Айсра йаладзыз алейтенант ахIба, абатальон акомандир Ажьи Халиль, аполковник Бала ЧухIайыб, алейтенант Джьанчор Джьамырза, акапитан Къардан Аскьарби, асержант ахIба Къвмыкъв АхIмад, алейтенант ахIба ХIапышвт Рамазан, алейтенант ахIба Чква Халид, асержант Джеуа Бильаль, авзвод акомандир йцхърагIагIв Цекъва Дауыт, датшагьи щардагIвы ахъмаштылра йгIалахатI. АрыпхьагIвчвагьи рынхара ныржьын, хъамайгьдзара гIадырбауа йайсытI. Асквш 1942 агIан афронт йпшцIалыз Темыр Абубакьыр айсра алгъачI дгIалстI, гъартагьи дкIын, АйгIайра ангIатырга Германия апны дайсуан. ДангIахъынхIвых ЙынджьыгьчкIвын апхьарта дадиректорта дынхатI. Дахъвма Михаил асквш 1941 агIан айсра дпшцIалтI. Румыния, Венгрия, Австрия гIазырхвитхуаз дрылан. «Орден Отечественной войны» йапхъахауа степень, «Орден Красной звезды», «Орден Славы» йхпахауа степень датшагьи гIайквнадыргатI. КIарма ЗамахIщари асквш 1941 агIан афронт дпшцIалтI, «За победу над Германией» датшагьи амедальква дрынкъвгагIвын. Пщмахва Умар асквш 1942 агIан айсра дыргатI, Германиядза йнадзаз хIайсыгIвчва дрылан. «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией» медальква йыман. Агырба Джьамльадин асквш 1941 йгIашIарышвта айсра алгандзыкIьара дайсытI. Украина, Белоруссия, Литва гIазырхвитхуаз дрылан, Германиядза днадзатI. Ордени медаль щарди гIайквнадыргатI. Айынджьыгьква айсра заман агIан Урал адзхъа бна пызкъызгьи, Донбасс ашахтаква рпны хIахъврачва гIацIызхуазгьи, БеломечеткIа апны окоп зжызгьи рылапI. ЗымгIва ркъаруква адыркIылын, АйгIайра гIадраргвануан, афронт йпшцIаз йшырцхърагIуш йащтан. Абашта айсра Ду йаладзыз айынджьыгьква рчвахъабага апхьарта апшцIа апны йаныргIалпI. АйгIайра зкъару алазцIаз зымгIва рыхьызква, ауат ргIатгараква апхьарта йаныргIалу амузей апны йгIарбапI. АуыжвгIанчIвиква рахIбачва рфырра рхъдымраштылуата амузейгьи ачвахъабагагьи йазсакъуа йынкъвыргитI. Асквш 1962 йгIашIарышвта Куба йакIвшуз аоперацияква дрылан ЙынджьыгьчкIвын абзазагIв Мыхц Михаил. Ауи ауаъа хъацIарата йгIайырбаз йаквшахIатпI йгIайквнадыргаз аразыра швъаква. Асквш 1968 агIан Чехославакия йталыз совет ар атанк дивизия дрылан амеханик, агвардия асержант ахIба Кваса Слава. АхIбачва рфырра надырдзахуата айынджьыгьквагьи ринтернационал борч Афганистан апны йдырхъйатI. Ауат йрылан Айсан Руслан, Быджь СултIан, Альбот Рамазан. Чернобыль пхаста ацIыхъватшараква зрыдзуаз абаза чкIвынчва щардагIв рылан. РызгIвадара йахъымгвыргIвауата ЙынджьыгьчкIвын йтыцIын Ажьи Ращид, Джеуа Усыф, Уырчыкъва Халиль, Уша ХIасамби рборч дырхъйатI. Хиросима, Нагасаки йгьи Чернобыль рыцхIагIата йгIаргыз щардагIвы ргвы йтаркIвапI, ауаса айхIара Семипалатинск рхъаштылхтI. Квадрат километрта зыкь 80 гIазцIазкIуаз аядерна полигон апны асквш 1949 йгIашIарышвта совет ядерна пкъыгIвата 615 дырхъвыхтI. Ауи аполигон апны асержант айцIба Цекъва Ауес йгьи астаршина