ЮРТЫМЫЗДЫ ОЬРЛЕНДИРУЬВГЕ КОСЫМЫН ЭТКЕН

Алексей Алексеевич Инжиевский 1978 йылдан 1988 йылга дейим Карашай-Шеркеш партия обкомыны нъ биринш и секретари болып ислеген. Сол шакты туьзуьвшенликтинъ шагы да деп атамага болаяк. Тап сол заманда Карашай-Шеркеш ери оьзининъ оьрленуьвининъ бийиклигине еткен, промышленность, аграрлык эм илмилик болымлыгы бай болган регионга айланган. Бу зат 90-ншы йыллардынъ басында областьти Россия Федерациясынынъ айырым субъекти болувы акында соравды салмага себеп эткен. Алдыга сондай абытты этуьвге амал туьзилгени - сол заманда областьте айтувлы басшылавшы аьдемлер эм хозяйство усталары ислегенлер. Сондай командады басшылав да уьйкен яваплыкты тувдыратаган эди. Алексей Алексеевич бу ис орынына облисполкомнынъ председатели болып сулыплы, куьшли басшы, уьйкен сыйы болган Магомет Абдуразакович Боташев ислейтаган заманда келген. Бир йылдан сонъ оны бай сулыбы болган Владимир Исламович Хубиев авыстырган, а КПСС обкомында уйгынлавшы эм туьзуьвшен аьдем, областьте белгили Николай Львович Сухобоченков коьп йылларды куллык этетаган болган. Сондай куьшли команда ман ислемеге бир ягыннан енъил, таянмага аьдем бар эди. Ама оьз сыйын тавып, шынты етекши болув - ол енъил тувыл. Алексей Алексеевич эсапты етимисли шешкен. Ол кадрлар ман куллык этип билген, алаллыкты баалаган, соьз еткеруьвди, шагувларды токтаткан, енъил токтасларды алмаган, болатаган ислерди оьзи тергемеге шалыскан. Инжиевский ислеген заманда басшылавдынъ область системасында пайдалы туьзуьвшенлик коьнъиллик иелик суьретаган эди. Алексей Алексеевич область кайдай йоьнелис пен бармага керегин билетаган, командадынъ алдында эсапларды салатаган эм олардынъ толтырылувын талаплап билетаган эди. Оьзининъ «Областьте биринши киси» деген атын ол он йылды сыйлык пан алып барган. Мен бир неше кере сол усталыкка ол кайда уьйренгени акында ойлайтаган эдим. Явабы да енъил: онынъ савлай яшавы аьдемлердинъ бактылары уьшин туьзуьвшенлик иске толган эди. А.А.Инжиевский 1934 йылдынъ 16 ноябринде исшидинъ аьелинде Ворошиловград областининъ Красный Луч каласында тувган. 1937 йылда аьели Ставрополь крайына коьшкен. 1956 йылда, Ставропольдинъ авыл хозяйство институтын кутылган сонъ, ол исши аьрекетин Беломечет МТС-инде бас специалист А.А.Инжиевскийдинъ 85 йыллыгына ков райкомынынъ биринши секретари болган. Сол заманда ол крайдынъ уьйкен авыл хозяйстволык районы болган. Онда 28 совхозлар эм колхозлар ислегенлер, 92 мынъ аьдем яшаган. Шпаков районынынъ басшысынынъ аьрекетининъ тамамлары акында Алексей Алекс е е в и ч т и н ъ о ь к и м е т л и к савгалары шаатлайдылар: Ис Кызыл Байрак ри туьзилгенлер. Уьйкен тезлик пен турак уьйлер курылганлар. Телефон сетин кулланатаганлардынъ саны коьп кереге оьскен, авыл еринде де телефон йолы тартылган. Телевизорды айлак узак юртларда да карамага амал туьзилген. 1979-1988 йылларда Карашай-Шеркеш еринде янъы ортабилимлендируьв учреждениелери кулланувга берилгенлер. Сол шакта яшавшыларды медициналык канагатлав базасы ийгилендирилген. 