ЯШ АВЫ НЫ НЪ ЭМ А Ь Р Е К Е Т И Н И Н Ъ Е М И С Л ЕР И

Алпыс бес йыл - эр аьдем нинъ яш авы нда маьнели шак. Бу ясына бай аьрекет лик сулып йыйылады, балалар тербияланадылар, яшавда ет имислер де, кыйын вакытлар да боладылар. Мереке аьдемге яшавында эткен ислерин тамамламага амал береди, ама ол алдыга мыратлар салмага, етимислерге етпеге буршав тувыл. Бизим ердесимиз Фазиль (Алик) авылда суьйтип айтадылар Магометович Матакаев 6 августта оьзининъ мерекесин белгилеген. Фазиль уьйкен куллыкшы аьелде оьскен. Онынъ атасы Магомет Джанакаевич эм анасы Айсе Исмаиловна авылда куллыксуьер, сыйлы аьдемлер деп саналганлар. Айсе Адил-Халк авылыннан болган. Ол яс кеншек болып, авылга келгеннен бери куллык этип турган. Олар аьелде доьрт балады оьстиргенлер: Хаджумар (Назир), Фазиль, Люба эм Лида. Аталары Магомет 1961 йылда каты авырып, яшавдан тайган. Аналары Айсе кеше-куьндиз куллык этип, балаларга атасыз оьсетаганларын билдирмеске шалыскан. Балалары да ога колларыннан келген ярдамды дайым этип турганлар. - Биз кишкей болган заманымызда авылда уьйкен аьдемлердинъ яшавы кайнайтаган эди. Авылдынъ шетинде, уьйимизге ювык, эки суьт ферма (МТФ) бар эди, онынъ бирисинде Айсе-анамыз сыйыр савувшы болып куллык этетаган эди. Мен уьйкен кардашым Назир мен, дерислерден сонъ, фермага шавып барып, анамызга ярдам этетаган, оннан кайтып, уьйдеги януварларды, малларды карайтаган эдик. Биз кишкейден алып, малларды суьетаган болдык, мал асырав ман мен де яшавымды байланыстырдым. Мен уьйкен классларда окыган шагымда, язгы каникулларда «Шеркеш» совхозында мал багатаган эдим. МтФ-дынъ куллыкшылары ман «Бичесын» тавларга, анам ман бирге мал айдап барганман. Биз онда уьш-доьрт куьннен ететаган эдик. Тавларга йол да енъил тувыл эди: ямгыр, буршак явып, туман туьсип, сувланып, тонъып баратаган эдик. Тавларда курал айыннан сары тамбыз айына дейим турганмыз. Бичесында ава бек туьрленатаган эди, кешелер мен бирерде кар явып шыгатаган эди. Суьт саватаган кыскаяклылар агаш пан от ягатаган эдилер, сонъгы заманларда тавга электроярыкты да тарттылар. Онда яшав кайнайтаган эди, тоьгеректе ясыл коьгоьлен, альп тогайлыклары шешекей ататаган эдилер, коьп суьт савылатаган эди. Онда коьрген ярасык табиатты мен бир де мутпайман. Йылы куьнлер болсалар, куьн яркыраса, Карлытав, колдынъ аясындадай болып коьринетаган эди. Бизим тоьгерегимизде коьп фермалар бар эдилер, онда савлай областьтинъ миллетлери ислейтаган эдилер. Куллыкшылар бир-бирлерине конакка барып, катнасып, сыйланып, хабарласып, татым яшайтаган эдилер. Тавда уьйкен «Бичесын заводы» бар эди. Онда баьри фермалар да суьтлерин беретаган эдилер. сонъ Клычбий Матакаев болды. Тагы да Юнус (Амей) Есенеев пен бирге ислегенмен. Бизде тавда эки уьй бар эди эм каралдыдынъ ортасында отын пеш куралган эди. Пеште бизим авылдынъ сыйыр савувшы кыскаяклылары: Кеусар Булатукова, Фатима (Патма), Медине, Оьлмес, Мурзият, меним анам Айсе Матакаевалар эм Эрту Элькубанова кезуьв мен бизге аьлемет зияпетлер асатаган эдилер. Эр кисилер де отын яратаган эдилер. От ягып, оттынъ ялынында мен олар эткен асларды эш