Чква Музакьыр, Къардан ГIазали йгьи Быджь СултIан къвырльыкъв рхатI. Алагъь флот йаланакIуаз Новая Земля ядерна полигон апны Чква МухIамад йайсыгIв борч джьауапкIрала йырхъйатI. АРЫПХЬАРА Асквш 1895 агIан Йынджьыгьлокт апны гIвкласскIла йалаз, 30-гIв апхьагIвчва йрыквыргIапсыз апхьарта гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвын аурышв арыпхьагIв Дыбец Игнатий. Апхьарта апны кIьыдата урышв бызшвагьи мчыбжьыкI апны гIвсахIаткI йадрыпхьун, ауи акIвымкIвагьи математика, естествознание йгьи гIарып бызшвала йрыдынхалуан. Апхьара сахIатква зымгIва гIарып бызшва акIвымкIва, Дыбец Игнатий йакIвйыршун. Апхьарта айынджьыгьква дара ркъарула йыруыхватI. Ауи асквш 1989-дза йгылан. Дыбец Игнатий йцхърагIагIвын Айсан Алихан, Джьджьу Мхвтар, Ажьи Хангьари, ауат латин йгьи гIарып бызшваквала йадрыпхьун. Асквшква агIвспхьадза арыпхьарагьи апсахраква гIалалуан. Асабиква апхьарта йъадзапхьуз асквшква йрылахIун, йызпхьуз анархараквагьи тшауацIырхуан, апхьартагьи ауыхвара шIыцква гIашIарчпун. Йапшым асквшква рагIан апхьарта йынхатI Агырба Джьамльадин, Елизавета Лукьян йпхIа, Хвапсирокъва Айуб, Шай Хзыр, ШенкIауа Уасман, Темыр Абубакьыр, Тльыс ХIвсин, ПIаз ЙахIйа, Квабала Ибрахим, НакIвахв НыхIв, КIьыщмахва МухIаджьыр, ХIамыкъва Къарабит, Цекъва СултIан, ХIачвыкъва ПIатIыщ, Мыква ХIасанби, Джьардис Джьамботгьари, Мыхц Джьамльадин, Агырба Алимырза датшагьи щардагIвы. Здырраква цIолаз, гIатгара щарда йырзынадзаз арыпхьагIвчва гвымчIва асабиква рдырраква шцIолазлуш йазынхун. Ауат йрыуапI арыпхьагIвчва Бала Люба, КIарма ЗамахIщари, Мыхц Цуца, Темыр Абубакьыр, Дахъвма Михаил, ХIвран Екатерина, Къвапсыргьан Лидия, Уырчыкъва ТIима, Быджь Мурадин, Джьандар Любовь, Дауыр Майа, Агырба ФатIима, Дахъвма Римма, Агача Любовь, Мыхц Тамара, Цекъва Усыф, КыкI Майа, Ныр Роза, Цекъва Римма, Айсан Зауаль, Чква Анна, Джьандар Амин, Цекъва Исуф, Чква Людмила, Агырба Айщат, Джьджьу Фариза, Агырба Майа, Быджь Людмила, Цекъва Лариса, Кваса Альби, Джьджьу Раиса, Къвапсыргьан ФатIимат, Джьджьу Кърым, Асанай ФатIима, Чква Зули. Агырба МухIадин апхьарта шIыц ауыхвара йгьи ауи ащаквгылра къару ду алайцIатI. УахьчIва ЙынджьыгьчкIвын йтагылу аквтанай апхьарта асквш 1990 агIан йгIахъыртIытI. Ауаъа йгIаджвыквлитI апхьарта ауыжвгIанчIви турых. Апхьарта саби 500-гIв йрыквыргIапспI. Ауи ангIахъыртIы йхIаракIу аъачIвагIа гIацIгартаква йгIарылгаз ъачIвагIагIвчва шIа щардагIв нхара рцри кыт йгIахъынхIвыхтI. Ауат йрыуапI Агача Айщат, Айсан Рита, Агырба ФатIима, Джьанымбей Альберт. Апхьарта йадиректорыз Агырба МухIадин йтарала Джьанымбей Альберт ддыргылтI. Альберт Рабизон йпа йбзирала апхьарта апшцIа апны йаныргIалу Абашта айсра Ду йаладзыз айсыгIвчва рчвахъабага руыхватI, апхьарта атурых гIазырбауа амузей йгьи «Зал боевой славы» андыргIалтI. УахьчIвала апхьарта даунашвачпагIвпI ХIаткъва