510 орынга республикалык клиникалык больницасынынъ курылысы бажарылган. Сезимли туьрленислер маданият яшавында да болган. 750 орынга область ЮРТЫМЫЗДЫ ОЬРЛЕНДИРУЬВГЕ КОСЫМЫН ЭТКЕН болып баслаган, МТС ябылган сонъ, «Беломечетский» кой совхозында механизация бойынша специалист болып куллык эткен. Сол за м ан д а К а р а ­ шай-Шеркеш автономиялы области Ставрополь крайынынъ калыбына киретаган, а Беломечет станицасы областимиздинъ районлары ман мажаласатаган эди. Ийги конъысылык хозяйстволык эм кадрлык байланыслар туьзилген эди. Эркен-Шахар, Эркен-Юрт, Икон-Халк авылларынынъ коьплеген яшавшылары соьлеги Адыге-Хабль эм Ногай районларынынъ предприятиелеринде ислейтаган эдилер. Тап сол заманда Алексей Алексеевич Карашай-Шеркеш ери мен эм куллыксуьер яшавшылары ман таныскан. Оьзининъ ис карьерасынынъ басында А.А.Инжиевский производствода намыслы куллыгын белсинли ямагатшылык аьрекетлик пен бирге бардырган. МТСтынъ эм Невинномыссктинъ ВЛКСМ райкомынынъ агзасы болган. 1958 йылдан алып 1962 йылга дейим ол босатылган комсомол куллыгына салынган. Оны орталык аппаратка коьширгенлер, онда ол инструктор, сонъ Москвада ВЛКСМ ЦК-сынынъ авыл ерининъ яс-явкасы боьлигининъ заведующийининъ орынбасары болып ислеген. Ставропольеге партия крайкомынынъ шакырувы ман кайтып, ол 1962 йылдан алып КПСС крайкомынынъ аппаратында куллык эткен. Ол райсельхозуправлениесининъ басшысы, сонъ Шпаордени, «Сый белгиси» ордени, СССР ВДНХ-сынынъ алтын эм куьмис медальлери мен савгаланган. 1970 й ы л д ан алы п А.А.Инжиевский авыл хозя й с тв о б о ь л и ги н и н ъ , Ставрополь КПСС-нынъ уйгыншылык боьлигининъ заведующийи болып куллык эткен, сонъ эки йылды Ставропольдинъ партия горкомын басшылаган. Суьйтип, Карашай-Шеркеш партия обкомынынъ биринши секретари болып сайланган вакытына Алексей Алексеевичте хозяйстволык эм административлик-партиялык куллыктынъ уьйкен сулыбы болган. Онынъ басшылыгы ман Карашай-Шеркеш ери промышленность, авыл хозяйство, билимлендируьв эм маданияттармакларында йогары етимислерди тапкан. Толы куватка Керуьв Кавказда энъ уьйкен цемент заводы шыгарылган эди, электронлы эм радиотехникалык продукцияды шыгарув бойынша янъы предприятиелер: Учкекен селосында, Усть-Джегута каласында, Хабез авылында туьзилгенлер, Зеленчук ГЭС-лерининъ каскады курылган. Тез йорык пан авыл хозяйство сырьесын асыллав базасы оьрленген. Черкесскте янъы эт комбинаты эм Черкесскте, Карачаевскте, Первомай селосында суьт заводлары кулланувга берилгенлер. Европада энъ уьйкен «Южный» йылытпа комбинаты курылган. Эркен-Шахар, Майский поселокларында кус этин болдырув бойынша фабрика, мал-беслев предприятиеледрама театрынынъ меканы кулланувга берилген. Аьвелги драма театрынынъ меканында Карашай-Шеркеш оькиметлик филармония орынласкан. П р о и з в о д с т в о д ы н ъ оьсуьви, социал-культуралык авадынъ оьрленуьви яс исшилерди, инженерлерди, агрономларды оьстируьвсиз болмаган. Инжиевский бу затты ийги