ТИЛ - МИЛЛЕТТИНЪ БАНПЫГЫ

Аьдем китаплар аркалы оьзи уьшин айырым, аьлемет дуныяды ашады. Ятлавлар, хабарлар, поэмалар эм оьзге шыгармалар язатаган язувшылар, яратувшылык пан каьрлейт аган аьдемлер бу дуныяды тагы да яркын этпеге, тоьгеректегилерине янъы сезимлерди савгаламага шалысадылар. Тувган тилдинъ Халклар ара куьни алдында Эркин-Халк авыл мектебинде мерекеши язувшыларга багысланып, илми-практикалык конференция озды. Районымыздынъ мектеплери амалламага сымарлап олардынъ дурбатларыннан эм китапларыннан эстеликли выставка аьзирлеген эдилер. Амалламада Ногай муниципал район администрациясынынъ басшысынынъ орынбасарынынъ борышларын толтырувшы Виктор Унаджев, район администрациясынынъ билимлендируьв боьлигининъ басшысынынъ орынбасары Неля Санглибаева, сол ок боьликтинъ методикалык кабинетининъ етекшиси Насипхан Кумратова, Россиядынъ язувшылар Союзынынъ агзасы, Ногай оькиметлик драма театрынынъ басшысы, «Ногай Эл» федераллык миллет-маданият автономиясынынъ басшысы Валерий Казаков, Россиядынъ язувшылар Союзынынъ агзасы, «Карашай-Шеркеш» ГТРК-сынынъ ногай боьлигининъ хабаршысы Фарида Сидахметова, бу макаладынъ авторы катнастылар. Йогары класслардынъ окувш ы лары , с ах н а д а бир-бирин авыстыра берип, быйыл мерекелери белгиленеек язувшылар Ашим Сикалиевтинъ, Баубек Карасовтынъ, Батир Баисовтынъ, Айдемир Мурзабековтынъ, Мурат Авезовтынъ, Бекбийке Кулунчаковадынъ, Тайват Кирейтовадынъ Юмав Каракаевтинъ, Фарида Сидахметовадынъ яратувшылык йоллары акында хабарладылар. Тилди саклавдынъ акында насихатларын язувшы Валерий Казаков этти. - Биз, ногайлар, евразиялык халкпыз. Ногайша билген аьдем савлай туьрк дуныясындагы халклар ман айкаспага болады. Коьп тиллерди билгеннинъ пайдасы болмаса, зарары йок. Сол себепли тувган тил аьр ногайдынъ юрек басында болмага керек. Тили йоктынъ халкы да йок. Суьйткенде, оьз тилинъди билуьв керек, - деди Валерий Сеперович эм йыйылганларга ногай тилинде язган ятлавын окып эситтирди. Оьз ойларын Ногай муниципал район администрациясынынъ басшысынынъ орынбасарынынъ борышларын толтырувшы Виктор Унаджев те айтты. - Эсимде, бир-эки йыл артта районымызда Тувган тилдинъ Халклар ара куьнине багысланган эстеликли амалламалар озгарылган эдилер. Олар ногайша-орысша соьзлигимиздинъ, оннан сонъ Иса Капаевтинъ ногай тилди уьйретуьвге багысланган аудио-дисклердинъ шыгувларына багысланган эдилер. Меним ойлавымша, сол затлар тувган тилимизди саклавга сезимли адымлар болганлар, - деп баслады соьзин Виктор Асанович. - Буьгуьн сахнага шыгып, ногайша таза соьйлеген окувшыларга карап, баьримиз де суьйиндик. «Ногай Эл» миллет-маданият автономиясынынъ да, ногай театры мыздынъ да, газетамыздынъ да, журналымыздынъ да, телевидениединъ де, радиодынъ да, баьримиздинъ бас борышы окувшыларды ногай тилди уьйренуьвге кызысындырув болады. Ама, менимше, баьри зат та уьйден, аьелден басланмага керек. Тыс кыралларда яшайтаган бавырдасларымыздынъ ногайша соьйлегенлерин тынъласанъ, уьйкен сейирге каласынъ. Ойлап караганда, олар тыс кыралларына коьшкенли коьплеген йыллар озганлар. Аманда тилди саклаганлар, сол зат кувандырады Суьйткенде, мектеплерге язувшыларды, шайирлерди шакырып, окувшылар ман йыйы йолыгыслар озгармага керекдеп ойланаман, - деди В. Унаджев. Амалламада КЧР халк шайири, «Караш ай-Ш еркеш» ГТРК-сынынъ ногай боьлигининъ хабаршысы Фарида Сидахметова соьйледи. - Буьгуьн тилимизди саклавга багысланган айлак пайдалы амаллама озып туры. Йогарда айтылган язувшылардынъ аьр кайсысы меним бактымга оьз уьлислерин киргисткенлерине бек разыман. Бекбийке Кулунчакова ман дайым да тел согып айкасамыз. Мурат Авезов меним уьшин шайирликте уьйкен уьлги. Юмав Каракаев Карачаевск каласындагы оькиметлик университетинде меним окытувшым болган. Ишлеринде тек Айдемир Мурзабеков пан таныс болмаганман. Мунда язувшымыз Батир Баисовты эске туьсирдилер. Ол аьвелде радиода меним бас редакторым болып ислеген зегенли йолластырувшым эди. Яткан ери еннетли болсын. «Эгер аьдем газетады окып, онда язылган затларды, радиоды тынълап, онда айтылган затларды биринши кереден анъламаса, экинши, уьшинши кайта тынъласа да, анъламаяк», деп айтатаган эди ол мага. Сол зат мага оьмиримге дерис болып калды, - деди Фарида Мухамбетовна. Амалламадынъ ызында конференцияда ногай язувшыларымыздынъ яратувшылыклары бойынша район мектеплерининъ окувшылары ара озгарылган конкурстынъ тамамлары согылдылар эм энъ ийгилерди Ногай муниципал район администрациясынынъ билимлендируьв боьлигининъ Сый грамоталары ман савгаладылар. Олар Рахим Кубеков, Самира Баисова, Рената Итляшева, Муслим Баракаев, Лиана Усенова, Эмилия Баисова, Фатима Рамазанова, Бэлла Хапиштова, Айгуль Казакова, Али Кумратов болдылар.