ЮРТЫМЫЗ ТЕБЕНЛИ ОЬРЛЕНЕДИ

дегенше, аьр кимнинъ юрегине тувган ери баа. Дуныяга яратылган шагыннан алып оьскеншеге дейим биринши абытларын эткен, билимлер алып, яшав йолларына шыгарган юрты оьмир бойы янына якын, исси болып калады. Солды да, аьр кимнинъ бактысы туьрлише туьзилсе де, ол тувган отягасына, авылына дайым тартылады, авылын, ердеслерин коьрмеге, айкаспага асыгады, авылда болатаган туьрленислерге куванады. М ухарбий Клы чгереевич Исалиев оьзининъ бактысын тувган Эркин-Халк авылы ман байланыстырып, тувган юртында яшап та калган, оьзи де авылда ийги туьрленислерди болдырувга коьп куьшин салады. М. К.Исалиев 14 йылдан бери авыл администрациясын басшылап келеятыр. Йогары билимли, тынышсыз юрекли басшы авылды коьркли, ярасык эм онъайлы этер уьшин оьзининъ куьшин, заманын, сулыбын кызганмай, аьр дайым авылдасларынынъ соравларын шешпеге шалысады. Биз авыл администрациясынынъ басшысыннан Эркин-Халк авылында соьлеги заманда туьзилген аьл, келеекке салынган эсаплар эм оьзге затлар акында хабарламага тиледик

Мухарбий К л ы ч ­ гереевич, Сизинъ акынъызда оьз юртынынъ шынты патриоты десек, янъы лы с болмас. Сиз кеспинъиз бойынша окытувшы болган себепли, мектепте балаларга билимлер де бересинъиз, авылда маьселелерди де шешпеге шалысасынъыз, яс-явкага да эс бересинъиз. Сол баьри затларга калай етисесинъиз? - Мен сосы авылда тувып, оьскенмен. Элимиздинъ , кы ралы м ы зды нъ тарихи мен кишкейимнен бери кызыксынганнан себеп, оьзим тарих предметин де яныма якын коьрдим, йогары окув отанында алган билимлерди балаларга да бермеге уьмитлендим. Окытувшылык исин яратып, мектепте ислеймен. Авылдасларымнынъ куьнделик яшавлары да мени сезимсиз калдырмайдылар. Соннан себеп авылдасларым 2007 йылда мага сеним этип, администрациядынъ басшысы этип сайлаганда, сол яваплы куллыкка киристим. Эркин-Халк авылы 2007 йылда туьзилуьви акында токтас алынган Ногай районынынъ муниципал туьзилислерининъ бириси болган себепли, уйгыншылык куллыклары айлак коьп эдилер. Баслапкы йылларда район бюджетинде амаллар болмаган себепли, керекли соравларды да шешпеге кыйын болды. Элбетте, кеспим бойынша педагог болган себепли, яс оьспирди тербиялавга да, олар ман каьрлемеге амал таппага шалысаман. Яс-явкады спортка тартув маьнели, деп билемен, неге десе савлыклы яшав кеби мен биргесине оларда ден карувлык болымлыклары оьрленедилер, нызам ягыннан да яваплыклары оьседи. - Авылдынъ коьрки - орамлар, деп босына айт ы лмайды . Сонъгы заманларда орамлар эпке келтирилетаганына шаат боламыз. Сол юргист илет аган куллы к акында айтсанъыз экен... - Дурыс. Озган йылларда КЧР Басшысынынъ яшавшылар ман бир озган йолыгыста авылда балалардынъ мектепке баратаган йолы осал аьлде экени акында айтылган эди. Басшы сол маьселеге эс этти. Суьйтип, онынъ тапшырувы ман Санглибаев атлы орамынынъ мектепке дейим йолына ремонт этилди. Соьлеги заманда йолдынъ тагы да бир кесегин оьз амалларымыз бан туьзетемиз. Оькинишке, асфальт тоьсемеге ерли бюджетте акша йок, кенем де, шонъкырларды, энъкевликлерди тайдырып, йолларды туьзетпеге шалысамыз. Авылда орамлар шыраклар ман ярыкландырыладылар. - Мухарбий Клычгереевич, аьвелги йылларда куьшли ямгырлардан, сонъ Йилиншик бетте яшайтаган аьдемлердинъ бакшаларын, каралдыларын сув алатаган эди. Сол маьселеди шешпеге амал болдыма? - Сув алув маьселеси коьп йыллардан яшавшыларды тынышсызландыратаган эди. Сонынъ уьшин алдынгы йылларда биз баьри болган амалларды кулланып, сувягаларды беркиттик, дамбалар салып, сув агынынынъ йолын бувдык. Элбетте, сол куллыклар бир куьннинъ ишинде шешилмедилер. Савболсынлар, район басшылыгы да, болымлы яслар да колластылар. 2015 йылда авылдынъ Степная орамында дренаж салдык, фильтрлер ярастырдык. Оннан сонъгы йылларда да сондай маьселели соравларды шешуьв мен каьрледик. Боьтен де, орта мектеби орынласкан орамда мектептинъ каралдысына, майданын сув алмасын деп, онда да, дренаж куллыкларын эттик. - Авылда яс аналар балаларын кими коляска ман, кими колыннан ыслап, авылдынъ орт ал ы гы н д а ярастырылган ямагатшылык майданга баратаганларын коьрмеге болады... - Маданият уьйининъ касында авылымыздынъ энъ кишкей яшавшылары уьшин ойнав майданы, тыншаюв ери ярастырылды. Мунда тротуар плиткасы тоьселди, балалардынъ ойнайтаган ерине резина тоьсенмеси салынды, юбанмага аьллер туьзилдилер, олтыралар ярастырылдылар. Бу баьри куллыклар КЧР Басшысы Рашид Темрезовтынъ тапшырувы ман, «Кала авасын кеплев эм ямагатшылык пайдаланув юртын ярастырув» деген программадынъ калыбында болдырылганлар. Тек бу ерди ярастыраяктан алдын, майданнынъ ерине юзлеген машина (500-ге ювык) балшыкты тоьгип, ерди коьтермеге керек болды. Сол куллыкларды, оьз куьшимиз бен де, подрядчиктинъ ярдамы ман да бажардык. Булайда айтып озгым келетаганы сол, авылдынъ болымлы яслары колласадылар. Айтпага, авылда коклык контейнерлери эскирген себепли, оларды янъыларга авыстырмага керек болады. Онынъ биреви 13 мынъ манетке олтырады. Йигит ясларымыз Сабир Керейтов, Рашид Камбаров, Айболат Атуов оьз акша амалларына экисер контейнер сатып алдылар, савболсынлар! Тагы да бир затка яшавшыларымыздынъ эсин караткым келеди. Аьр ким орамда, оьз уьйининъ, каралдысынынъ алдын тазалап, йыйыстырып турса, авылдынъ орамлары да, коьркли болып тураяклар. - Сонъгы заманларда авыл орталыгында янъы мешит курылаягы акында тагы да бир куванышлы хабар юреди. Сол янъылык акында айтсанъыз экен. - Дурыс. Авылдынъ Маданият уьйиннен эрек болмаган ерде, ямагатшылык майданынынъ касында «Эдиге» деп аталаяк янъы мешит курылаяк. Бу баслав бизим айтувлы авылдасымыз Арсланбек Султанбековтынъ проекти бойынша яшавга эндирилеек. Авылдасларына, халкына савга этеек мырады Асаудынъ юрегинде туратаганлы себепли, ол сол ойын эндирмеге шалысады. Яз куьнлеринде бизде Турциядынъ элшилери болдылар, соьлеги заманда проект-сметалык куллыклары бардырыладылар. Кыйыны сол, туьрк специалистлери орыс тилин билмегенлери эм ногайша да айкаспага оларга кыйын болганы себепли, анълавлык таппага бираз авыр болды. Кенем де, сорав орныннан козгалады, тилди де ийги билген, оьзи де курувшы болган специалист каьрлеек, деп билемиз. - А вы л д а М а д а н и ­ ят уьйи аьрекетлейди. Онынъ «куьнделик яшавы» не заттан кепленеди? - М аданият уьйинде яшав куьнде де кайнавлы десем, янъылыс болмас. Дурысын айтсам, меканымыз эски, оны реконструкциялав программасына киргистпеге айлак кыйын. Коьбинше, республикамызда Маданият уьйи болмаган яшарлык юртларда янъы мекан курылады, а барларга финанслык кысаслыктан ремонт этпеге амал болмайды. Солды да, ремонт этуьв мырат болып калады. Кенем де, М аданият уьйинде авыл администрациясы, библиотека орынласады, хореографиялык куьп (хореограф - Джамиля Бекжанова) . Маданият уьйининъ художестволы етекшиси - Алина Суюнова) аьрекетлейди. Республикалык орталыгында драма театрынынъ меканы ремонтка ябылган себепли, Ногай оькиметлик драма театрынынъ коллективи де Маданият уьйининъ залында репетициялар озгарады. Оннан баска бизде район оьлшемли йыйынлар