшхъвага «Честь и слава» й-II-хауа степень, «Орден Дружбы» гIайырттI. УахьчIвала ауи а-Дуней ауагIахъаква рацзакIыра академия, КIавкIаз ауагIахъаква р-Совет, Москвала «Абаза» жвлара-культура адкIылара, ачеркес йгьи абаза-абхаз уагIахъаква рассоциацияква дрылапI. Москва йту хIхаквлагIвчва-ахIбачва р-Совет дапредседательта дъадзанхаз азаман ауацIала уыс бзита йырхъйарныс йылшазгьи гьмачIым. Лагъь КIавкIаз йтыцIта Москва йапхьауа хIхаквлагIвчва шIаква аргваныта драбадыритI, ауат ринтернационалист йгьи рпатриот бжьара дазынхитI. ЙцIыхъвахауа асквшква руацIала Агырба Юрий РФ а-Президент й-Администрация анхагIвчва йадыргалуа алачIвараква йызнымкIва ддрайгватI. Ауи йгIвыра «Когда народы распри позабыв…» тшахазыргIвазаз дзачIвызлакIгьи рхъа йтанархъвыцтI, разыгIальаматра гIанаршIыхатI. «Ацри бызшваква рхчара – Россия йабайара хъадапI» зхьзу ауи йгIвыра йапхьазгьи швабыжта йыргвапхатI, хIхаквлагIв йпатриотра йаквшахIатхатI. Абар ауи ашIчIвараквакI: «УагIахъа щардала йалу афедеральна къральыгIва политика лкIгIараква стратегия магIны рымапI. АуагIахъа политика акультура, аэкология, ажвлара уысква ртшауацIыхра, рапхъаламгIвайсра йырхъпшылитI. РФ а-Президент асквш 2012, декабрь а 19 агIан «Стратегия Государственной национальной политики на период до 2025 года» Хабза йрыбагъьатI. Ауи ажвлара зымгIва йыргвапхатI. Асквш 2010 агIан йакIвшаз ахъгIвылгIара йшгIанарбазла, зпхьадзарала ймачIу ауагIахъаква 22 йнадзитI. УагIахъата быжьба рпхьадзара мильуанкI йахънахIвитI. ХIкъральла аурышвква рпхьадзара рыцIа йайхIапI, йгIвбахауа гыларта зму ататарква ракIвпI, уадыргIвана аукраинецква гIайитI, абашкирква йпщбахауа гыларта рымапI, ачачанква – йхвбахауа. РФ абзазагIвчва йрыуата зыбызшва бзита йыздыруа ауагIахъаква йрыуапI аурышвква (процент 99,9), ачачанква (процент 94), акъабардква, акъарчаква, аякутква (процент 86) ауасамца. Сара тшгIаздырынгьи йыбата йгIадзынгылыз агIвычIвгIвыси зпхьадзарала ймачIу ауагIахъакви шазаргвану абгата йгIасгвынгIвитI. ЮНЕСКО (ООН) агIарбараквала глобализацияхIва йызпхьауа азаман ауацIала зпхьадзара зыкь 50 ахIа йнамдзауа ауагIахъаква сквшы 100 руацIала адгьыл йыквчвгIуштI. Россия ауагIахъаква зымгIвагьи асквш 1999, апрель а 22 агIан а-КъральыгIва Дума йнарахвыз «О гарантиях прав малочисленных народов РФ» Хабза швабыжта йыргвапхатI. Ауи йадынхалыз аэксперт Совет саргьи салан». Апхьахьа гвылагьи псылагьи йызцикIыз асквш 2018, октябрь а 18 РФ а-Президент йнайахвыз «О создании Фонда сохранения и изучения родных языков народов Российской Федерации, являющихся национальным достоянием в историко-культурном наследии Российского государства» Хабза ООН организациягьи абзазара йалажьра атахъыта йапхьадзатI. Россия ауацIала арыпхьара бызшва 24-ла йакIвдыршитI, бызшвата 81-гьи апхьартаква рпны йддырдыритI. Дасу йыбызшва ййырдырра РФ а-Конституцияла йрыбагъьапI. Абызшваква рырдырра йгьи рхчара йазынарху ауысква радгалрагьи гватра ду азалырхитI. Асквш 2018, октябрь а 29 йакIвшаз РФ апарламент аздзыргIвраква рагIан акъральла ацри бызшваква рхчарала амальква йрыквчважватI. Апхьагакви арыпхьагIвчви ррыхIазырра йазынарху ауысква гIалыркIгIатI. Арыпхьарала а-КъральыгIва Дума а-Комитет апны йшырхIвазла, Россия апны йызлачважвауа, йгIадрысабапуа ацри бызшваква рпхьадзара 170 йнадзитI. Индия апны ауат – 400, Нигерия апны 500 йнадзитI. Ауаса Россия апшта ацри бызшваква рхчара гватра зджьарагьи йгьазалырхуам. Москва апны, ажва ахъазла, ауагIахъаква р-Тдзы йгьи амтшаша апхьартаква дахIврала йынхитI. Зцри