анълаган эм областьти кеспили кадрлар ман аьжетсизлевге баьри затты эткен. Карашай-Ш еркеш ери уьшин уьйкен маьселе болып неврологлардынъ, нейрохирурглардынъ етиспевлиги сезилетаган эди. Областьти врачлар ман аьжетсизлев крайдан эсе тоьмен сезилетаган эди эм мардаларга келиспейтаган эди. Алексей Алексеевич бу маьселеге эс берип, баска регионлардан специалистлерди шакырмага токтасты. Шакырылган специалистлердинъ бириси республикамызда белгили нейрохирург Сергей Дмитриевич Краев болды. Ол бизге Новокузнецктен келген. Соны ман биргесине ерли яс аьдемлерди врачлык исине окытув соравы шешилетаган эди. Алексей Алексеевич кыралымыздынъ вузларына туьсетаган яс-явка уьшин 25 туспарлы орынга квоталарды алмага етискен. Оьзге маьселе спортты оьрлендируьв болды. Зегенли спортшылардынъ саны коьп болса да, керекли оьлшемлердеги тренерлер етиспейтаган эдилер. А.Инжиевский йогары класслы спортшыларды аьзирлев акында спорт комитеттинъ ой этуьвин демевлеген. Карашай-Шеркеш ерине эркин куьрес бойынша эки тренерди эм спорт гимнастикасы бойынша бир тренерди шакырган. Оннан баска олимп резервининъ эки спорт школасы ашылган, оларды СССР спорт комитети финанслаган. Тез арада савлай область спортшыларымыздынъ куьрес эм гимнастика бойынша енъуьвлери мен оьктемсиген. Алексей Алексеевичтинъ маьнели касиети аьдемлердинъ бактыларына аявлы карасы болды. 1986-1987 йылдынъ кыс шагында Теберда оьзенинде эм Домбайда токтавсыз кар явып, тавларда кар суьрлигуьвлери болганда, ерли яшавшылар кар «есиринде» калган эдилер. А.Инжиевский сол саьат штаб туьзип, вертолетларды, кар тазалавшы техникады сол юртларга йиберген. 20 суткадынъ бойында Домбайда аьдемлерге ярдам этилген. А.Инжиевский областьти басшылаган йылларда область СССР, РСФСР, ВЦСПС Правительстволарынынъ Кызыл Байраклары ман савгаланган. А.А.Инжиевский Октябрь Революциясынынъ орденине тийисли этилген. 1988 йылда Алексей Алексеевич дипломатлык куллы кка коьш ирилген. СССР Оьр С оветининъ Президиумынынъ Указы ман ога йогары - биринши класслы Чрезвычайлы эм Полномочиели ваькили деген дипломатлык дереже берилген. А.А.Инжиевский Пловдив каласына, Болгарияга Генераллы консул этилип йиберилген, сонъ Варнага коьширилген. Дипломатлык куллыгынынъ бес йылынынъ ишинде ол Болгария ман экономикалык, культуралык эм политикалык байланысларын беркитуьвге эткен косымы уьшин Болгар Республикасынынъ уьш медали мен савгаланган. Аталык алдында сыйлары уьшин А.А.Инжиевский СССР-дынъ доьрт ордени мен эм он бир медаль мен савгаланган. Ол эки кере СССР Оьр советининъ депутаты, уьш кере - КПСС съездлерининъ делегаты этилип сайланган, бир неше кере Шпаков районынынъ, Ставрополь кала, Ставрополь край, Карашай-Шеркеш областининъ халк депутатлар Советининъ депутаты этилип сайланган. 25 йылдынъ бойында ол партиядынъ Ставрополь крайкомынынъ агзасы болган. Он йылды ол К арашай-Шеркеш еринде ислеген. Юртымыз уьшин онынъ эткенин аьдемлер эслеринде саклайдылар. Бу эстелик мерекеге энъ ийги савга