У С Т А Л Ы К ЭМ А Л А Л Л ЫК - ЕТИМИСТИНЪ НЕГИЗИ

яшавшыларды эм януварларды кавыфлы маразлардан саклав. Бу эм оьзге эсапларды Ногай районынынъ ветеринар службасы толтырады. Станцияды яваплы, бай сулыбы болган кеспи устасы Беки Муссабиевич Кумуков басшылайды. Ол ветеринар службасына яшавынынъ отыз сегиз йылын берген, ис дослары эм район яшавшылары арасында уьйкен сый-оьрметке тийисли болады. Соьлеги заманда бу службада 16 аьдем ислейди. Куллыкшылардынъ коьбиси бу тармакта 30 йылдан артык заманды куллык этеди. Беки Муссабиевич 1956 йылдынъ 15 октябринде Икон-Халк авылында, уьйкен эм татым аьелде тувган. 1973 йылда ол тувган авылынынъ мектебин йогары белгилерге битирген. Сонъ Совет Аьскер сыдыраларында Венгрияда, ракеталык аьскер кесегинде кызмет кылган. Аьскершилик борышын берип, суьйген Элине, авылына кайтканда, йогары билим алмага мырады болган. Эм Беки Муссабиевич Ставропольдинъ авыл хозяйство институтына, «Ветеринария» факультетине окувга туьседи. Окувды кутылганнан сонъ элине кайтып, ветеринар врачы болып, «Икон-Халк» совхозында ислеп баслайды. - Мен яс специалист бириси деп саналады. А ь д е м я ш а в ы н д а врачтынъ кеспили эмлевиннен керексинетагандай болып, малга да кеспили доктордынъ ярдамы керек болады. Ветеринар куллыкшысынынъ куллыгы маллардынъ аьлин ийгилендируьвге каратылады. Ногай районынынъ ветеринар станциясынынъ куллыкшылары оьзлерининъ йогары кеспиликлери мен, берк билимлери мен, сулыплары ман баскаланадылар. Олар куьннинъ шагына да карамай, келип януварларга ярдам этедилер. Олардынъ эткен ярдамлары аркалы аьдемлердинъ сыпыраларында - таза эт, суьт аслары, ол аьдемлердинъ савлыгы уьшин маьнели. Ветеринар службасынынъ алдында туратаган уьйкен эсап - ол Ногай районында онъайлы аьлди саклав: таза мал продуктлары ман аьжетсизлев, ветеринар-санитарлык кавыфсызлык аьллерин тутув, яшавшыларды эм януварларды кавыфлы маразлардан саклав. Бу эм оьзге эсапларды Ногай районынынъ ветеринар службасы толтырады. Станцияды яваплы, бай сулыбы болган кеспи устасы Беки Муссабиевич Кумуков басшылайды. Ол ветеринар службасына яшавынынъ отыз сегиз йылын берген, ис дослары эм район яшавшылары арасында уьйкен сый-оьрметке тийисли болады. Соьлеги заманда бу службада 16 аьдем ислейди. Куллыкшылардынъ коьбиси бу тармакта 30 йылдан артык заманды куллык этеди. Беки Муссабиевич 1956 йылдынъ 15 октябринде Икон-Халк авылында, уьйкен эм татым аьелде тувган. 1973 йылда ол тувган авылынынъ мектебин йогары белгилерге битирген. Сонъ Совет Аьскер сыдыраларында Венгрияда, ракеталык аьскер кесегинде кызмет кылган. Аьскершилик борышын берип, суьйген Элине, авылына кайтканда, йогары билим алмага мырады болган. Эм Беки Муссабиевич Ставропольдинъ авыл хозяйство институтына, «Ветеринария» факультетине окувга туьседи. Окувды кутылганнан сонъ элине кайтып, ветеринар врачы болып, «Икон-Халк» совхозында ислеп баслайды. - Мен яс специалист болып, сол заманларымда эсли аьдемлерден коьп затка уьйренгенмен, олар меним насихатшыларым болганлар. Олар фермалардынъ заведующийлери - Менглибий Баисов, Мурат Кумратов, Якуб Сеитов. Совхоздынъ тамада ветеринар врачы Рашид Баисовтан уьйкен сулып алганман. Мен оларга уьйкен разылыгымды билдиремен! Олар баьриси де яшавдан тайганлар, ерлеринде еннетли болсынлар. Мен олар ман коьп йылларды фермаларда да, эм тавларга да шыгып, йыл сайын апрель айыннан октябрь айына дейим малшылар ман «Щелканка» тав отлагында ислегенмен. Совет Союзы заманда онда яшав кайнайтаган эди, бек коьп мал бар эди, биз, коьбинше, суьт малшылык пан каьрлегенмиз, - деп хабарлайды Беки Муссабиевич. Яваплы, оьз карасларына берк, шалыскыр яс аьдемнинъ куллыксуьерлиги коьринмей калмады. 10 йыл авылдынъ совхозында, ислегеннен сонъ, Беки Кумуковты Адыге-Хабль район ветеринар станциясына, Икон-Халк ветеринар участогынынъ заведующийининъ ис орынына шакырдылар. - Бес йыл куллык эткеннен сонъ, мен Адыге-Хабль район Советининъ депутаты болдым. Онда мени район депутатлар Советининъ председатели этип айырдылар эм сол исти мен 4 йылдынъ бойында юргисттим. Болжалым озган сонъ, мен янъы туьзилген Ногай муниципал район Советине аталдым. Эки болжалды депутат болган сонъ мени Ногай ветеринар станциясынынъ басшысы этип салдылар эм буьгуьнге дейим оны басшылайман, - деп хабарлайды Беки Муссабиевич. К у л л ы к ш ы л а р д ы н ъ кеспилик усталыклары аркалы 2010 йылдан бери эпизоотиялык аьл тебенли болып калады, яшавшылар сапатлы продуктлар ман аьжетсизленедилер. Службадынъ куллыгы калай уйгы нланатаганы акында айта келип, Б.