ФатIима Еруслан йпхIа, апхьарта апны ахIбачва руыс надырдзитI арыпхьагIв гвымчIваква: Чква ФатIима, Абаза Тезада, Уырчыкъва Фуъад, Цекъва Ануар, Уырчыкъва Марина, Дахъвма Аскьырхан, Джьанымбей Светлана, Хвына Руслан, Айсан ФатIима, Дахъвма Марина датшагьи щардагIвы. Асквш 1996 агIан апхьарта апны йгIахъыртIыз гIахIврала агвып рпны Цекъва Адам хореографта йынхара джвыквицIатI. Ауи йгIанйыршаз «Марашта» гIахIвыгIвчва гвып йызнымкIва Россияла анкъвакъвраква рпны апхъагылараква гIатыргатI. АгIахIвыгIвчва апхьарта йгIалгаргьи «Марашта» гвып гьалпIлум. Абанпараква тшырпсахуамцара ауи ахьыз пшдзата йдыргауа йгIамгIвайситI. ЙынджьыгьчкIвын квтанай апхьарта хIреспубликала йагъьу апхьартаква йрылапхьадзапI. СквшигIадза араъа хьапщ йгьи рызна медальквала апхьагIвчва щарда гIалгитI. Ареспубликала йгьи акъральла йакIвшауа анкъвакъвраква, аолимпиадаква рпны апхьагIвчва йанакIвызлакIгьи агылартаква гIатыргитI. АпшцIа апны аспорт йгьи асаби площадкIаква аныргIалпI, апхьара сахIатква рымщтахь йапшым акружокква рпны асабиква рдунейпшыща тшауацIнадрыхырныс рылшитI. Апхьарта йыцIамылс асабиква апхъала андучва ракIвын айхIара йырхьпшуаз. Ауаса коллективизация йалагата апхIвысква нхара йантырдуз азаман агIан асабиква тшынла йъаркIуаш йазхъвыцра атахъхатI. Асквш 1929 агIан пычIвта сабигIзарта Уаз ХIаджьбакьыр йунагIва апны йгIандыршатI. Асквш 1935 агIан ауи Лоу ХIаджьмырза йунагIва йатдрыпахтI. АсабигIзарта Цекъва Аминат даунашвачпагIвын, бжьагIвыта Къвапсыргьан Нина дынхун, Къвмыкъв ХIабиба дмацIаугIвын. АсабигIзартагьи азаман йацчIвырхъауа, тшауацIнахуа йгIамгIвайстI. Щардала йатдрыпатI, псахра щарда адзатI. Ауаъа йапшым атлаханква рагIан йынхаз йрыуапI Агырба Суратхан, Цекъва Дзадзу, Быджь Саса, Муссова Зайнаб, Джьандар Райа, Цекъва Айщат, ДшвакIь Хвыжьа. Асквш 1984 агIан «Амра» сабигIзарта гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвын Дауыр Майа. Ауаъа йынхатI Уырчыкъва ФатIима, Цекъва Тамара, Къвырча Фаризат, Цекъва Дзына, Шидова Хвыжьа датшагьи щардагIвы. УахьчIвала асабигIзарта даунашвачпагIвпI Цекъва Светлана. АКУЛЬТУРА ЙГЬИ АУАГIА РАЗЪАЗАРА Амузыка культура тшауацIнахра ахъазла амузыка ъамапсымаква апхъагылара ркIитI. Й-ХХ-хауа асквшышв агIан ЙынджьыгьчкIвын йбзазуз Быджь ХIамид цIарпIына йара йнапIыла йчпахуан йгьи пшдзадзата дасуан. Хъвлапныла аунагIва уысква йанрылгара амщтахь ахIабльа хъачва тшазыркIкIуанта ХIамид цIарпIына дшасуаз йаздзыргIвуан. Амузыка культура тшауацIыхра зхатI алазцIаз йрыуапI Дахъвма Бата, Айсан ДжьагIафар, Чква Амин. Ауат кIыжкIыж, къамыль, цIарпIына апхъанчIви макъымква гIатырщтуан. АхIбачва бзита дырдырхуаштI кIыжкIыж зчпуз Къвапсыргьан Айуб. Й-XIX-хауа асквшышв ацIыхъва къвабызасра тшауацIнахуа йалагитI. Ауи йапхъахауата йасуа тшызбжьаз айынджьыгьква рыхьызква атурых йгIалахатI. Акъвабызч ъазаква йрыуапI Кучкова