бызшва ззырдыруаш йыхъазла алшараква зымгIвагьи аъапI. Йапшым агIахIвра кружокква рпны асабиква руагIахъа гIахIвыщаква йырхъазымкIва, афаша ъагIаджвыквлыз атурыхгьи ддырдыритI. Аэтнокультура йгьи ауагIахъа политика йырзынарху ауысква рырхъйара Россия ацзакIыра арыбагъьитI. Ацри бызшваква рхчарала а-Фонд гIаныршара РФ а-Президент Путин Владимир йгIаджвыквцIарапI. Ауи Россия асубъектква зымгIва рпынгьи йацыркIтI. Къарча-Черкес Республика а-Хъада Темрезов Рашид йамайчра нхара абзирала сквш 30 цIуата Къарапагва кыт абзазагIвчва зыздыргвыгъуз уыжвгIанчIви арыпхьара Квта руыхватI. УахьчIвала ателебара, Интернет злачважвауа аурышв бызшва асабиква рыцIа ласыта йрылархIвитI. Ауи ахIатырла ауагIахъа жвлара организацияква, ахIбачва рсоветква йрылу йдырхъйауа ауысквагьи магIын ду рымапI. Москва город йынхауа абаза-абхаз йгьи адыгьа диаспораква рахIбачва р-Совет ацри бызшваква рхчара уысла йрылшауа дырхъйитI. Зпхьадзарала йщардам ауагIахъаква рцри бызшва йацта урышв бызшвагьи цIолата йырдыритI. Ауи йапшу аъаща КIавкIази России рмамыр ащтаныкъвари рацзакIыри йрыквшахIатхитI. Абаргвыраква, йапшым аэкономика санкцияква рыуа закIгьи ауагIахъаква рцри бызшва йазрыму абзибара йгьырзалырдзгIушым. Азаман ацкIыс айъазагIв гврыхва гьаъамта, ауи зымгIва атара йтанарчIвахуаштI йгьи ацри бызшваква йырзынарху ахабза йадынхалызгьи ргIапсара ахъазгIваца йгьаладзуашым. Юрий Усыф йпа йхъатала акъралькви ауат рпны йбзазауа ауагIахъакви мамыр рызбжьазлара ахIатырла уыс щарда йырхъйатI, ажвлара гвыпква дрыцта йызнымкIва Апсны даъан, «Матери-Черкешенке» чвахъабага агIахътIра згIаджвыквцIаруи йацхърагIази дрыуапI. АуагIахъаква рацзакIыра Дуней академия йалу Агырба Юрий Россия къральыгIва аграрна университет аунашвачпагIвчва, Москва аминистерстваква, РФ а-КъральыгIва Дума рыртшхъвагаква йызнымкIва йгIайквнадыргатI. ЙхIаракIу арыпхьара ЧIахIра зму дарыпхьагIвпI. ХIхаквлагIв гвымчIва «Who is who» книга апны йауацIыхта йгIайыквчважватI. Агырба Юрий йбзирала абазаква рхабар акъральла, адунейла йырдыритI. Апхьахьа сквшщарда цIуата Москва дбзазузтынгьи, дъайыз ашIыпIа швабыжта бзи йбитI, йыншауа ашIыцраква зымгIва рапхъа йара дрыхагIвазапI, абзираква йхъа швабыжта йрыладухитI. Асквш 2012 йгIашIарышвта ауи академия апхьахьа-ветеранква р-Совет дапредседательпI, йыхьыз айачIваква рыуа закIы йынкъвнагитI. Асквш 2017 агIан РФ а-Президент йразыра сальамшвъа гIайквнадыргатI. Агырба Юрий Усыф йпа аргваныта дыздыруа зымгIвагьи йакъыль ацIарара, й-Псадгьыл, дъайыз ашIыпIа йрызйыму абзибара цIхъва шамам гIалыркIгIитI, уыста дызхадзауа шщарду джьарщитI. Ауи йхIальальра йаквшахIатхауата Москва дъадзабзазауа азаман ауацIала йунагIва апны йрысасыз алауцIарыквын, кыт бзикI йнадзушзапI. Москва йтанагата баргвыракI йашIашваз заджвгьи гватрадъа дыгьгIанимжьтI. Абаза цIасква дрызцIабыргта, кърар йымата дбзазитI, ашIаквагьи ауи йаквгIазшIититI. Абаза район афутболасыгIвчва шIаква Санкт-Петербург апны Россия атурнир йалата йангIахъвмаруаз Агырба Юрий Москва дтыцIын, ауат йыргвышхварныс дрызцатI. Юрий Усыф йпа пIатIу ду шйыму йаквшахIатта йапшым агвыргъьахъвква рагIан ахIбата айшва данадзхъачIву швабыжта дшымшыркъвагIву зымгIвагьи аквшахIатхитI, дгIакIвзыршауа заджвгьи зынгьи йгвы шIыгъьырныс дгьахайырдзум, джькIахбаста йыцагIвызшауа ргвы пхата дгIатахитI. ХIапхъахьылагьи апхьахьа йнашх лашарата, йызгIвадара багъьата, йунагIва баракьатла йырчвыта сквшщарда дбзазаргIатI
226 просмотров


Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный