ТО ЬРЕШ ИЛ ИК ПРИСТАВЛАРД Ы НЪ ТАРИХИННЕН

Быйыл т оьреш илик приставлар институты т уьзилгенли 155 йыл т олады . С уьйт кенде, «Кеспи - т оьреш илик прист ав» социал-билд и р уь в л и к кам п а н и я - сы н ы н ъ к а л ы б ы н д а РФ ФССП-сынынъ КЧР бойынша Управлениеси Россиялык оькиметлигининъ тарихине кишкей экскурс озгарады . Борыш айкасларынынъ тарихине бир неше мынъ йы ллар болады . Аьле сол аьвелги заманларда муьлк соравлары бойынша эрислер болатаган эдилер. Аман да кыстап толтырув институты праволык туьзилисининъ оьрленип барувы ман биргесине тетесинше уйгынланган. Ол коьплеген экономикалык, политикалык эм социаллык процесслер мен байланыслы болган. Тоьреш илик приставлар акында Русьте энъ биринш и билдируьвлер ф еодаллык шаклардагы маглуматларда расадылар. Он алтыншы оьмирде Русьте Псков Тоьрешилик грамота алынган. Сол маглумат пан келисте толтырувшы функцияларды подвойлар яде приставлар толтырганлар. Олар судтынъ токтасы бойынш а акшаларды тоьлетуьв мен байланыслылар. 1864 йылда россиялык власть органлар туьзилисинде болган судлык реформа заманда байыр приставлар (уезд полициясынынъ басшылары), следствиелик приставлар (следовательлер) эм баскалар аьрекетлегенлер. Петрдынъ 1717 йылда а л га н У ка зы ман Ю стиц-коллегия туьзилген. Онынъ санына судлык токтасларды нъ эм Россия оькиметлигининъ йогары органларынынъ эм ис орынлардагылардынъ власть актлары негизинде Уряд буйыры гы кирген. 1738 йылда императрица Анна буйырыкларды Департаментлерге авыстырган. Доьртинши Уряд департаменти Правительстволык Сенатына берилген. 1782 йылда Екатерина экинши урядниклердинъ (приставлардынъ) толтырув борышларын полицияга берген эм доьрт йылдан сонъ урядниклер судтынъ токтасын толтырувшы полиция приставларына боьлингенлер. М ин и сте р ство л а р д ы токтастырганнан сонъ, толтырувшы полиция (полиция приставлары) полиция Министерствосына, становой приставлар юстиция Министерствосына берилгенлер. Сонъ тоьрешилик приставтынъ ис орыны курытылган эм судлык процесстинъ толтырувшы кесеги полицияга берилген. Судлык реформады аьзирлевде тоьреш илик приставлар институтын кайтарув акында токтас алынган. 1864 йылдынъ 20 ноябринде Александр экинши онынъ негизинде болган бир неше маглуматты бегиткен. Тоьрешилик приставлар оьз борышларын толтырувга оларды нъ кандидатуралары оькиметлик службага яравлы, сенимли экенин сыналган сонъ кирискенлер. Тоьреш илик приставка кандидатларды дин куллыкшылары судтынъ агзаларынынъ яде Сенаттынъ алдында ант бердиргенлер. С луж бага кирген приставларга яшарлык ери белгиленип куллыкка туьскени акында шаатлама берилген. Оннан баска айырым белги эм моьр де бергенлер. Айырым праволары болган тоьрешилик приставларынынъ баска ведомстволарды нъ чиновниклери алдында куьши болган. Эгер тоьрешилик приставка карсылык этилген заманда пристав полициядынъ эм аьскершилердинъ демевлерин талапламага болган. Судлык токтасларды толтырувда приставка карсылык этилсе, сол йылларда карсы шыкканларды 4-6 йылларга Сибирьге арестант роталарына куллыкларды бажармага йиберетаган болганлар. 1917 йылдынъ 24 ноябринде совет правительствосынынъ Декрети ортак судлык карарларды курыткан, сол заманларда аьрекетлеген дуны ялы к судлардынъ институтын да токтаткан. Ерли судларда эм баска судлык органларда йорыкты бас деп Кызыл гвардия, сонъ ерли милиция аьжетсизлейтаган болган. Гражданлык ислери эм акша тоьлетуьв бойынша туьрли ислерди яшавга эндируьв судлык толтырувшыларга тапшырылганлар. Соьлеги заманда тоьрешилик приставлар институты етимисли оьрленеди эм ФССП-дынъ аьрекети аьр дайым ийгиленип барады.