М.Кумуков Ногай районында ветеринар куллыгы ветеринар-проф илактикалы к амалламалар планы ман келисте озгарылатаганын билдирди. КЧР ветеринарлык управлениесине ай сайын отчет этиледи. «Бизим бас эсабымыз - заманы ман савлай вакцинациялавды озгарув, планымыз бан келисте тергев. Биз йыл сайын маллардынъ планлык вакцинациялавын эм тергевлерди озгарамыз. Меним санавымша, билимли врач маразды профилактикалав уьшин баьри затты этеди, неге десе маразды эмлегеннен эсе эртерек токтастырмага енъил. Ногай районына киретаган ети авылды биз уьш участокка боьлип, оларды аьжетсизлеймиз. Бизим куллыкшыларымыз уьйлеринде мал асырайтаган ердеслеримизге эм фермер хозяйстволарга ярдам этедилер. Аьр бир фермерлик хозяйствосы ман ветеринарлык канагатлав уьшин келисуьв туьзеди. Соьлеги заманда авылларда малды ы слайтаганлардынъ да, маллардынъ да саны кемийди. Фермер хозяйстволарда мал косылады, эм ол бизге куванышлы зат! Энди де айткым келеди, бизим ветеринар куллыкшыларымыз януварларга кеспили ярдам этедилер, эм оларда уьйкен сулыплары бар», - дейди Беки Муссабиевич. Куллыкта куьни кайтип озатаганы акында соравымызга Беки Муссабиевич булай деп яваплады: «Мен эртеникте куллыкка келгенлей, энъ бас деп участоклардынъ заведующийлерине тел согып, участоктынъ аьли, авырган маллардынъ барлыгы акында сорайман, эм бар болса, кайдай ярдам, карав этетаганлары акында билемен. Районнынъ яшавшылары авырган маллары болсалар, оьзлерининъ ветеринар участокларыннан ярдам саклайдылар. Б аьрим из де билем из, сыйыр таза суьт береек уьшин, савлыгы берк болмага керек, эм бизим борышымыз - маллардынъ савлыкларына эс беруьв. Бир йылдынъ ишинде биз - язлыкта эм куьзде - лабораторлык тергевге материаллар йиберемиз эм вакцинация этемиз. Ветеринар куллыкшыларымыз туьрли маразлардан инфекция туьспесин уьшин уьйкен профилактикалык куллыкты этедилер. Малды сатув, алув аьдемлердинъ оьзлик ярдамшы хозяйствосыннан, фермерлик хозяйстводан болдырылады, районнынъ ветеринар службасы сол ислерге коьз салып турады». Басш ыдынъ берк санавынша, ветеринардынъ куллыгында эткен исинъди айлак суьйсенъ,етимислерге етпеге болаяк. - Мал ыслайтаган ердеслеримге тилегим - участок ветеринар куллыкшылары ман тар байланыста турмага. Баьриси де заманында ветеринар-проф илактикалык амалларды этпеге, оьз малына вакцинация эттирмеге тийислилер. Районда тагы да бир уьйкен маьселемиз - ол ветеринарияда специалистлердинъ, куллыкшылардынъ йоклыгы. Яс-явка кеспилик колледжлерге, вузларга окувга туьсип, бизге куллыкка келгенлерин сагынаман! - деп боьлиседи оьзининъ тынышсызланувлары ман бас ветеринар врачы. И синде йогары етимислери, ветеринарлык тармагын оьрлендируьвге уьйкен косымы уьшин Беки Муссабиевич Федерация Советининъ медали мен, КЧР Парламентининъ, Правительствосынынъ эм КЧР ветеринария управлениесининъ Сый грамоталары ман, Разылык хатлар ман савгаланган. Б еки М у с с а б и е в и ч оьзининъ ян досы Тамара Якубовна ман 35 йылдан артык заманды бирге яшайдылар. Тамара Ногай районынынъ саз мектебинде ислейди. Олар аьелде эки яс балады - Марат пан Аминди оьстиргенлер. Марат уьйленген, толы аьел болып яшайды, онынъ ян косагы Кызыл-Юрт авылыннан Регина Туркменова, оларда 3 балалары бар, оьзлери Москвада яшайдылар. Марат Астраханьнинъ медициналык академиясын окып кутылган. Оннан сонъ Москвада ординатурады эм аспирантурады битирген, ол - медициналык илмилерининъ кандидаты. Марат Россия Федерациясынынъ Центросоюзы деген больницада хирург болып куллык этеди, «РЭАВИЗ» медициналык университетинде хирургиялык маразлар кафедрасынынъ доценти. Кишкей уллары Амин былтыр уьйленген. Онынъ ян досы Айнара Баисова - Икон-Халктан. Амин атасынынъ йолы ман КЧГТА-да «Ветеринария» кесписи бойынша диплом алган. Соьле ол оьзининъ атасы ман бирге ветеринар врачы болып районнынъ ветстанциясында ислейди. Кумуковлар балаларын нызамлы, алал этип тербиялаганлар. Аьвлетлери аьелде коьрген ногай аьдетлери мен оьскенлер: намыслы, танъ болып, уьйкен аьдемлерди сыйлап, ногай халктынъ тарихин билип. Ясы уьйкенлердинъ санавларынша, балалар яшавда наьсипли болсалар, олар да наьсиплилер. Биз Беки Муссабиевичке эм Ногай ветеринар станциясынынъ баьри куллыкшыларына берк ден савлыкты, аьеллеринде наьсипти, етимислерди сагынамыз