Хьапщ, Цекъва Льана, Цекъва Аминат, БыджьргIа Марымхани Нашхви, Джьджьу ГIабидат, Агырба Кыща, Муратыкъва Пагва, Цекъва ФатIимат, АгачаргIа Хаджьат, Гвыра, Гвагва, КъарданргIа Татым, Нашхва, Хвына, Къраль, Айсан ФатIима, Джьандар Аминат, Цекъва Шура, ХIаткъва Лида, Цекъва Райа, Цекъва Тайа, Айсан Аминат, Уша Аминат. Акыт апны аъачIвагIагIвчва ауагIа ркультура атшауацIыхра йазынхауа йалагатI. Апхьарта апны сквш 30 йынхаз Къадыжв Ибрахим йапхъахауата апхьагIвчва анотаква йырзибжьауа далагатI. Ауи мандолина бзидздзата дасуан. Йапшым аъачIвагIа гIацIгартаква йгIарылгата акультура йацIагылыз йрыуапI Уырчыкъва ТIима, Къвмыкъв МхIамат, Агырба АхIмад. ЙынджьыгьчкIвын апны ауагIа рыршIыйара йгьи ахудожества самодеятельность асквш 30–40-ква рагIан йгIаджвыквлитI. ЦIабыргыта йухIвушызтын, ЙынджьыгьчкIвын апны акIвпI абазаква ркультура тшауацIнахуа, абаза цIасква, ахабзаква рхчара магIын ду азырбауа йъагIаджвыквлыз. Абашта айсра Ду амщтахь акыт апны аклуб анхара джвыквнацIатI, ауаъа изба-читальня андыргIалтI. МызкIы апны зны кинофильмкI гIадырбун. Хъвлапныла аклуб апны чкIвыныргIа айззунта уарад рхIвауа, йгIахIвуа тшырбжьун. Асквш 1957 агIан акыт ахудожества самодеятельность ахьыз гатI. Ауи агIан йгIахъвмаруаз артистква Быджь Мильхан, КIарма ГIидхан, Чква Сима, Дагвжвей Сима, Темыр Тамара, Быджь Мурадин, КIарма Рауф, Цекъва Мурадин разъазара гIалыркIгIун. Ауат ауи аъара пшдзата уарад рхIвун йгьи йгIахIвуанта Къарча-Черкес Россия йалалищтара йахъыцIуаз асквш 400 андыртлапIуз агIан Москва йырщтийын, ауаъа йгIахъвмартI. Ауи збзиру аклуб йаунашвачпагIвыз Наша Баду йакIвпI. Йапшым асквшква рагIан Бала Жора, Джеуа Умар, КIарма Мирам, Джьандар ХIвсин, КыкI Али, Агырба Борис, Шабанов Анзор, Бленауа Усыф аклуб унашва ахъырцIатI. Асквш 1963 агIан Цекъва Исуф унашва зхъицIуз агIахIвыгIвчва гвып Ставрополь край апны КъарчаЧеркес алитератури азъазари рымчыбыжь апны джьгарта тшгIадырбатI. Асквш 1969 агIан Быджь Мусси Айсан ДжьагIафари ргIаджвыквцIарала ЙынджьыгьчкIвын апны алыгажвква рашвахIвагIвчва гвып гIандыршатI. Акультура Тдзы йаунашвачпагIвыз Агача МухIарбии дари апхъанчIви уарадыжвкви агъыбзакви гIащаквдыргылхуамцара йырхIвун. ЗымгIва рацкIыс абзазагIвчва ргвы йгIатахатI ауат йырхIвуз «Кына йпхIа Минат» гъыбза, ауи Къарча-Черкес радиуа афонд йалалтI. АшвахIвагIвчва гвып йрылан Цекъва ХIамзат, Айсан КIарней, Айсан МутIалиб, Бленауа АсхIад, Джьанчор Рамазан, Кваса Тольыстан, Мыхц ХIаджьбакьыр, Чква ЙахIйа. Й-50-хауа асквшква рагIан акыт апны атеатр гIахъвмаруа йалагатI. Асквш 1979 агIан ауи «УагIахъа театр» хьзы гIаквнадыргатI. Ауи агIан атеатр йаунашвачпагIвыз Агача МухIарби араса йгIайгвалашвахитI: «Атеатр агIаныршара акыт абзазагIвчва, ауи ззаргваныз Быджь Татьяна, Цекъва МухIадин, Бленауа Усыф, Цекъва Римма, Агача Рита, Къмыш Амин, Хвби Иналь йырбзирапI». Атеатр