да озбага боладылар. - Мухарбий Клычгереевич, Сиз авылда колайлыклары тоьмен, осал, ялгыз яш айт аган аьдемлерге де дайым эс берип турасынъыз. Сол аьдемлер акында каьр шегуьвинъиз, янавырувлыгынъыз уьшин авылшылар Сизге уьйкен муьсиревликлерин билдиредилер. - Савболынъыз. Оькимет тек сол заманда куьшли, эгер ол оьзининъ оьксиз, савлыклары осал аьдемлери акында каьр шексе, деп айтылганш а, ялгыз, эсли аьдемлер акында каьр шегуьв аьр кимнинъ борышы, деп билемен. Дурыс, Ораза-байрам, Курман-байрам заманларда биз карт, ялгыз яшайтаган авылдасларымызга курманлык уьлислер шыгарамыз. Оларды оьз амалларына курманлык шалган эпшил ясларымыз, колайлы бавырдасларымыз бу алал ниетлик иске сымарлайдылар. Бу саваплык иси дин аьрекетшилеримиздинъ де коьз салувында турады. Оннан баска продуктлар йыйылмаларды беремиз. Озган йылда да, республика, район басшылыгынынъ уйгынлавы ман, пандемия ман байланыста сондай продуктлар йыйылмаларын, оьзге керек затларды да авылшыларга уьлестиргенмиз. Бизге аьр бир авылдасымыз, болсын ол эсли аьдем, болсын бала, аьр кайсысы да оьрметли. - Мухарбий Клычгереевич, оькинишке, коьплеген йыллардан бери авылдынъ яс аьдемлери куллыктынъ йоклыгыннан себеп, керуьв якларга кетедилер, онда йыллап яшайдылар. Сол маьселе акында не зат айтпага болаяксынъыз? - Куллыксызлык маьселеси - ол савлай кыралымызда социаллык маьселе. Соьзсиз де, авылда окымыслы, билимли яс аьдемлер аз тувыллар. Мектептен сонъ ясларымыз эм кызларымыз йогары окув отанларына туьсип, туьрли кеспилердинъ иелери боладылар. Тек авылда оьзлерининъ болымлыкларын яшавга эндиргендей амал болмаган себепли, керуьв юртларга кетпеге амалсыз боладылар. Сонъгы йылларда авыл ери ни нъ яш авш ы л ары уьшин оьз хозяйствосында ис ашпага, каьрлемеге амал туьзиледи. Суьйтип, оьз бакшасында тезликли бавшылык пан каьрлев уьшин программа аьрекетлейди, авыл ерлеринде кооперативлер туьзиледилер. Яз куьнлеринде, каникулларда яс оьспирди заманлыша авыл куллыкларына тартпага амал болады. Ол Ногай район администрациясы, яшавшыларды куллык пан аьжетсизлев Орталыгы эм авыл администрациясы ара туьзилген келисуьв аркалы болдырылады. Бу зат яс оьспирге де кыйын ак алмага, бизге де куллыкларды енъиллетпеге пайдалы болады. Зегенли, окымыслы ясларымыз эм кызларымыз яшавда оьз орынларын тавып, халкымызга пайда аькелмеге шалысатаганлары кувандырады. Булайда яс оьспир, балалар акында соьз барганда, «Ферзь» деп шатраш бойынша кружогынынъ тербияланувшыларынынъ етимислери де кувандырмай болмайдылар. Джанибек Хусинович Карасов эм онынъ ян досы Муратхан Шахимовна етекшилейтаган кружок республикамызда энъ ийгилердинъ бириси деп саналады. Олар халкымыздынъ атын кыралымыздынъ туьрли юртларында айттырып, бизди кувандырадылар. «Ногайстан» эркин куьрес бойынша спорт мектебининъ тербияланувшылары сонъгы заманларда оьзлерининъ етимислери мен баьримизди кувандырадылар. Эки ясымыз - «Ногайстаннынъ» тербияланувшылары Амаль Джандубаев эм Амаль Керейтов Европа чемпионлары болганлары савлай ногай халкынынъ оьктемлигин тувдырады. Соьлеги заманда ногай куьреси республикамызда энъ куьшли деп саналады. Солды да, спортшы ясларымызга алдышыкты алып барганларын сагынаман. - Мухарбий Клычгереевич, авылдынъ оьрленуьви уьшин бардыратаган енъил болмаган, яваплы исинъиз оьз емислерин берсин! Етимислерди эм йогары тамамларды, авылымыз арбатын да энъ ярасык эм оьрленуьвли юртлардынъ бириси болсын! - Савболынъыз! Авылдасларыма берк ден савлыкты, тынышлыкты, берекетти сагынаман