ЮРЕК ДАВЫСЫ

18 февральде Х.Байрам укова атлы Карашай-Шеркеш оькиметлик миллет библиотекасында КЧР халклары ны нъ краевед адабият лары айлыгынынъ калыбында карашай адабиятынынъ эм саниятынынъ куьнининъ ашылувы озды. Бу куьнге багысланып, библиотекадынъ фойесинде «Карашай халкынынъ художестволы культурасы» темага китаплар, йыйылыслар залында карашай суьвретшилерининъ куллыкларынынъ выставкалары коьрсетилген эдилер. Амалламада адабиятты эм саниятты суьювшилер, республикадынъ оьнершилик интеллигенциясынынъ эм ямагатшылыгынынъ элшилери, коьлемлик билдируьвлер амалларынынъ журналистлери, У.Хабеков атлы педагогикалык колледжининъ студентлери катнастылар. Библиотекадынъ адабият эм саният боьлигининъ бас библиотекари, КЧР маданиятынынъ сыйлы куллыкшысы Тамара Джазаева амалламадынъ конакларын эм катнасувшыларын хошлады эм карашай адабиятынынъ эм саниятынынъ аяк уьстине басувынынъ эм оьрленуьвининъ тарихи, язувшылардынъ, шайирлердинъ эм оьнершилик усталарынынъ акында дурбатлар, видеодокументальли материаллар аркалы хабарлады. 85 йыллык мерекеси мен байланыста, амалламада айырым эс РФ сыйлы артисти, йыршы эм композитор Марат Хусеевич Кочкаровка этилди. Эстелик кешлиги «Юрек давысы» деп аталган эди. Йыйылганлар архивтен алынган дурбатлар эм видео-маглуматлар аркалы КЧР саз культурасынынъ яркын элшилерининъ бириси Марат Хусеевичтинъ оьнершилигининъ бас шаклары ман таныстылар, онынъ яшавыннан коьп кызыклы затлар акында билдилер. Кешликтинъ катнасувшыларына «Марат Кочкаровтынъ оьнершилиги» деген китаплар-дурбатлар выставкасы да уйгынланган эди. Онда композитордынъ аьел альбомыннан алынган дурбатлар, Кочкаровтынъ авторлык йырларынынъ ноталык баспалавлары, онынъ акында очерклер, граммофон пластинкалары ярастырылган эдилер. Марат Кочкаров 1935 йылдынъ 1 майында Микоян-Шахарда (аьлиги заманда Карачаевск каласы) тувган. Табиат ога ярасык, куьшли даваз савгалаган. Марат сазга окымаган, ама ол халктынъ бай сазынынъ авасында оьскен. Бала болып ол халкы кеширген кыйынлыкларды боьлген. 1943 йылда аьели Киргизияга суьргинге йиберилген. Тап сонда Марат оьнершиликке йол алган, йыллар ман сазга суьювлиги оьсе берген. 1957 йылда тувган ерлерине кайткан сонъ, Йогары Теберда авылынынъ маданият уьйинде куллык этип баслаган. Марат Кочкаровтынъ оьнершилик бактысында белгили совет композиторы Вано Мурадели мен рас болувы маьнели орынды туткан. Тавлы юртынынъ Россия туьзилисине кируьвининъ 400 йыллыгына багысланган декадада Марат Кочкаров В.Мураделидинъ айырым солистке келистирилип туьрлендирилген Эльбрус акында карашай халк йырын йырлаган. Ол йыр Мараттынъ зегенли толтырувы аркалы савлай СССР юртында белгили болган. Декадада катнасувы уьшин ол РСФСР Йогары Советининъ грамотасы ман савгаланган. Бу коьрсетуьвиннен сонъ йыршыдынъ кеспилик сахнага йолы ашылган. Оны Карашай-Шеркеш йыр эм биюв ансамблине куллыкка ш акырганлар. Мунда Марат тек йырлап калмай, бийиген де эткен. Тезден ол оьзин композитор этип те таныткан. 1958 йылда радиодан биринши кере онынъ Х.Байрамуковадынъ ятлавларына «Карачаевская студенческая», «Суьйген кызыма» деген йырлары занъыраганлар. Марат Кочкаровтынъ оьнершилиги айлак кенъ. 200-ден артык йырдан баска, ол балладалар, кантаталар, ораториялар, сюита язган. М .Кочкаровтынъ атаклы оьнершилик етисуьви «Айтуган - дочь Карчи» биринши карашай балети болады. Марат Кочкаровтынъ коьп йырлары белгили шайирлер Х.Байрамукова ман, Х.Айбазов пан, Б.Аппаев пен, О.Хубиев пен биргелес ислесуьв аркалы язылганлар. Кешликке келген йолдаслары , коллегалары , тувганлары эм ювыклары: РФ сыйлы артисти, республикалык Карашай драма театрынынъ артисти Борис Уртенов, РФ журналистлер Союзынынъ агзасы Виктор Бушманов, «Вестник Карачаево-Черкесии» газетасынынъ редакторы С.Нартоков, «Автомобилист» АО АТК-нынъ директоры Юсуф Кочкаров, композитордынъ хатыны Зоя Кочкарова эм баскалар Марат Хусеевич акында эскеруьвлери мен боьлистилер. Баьриси де онынъ зегенлиги, шынты интернационалш ы, ийги аьдем, ийги аьел басшысы, айлак танъ, кенъ юрекли аьдем болувы акында айттылар. Марат Хусеевичтинъ оьнершилиги эм онынъ акында эскеруьвлери мен КЧР Халк артисти, Шешен Республикасынынъ саниятынынъ сыйлы аьрекетшиси Хусей Хубиев, КЧР сыйлы артисти, республикалык оькиметлик филармониясынынъ солисткасы Лариса Каракетова, КЧР Халк артисти, республикалык Карашай драма театрынынъ артисти Умар-Алий Бостанов та боьлистилер эм Марат Кочкаровтынъ белгили йырларын эситтирдилер. Сондай болып кешликте композитордынъ коьп йырлары аудио язылувда занъырадылар.