актерква «Зули», «Зарыльа» , «Нышв напIыкI», «Мгъымца», «Шабашка» ргылчIвква рпны йгIахъвмаруан. АуагIа бзи йырбаз актерква йрыуапI Ажьи Ращид, Ажьи ФатIима, Джьджьу Кърым, Джьджьу Ауес, Быджь Амир, Джьандар Амин, Цекъва Римма, Цекъва Рита, Цекъва Али, Цекъва Асланби, Наша Луиза. Асквш 1987 агIан абаза культура тшауацIнахра ахъазла ЙынджьыгьчкIвыни АлбыргIани рбзазагIвчва рыхъазла 450-гIвы йрыквыргIапсыз акультура Тдзы руыхватI. Ауи Къвмыкъв МхIамат даунашвачпагIвхатI. Ауаъа йгIашIарышвта акультура нхагIвчва джьгарта руыс йацIагылтI. АуагIахъа ъамапсымаква йрысуаз ауагIа оркестр, ахъачва рфольклор ансамбль, атеатр йгьи агIахIвыгIвчва рсаби студияква, датшагьи йапшым агвыпква рынхара джвыквырцIатI. Акыт апны збыжьква пшдзадзаз, угвы йнадзауа уарад зхIвуз Цекъва Сталь, Чадыгь Ауес, Джьджьу ХIвсин, Джьджьу Хзыр, Быджь Володя, Быджь Льальа, ЦекъваргIа Бащир, МухIадин, ГIитхан, Римма, Аминат, Сольман, Райа, Рамазан, Тайа, Уырчыкъва Льальа ашвахIварала рыхьызква акультура йгIалахатI. АхIбачва руыс надырдзахитI ашвахIвагIвчва КучковргIа Кърыми Галини, Къвмыкъв МхIамат, Джьанчор КIазбек, Уша Аминат, Агача Эльдар, Къмыш Анзор. Айынджьыгьква рхъа йыладупI арежиссер шIа, ауарадхIвагIв бергьльы, спортла згIатгараква хIаракIу Агача Эльдар. Ауи йаба МухIарбии йан Рити нцIрата йрыму акультура йалапI, атеатр ащаквгылри атшауацIыхри йазынхитI. Эльдар аршIыйагIвчва тгIачва апны дгIадзынгылтI, йани йаби швапха гIархъихуа рыщта йырцитI. Ауи Абаза къральыгIва драма театр апны режиссер хъадата дынхитI. АЛИТЕРАТУРА ЙГЬИ АРШIЫЙАРА ЙынджьыгьчкIвын апны уысагIвчва, гIвгIвчва, суратчпагIвчва, артист, журналист, уагIа джьащахъва щардагIв гIадзынгылтI. Ауат акыт йпшдзу апсабара, рахIбачва руасаражвра йдыргвышхвата йырпхьадзитI. Абаза литература зыхьыз гIалахаз, абаза литература залацIара хвы аквцIауачву айынджьыгьква йрыуапI Цекъва Пасарби йгьи ЧквтIу Микаэль. Ауат абаза литература атшауацIыхра джьгарта йацIагылан. АуысагIв, агIвгIвы бергьльы Цекъва Пасарби романла, уысала, уарадла йалу 13 книгакI гIайтынхатI. ЧквтIу Микаэль абаза, абхаз йгьи урышв бызшваквала йгIву азкIкIрата 20 айхIа йкъальам йгIацIцIтI. Зыхьыз бергьльу айынджьыгьква йрыуапI абаза уысагIв, ажурналист Къмыш Амин, агIвгIвы, апублицист Къврымбай АбдулахI, ауысагIв Цекъва Усыф, агIвгIвы Агырба Иналь. Йазалху гыларта йкIитI Россияла асуратчпагIвчва радкIылара йалу Агача МухIамад. Ауи апсабара гIазырбауа йсуратква хIкъральла йапшым агIарбараква йрылан, йызнымкIва адипломква, ачIахIра грамотаква гIайквнадыргатI. Ари аршIыйара ъачIвагIа тшадыркIылтI асуратчпагIвчва Наша Сергей, Агырба Раиф, Быджь Амир АгIвычIвгIвыс ршIыйара чIвец анйылу дыздгылуа ауысква зымгIва дахIврала йырхъйитI. Арат ажваква йзынауырха ауаштI асуратчпагIв, апьесаква зыгIвуа, арежиссер, ауысагIв Быджь Амир. Ауи асуратчпарагьи, атеатр