ЯРЫК ЫЗДЫ КАЛДЫРГАН

26 куьнинде ногайдынъ данъклы аьдеми, тарих илмилерининъ докторы Рам азан Керейт ов 77 ясы на т олаяк эди. Ол шынтысы ман да бизим халкымыздынъ оьктеми, зегенли аьлим эм айлак ийги аьдем болып калган. Оькинишке, озган йылдынъ куьз шагында сыйлы аксакалымыз бизим арамыздан тайды, ама Рамазан Хусиновичтинъ келбети халкымыздынъ эсинде аьр дайы м да яшайды эм яшаяк. Тек Россияда яшайтаган ногайлардынъ тувылДурцияда, Гагаузияда, Кырымда, Германияда, Австрияда, Норвегияда, Голландияда онынъ атын эм эстелигин сыйлайдылар. Бу йылдынъ язлыгында Турцияда Рамазан Керейтовтынъ эстелигине багыслап, футбол бойынша турнир озгардылар. Бу турнирде Турциядан, Дагестан эм Шешен республикаларыннан командалар катнастылар. Сосы спорт байрамына Рамазан Керейтовтынъ ювыклары да шакырылган эдилер. Йолыгыста аьлимнинъ уллары Энвер мен Азнаур эм онынъ досы, кудасы, Россия Федерациясынынъ маданиятынынъ сыйлы куллыкшысы Юрий Карасов ортакшылык эттилер. - Рамазанды йойдык. Сол зат юрекке бек тийди. Ол савлай ногайдынъ диреги эди. Онынъ дуныядан кеткенин эситип, Турциядан бавырдасларымыз Рамазан Керейтовтынъ эстелигине футбол бойынша турнирди уйгынламага суьетаганларын беркитип, бизге шакырув йибердилер. Биз онда янъы шыккан ногай китапларды - Ногайша-орысша соьзлигин, классигимиз Фазиль Абдулжалиловтынъ, атам Баубек Карасовтынъ, кызым Фатима Канокова-Катилер эм коьрсеттилер. Сонъ бизди Турцияда яшайтаган ногай бавырд асл ары м ы зга конакка аькеттилер. Ногай яс-явкадынъ етекшиси Оьмер Актюрк бизди бек йылы йолыкты. Коьп ногай авылларга кыдыртты. Анкарага биз коьнъилимиз коьтерилип еттик. Мен онда биринши кере болдым. Атайым сав заманда, бизим савлай кардаш-кавымымыз сонда кеткен деп айтатаган эди. Амал болса, олар ман рассанъ экен, деген оьсиет эткен эди. Сол аманатты да толтырдым, - деп хабарлады Юрий Баубекович. Сол йолыгысувлар, айкасувлар бек эстеликли болып оздылар. Элбетте, сосы йолыгыс тек биз беттен барган аьдемлерге тувыл, Турцияда яшайтаган ногайларга да уьйкен куваныш болды. Конакбайлар ердеслеримизди Турциядынъ Конья каласынынъ тоьгерегинде орынласкан ногай авылларга кыдыртып аькеттилер, сыйладылар, кабырларды, мешитлерди коьрсеттилер. Элбетте, энъ де эстеликли куьн ол турнир озгарылган куьн болды. Кенъ стадионга бир неше мынъ аьдем йыйылып, Рамазан расовадынъ китапларын алып, куванып бардык. Турнирде савлайы сегиз команда катнасты. Ондагы ногайларымыз савлайдуныялык турнирин йогары оьлшемде озгардылар, савболсынлар. Турнирге Рамазаннынъ ювыклары келгенлер деп, баьриси де амалламага уьйкен аваслык пан йыйылдылар, бизди таныстырдылар. Турцияда яшайтаган ногайларымыз, кишкейиннен алып, ясы уьйкенлерге дейим, Рамазан Хусиновичти сыйлайтаганларын бир авыздан беркит- ЯРЫК ЫЗДЫ Керейтовтынъ атын авызларыннан туьсирмей, оны эске алып, разылыкларын билдирип турдылар. Неге десенъ Рамазан Хусин улы биз беттен Турцияга аьле 90-ншы йылларда энъ биринши болып барганлардынъ санында. Онда яшайтаган ногай арга о ардынъ тамырлары, тамгалары, ырувлары акында эслерине салган, олардынъ юреклерин коьтерип, ногайлардынъ бай тарихи, атлары, сазы, миллет аслары эм кийимлери акында хабарлаган. - Рамазан-агамыз бурынгы коьп ийги ногай аьдетлерин янландырган. Ол балады кишкейден тербиялавдынъ, ногайдынъ бурынгы яшавы, тарихи, аьдетлери, маданияты акында коьп язатаган эди. Оннан да баска ногай айтувлары эм такпаклары акында да бизге коьп затларды билдирген. Ол затлар бизге тилимизди саклавда уьйкен ярдам болды. Яткан ери ярык болсын, - деди Джемиль Суьтбаш онынъ соьзлерине косылып. Оьз заманында Исатуьрли конференцияларда, Сабантойларда болганман. 2011 йылда биз онда коьрсетуьвлер аьзирлеек мырат пан камера алып барган эдик. Илмилик йыйылысларда да, Мандра авылынынъ тоьгерегинде озгарылган Сабантойда да Рамазан дынъ юрегинде ол оьзининъ оьлимсиз ызын калдырган. Муьсинши, суьвретши Кошали Зарманбетов оны уьйкен йылувлык пан эсине алады. - Рамазан Керейтов бек акылбалык, ювас аьдем эди. Ол коькирегине урып юрмейтаган эди. Аьр бир аьдемге йылы шырайы ман карайтаган эди. Меним выставкаларымга келип демевлейтаган эди. Рамазан Хусин улы коьп китаплар да язган. Онынъ куьш салувы ман биз баьримиз де оьзимиздинъ ногай экенимизди, тамырларымызды билдик. Меним эсимде ол куьшли тарихши эм алал аьдем болып калаяк, - деп боьлисти Кошали Тангатарович. Рамазан Хус и н о в и ч т и н ъ КАЛДЫРГАН «Рамазан-ага бизим коьзимизди ашкан, коьп затты бизим эсимизге туьсирген, ногайшылыгымызды беркиткен аьдем», - деп эскередилер Турцияда яшайтаган ногайлар. - Турцияда доьрт миллион ногай бар. Олар Конья, Анкара эм тагы да коьп каламил-бей мен Хамза-бей Рамазан Керейтовты Турцияда йолыкканлардынъ бирлери. Олардан оьзге айтувлы ногай аьрекетшилери Мусса Уьйнал, Сами Ногай, Сами Полат, Джемиль Суьтбаш, Эмин Суьтбаш, Асан бенли, Рамазан Джан эм тагы да коьп баскалар. ларда, авылларда яшайдылар. Дуныядынъ ногайларына уьйкен салам айтаман, - деди Туркия ногайларынынъ бириси Исмаил Орак. Эсимде, мен оьзим де Рамазан-агам ман бир неше кере Турцияга ондагы ногайлардынъ «Бирлик» дернегининъ шакырувы ман Керейтов энъ де сыйлы конаклардынъ бириси болып турды. Мине тагы да бир кырк кийик айы озып бараятыр. Былтыр сосындай заманда Рамазан Керейтов Ставрополь крайынынъ Минераловод районынынъ Канглы авылында болган уьйкен байрамда катнаскан эди. Мине сондай ашык шырайлы, кылыгындай ак шашлары ман, йылы куьлемсиреви мен, ярык сепкен коьзлери мен аксакалымыз, агамыз Рамазан Керейтов бизим эсимизде калаяк. Аьр бир ногайаьлиги замангы ногай адабиятымыз уьшин де яны бек авырыйтаган эди. Ол аьр дайым да яс ногай язувшыларынынъ коьп болганын суьетаган эди. Яс калемдасларына дайым да ярдамласып туратаган эди. Аьлим оьзи ногай драматургиясын оьрлендируьвге косымын эткен, драматургияды бийикке коьтерген аьдем. Бу йылдынъ 26 кырк кийигинде Рамазан Керейтов тувганлы 77 ясына толаяк эди. Ол шынтысы ман да оьзиннен сонъ ярык ызды калдырып кеткен. Онынъ а т 1 бизим ю рекл ерд е оьмирге калаяк