мутпайман. Энди де бир йылы соьзлер мен эскергим келеди. Мен яс заманларымда эки кардаштынъ - Осман ман Хусин Булатуковлардынъ колында куллык эткенмен. Олар куллыксуьер, алал аьдемлер эдилер. Осман ман мен Чилик отлак ерге яс малларды алып баратаган эдик. Биз йолда бир юмага дейим юретаган эдик. Озып айткан аьдемлерим яшавдан кешкенлер. Ерлеринде еннетли болсынлар, Аллах оларды муттырмасын! - деп хабарлайды Фазиль. - 1974 йылда мени аьскерге шакырдылар эм эки ЯШ АВЫ НЫ НЪ ЭМ А Ь Р Е К Е Т И Н И Н Ъ Е М И С Л ЕР И Заводта пыслак, май, айран болдырылатаган, суьт асылланатаган эди. Сол зам анларда бизим фермадынъ басшысы Кадырали Бештаов эди, пыслак эм тувар эт катыратаган эдилер. Койы ювырт этселер, койылыгыннан оны пышак пан кеспеге болаяк эди. Коьп йыллар кетсе де, йылдан сонъ, мен уьйге кайтып, оьзимнинъ куллыгымга шыктым. 1992 йылда меним уьйкен кардашым Хаджумар яшавдан тайды (еринде еннетли болсын). Ол бизим аьелге бек уьйкен кайгы эди. Хаджумар танъ, ювас, намыслы аьдем эди. Хаджумар ман келин Аминатта уьш балалары бар. Олар: Лилия, Руслан эм Беслан. Меним анам Айсе кеншеги Аминатка колыннан келген ярдамды этип турды. Яшав барады, соьлеги заманда сол балалар да оьзлери ата-ана болганлар. Яшавларында етимислерге еткенлер. Лилия Эркин-Халк авыл мектебинде окытувшы болып ислейди, Руслан Хабез район больницасында хирург болып ислейди, Беслан уьй хозяйствосы ман каьрлейди. Аьр ким уьшин де яшав маьнеси - ол аьел. Бир-бирисин анълавлык, сенимлик, татымлык, бир-бирининъ акында каьр шегуьв, яшав куванышы - ол аьелдинъ негизи. Фазиль оьзининъ ян досы Тамара ман яшайтаганлы 40 йыл болды. Олар аьелде 3 балады оьстиргенлер: Аслан, Оксана эм Альберт. Аслан ман Радимада 4 саьбийлери бар. Радима Псаучье-Дахе авылында почта боьлигин басшылайды. Кызлары Оксана Уренгойда яшайды, онынъ 3 баласы бар. Альберт пен Зухрада бир ул бала оьседи. Зухра медицина куллыкш ысы, соьле кишкей баласына карав береди. Альберт Черкесскте темир йол управлениесинде поездлердинъ куллыгын йорыклавшы болып куллык этеди. Фазиль оьзининъ сулыбын, куллыксуьерлигин балаларына берген. Матакаевлердинъ аьелинде бирин-бири анълавлык, сыйлавлык эм куллыксуьерлик уьйкенлерден балаларына коьшеди.. Аслан КЧГТА-да окувын битирип, колына «Автомобиль эм автомобиль хозяйством » кесписи бойынша диплом алган, ама ол токтаган атасынынъ куллыгын бардырмага эм мал ман каьрлемеге токтаскан. Олар кишкей ферма салганлар, саватаган сыйырлар эм яс баспаклар асырайдылар. Асланнынъ оьзлерине КФК ашпага мырады бар. Мал караган кыйын куллык болса да, ол келеекке пайдалы ис деп санайды. - Бизим уллары м ы з Аслан ман Альберт авылда яшап калганларына мен бек разыман. Олар соьле аьеллери мен биз бен бирге яшайдылар. Яслар аьел исимиздинъ йолын тийисли алып барувшылар. Аслан авылда уьй салган, тезден аьели мен янъы меканга коьшеек. Биз оьзимизди наьсипли ата-ана деп санаймыз, - деп хабарлайды Фазиль суьйинип, балалары уьшин куванышы койнына сыймай. Биз Фазиль мен Тамарага, олардынъ аьелине берк ден савлыкты, уьйкен наьсипти, узак йылларга ярык яшавды ак юректен сагынамыз!