гIахъвмаррагьи, арежиссеррагьи бзидздзата йгIайдахIвитI. АБИБЛИОТЕКА Йапхъахауата акыт апны абиблиотека анхара й-20-хауа асквшква рагIан йджвыквылтI. Акыт Совет апны йаныргIалыз аизба-читальня апны акыт абзазагIвчва айззун. Ауи йаунашвачпагIвыз Къардан КъахIар йыдзхъа йгIалачIвунта акнигаква дшгIарыпхьуз йаздзыргIвуан. Йапшым атлаханква рагIан ауи йаунашвачпагIвта Уша Шахмырза, Быджь Татьяна, Джьандар Майа нхатI. Абиблиотека ъадзанхуз быжьны йатдрыпатI. Ужвы акыт библиотека апхьарта апны йаныргIалпI. Ауи сквш 40 йайхIата Ажьи ФатIима йылнапIыцIапI. УахьчIвала ауи афонд книгата 15000 аланакIитI. АПОЧТА Асквш 70-ква рквтаква рагIан ЙынджьыгьчкIвын апны связь хъвшара гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвхатI Наша Баду. Асвязь хъвшара анхара анджвыквыл амщтахь апочтагьи ауысква ащтацауа йалагатI. Акыт абзазагIвчва йаназаману асальамшвъакви агазеткви радзауата йщаквгылтI. Наша Баду тшпсщара данчIвах амщтахь ауи аунашвахъцIара Агырба Айщат йлызхъарцIатI. Айынджьыгьква пхата йгIаргвалашвахитI джьауапкIрала зуыс зырхъйуз апочтанкъвгагIвчва Айсан ЧагIбан, КыкI Заудин, Чква Аминат, Йуан Мслимат. УахьчIвала апочта Айсан Марина унашва ахъылцIитI. ЗГIВАДАРАХЧАРА ЙынджьыгьчкIвын кыт амедицина нхагIвчва ъазаквалагьи йбайапI. Й-50-хауа асквшква рагIан акыт апны пычIвта амбулатория нхауа йалагатI. Ауаъа афельдшер Къвапсыргьан Мария джьауапкIрала лхъвдаквцIараква лырхъйун. Ауи ахIбачвагьи, асабиквагьи, апхIвысквагьи дырпшуан. Мария лымщтахь Къвапсыргьан Фаризат, КыкI Щумисат, КыкI Мильхан, Уаз Анатолий ауи ауыс йадгылтI. Ауат цхърагIара ддрадзун ХIабаз чымазагIвтара айъазагIвчва Айсан ДжьагIафар, Къвмыкъв Владимир, АйсанргIа Дауыти Муриди, амедахщаква Чква Соня, Уша Радина. АхIбачва швапха гIархъырхуата айъазагIвчва ргIариквагьи медицина ъачIвагIа тшадыркIылтI. АйсанргIи КъвмыкъвргIи рткъвымква медицина нхагIвчвата йгIарылцIыз щардагIвыпI. Ауат йрыуапI АлбыргIан йабзазагIвыз, ауаса зтлапкъ ЙынджьыгьчкIвын кыт йауу Россия Федерацияла гIатгара змаз айъазагIвчва Айсан ДжьагIафари амедицина наукаква рдоктор Айсан МухIамади. Айынджьыгьква рхъа рыладупI ркытлагIвчва бергьыльква – йхIаракIу категория зму айъазагIвчва Айсан Али (Дауыт), Айсан Мурид. ЗымгIва шалу АйсанргIа айъазагIвта 15-гIв, квтанай медицина нхагIвыта – 30-гIв айхIа йнадзитI. Руыс бзидздзата йдырхъйитI йхIаракIу категория зму айъазагIв-невролог КIарма Руслан, КЧР-ла гIатгара зму айъазагIв Къвапсырган Зарема, амедицина наукаква ркандидат, астоматолог Джьанымбей Али, аневролог Агырба Лариса, акардиолог Агырба ФатIима, атерапевт Ажьи Белла, атравматолог КIарма Руслан, атерапевтква ХIаткъва Диана, Джьандар Зулифа, КIарма Марина, Трам Аминат датшагьи щардагIвы. УахьчIвала ЙынджьыгьчкIвын афельдшер-акушер пункт апны унашвахъцIагIвта йгьи педиатрта НакIвахв Диана, акушеркIата НакIвахв Зули, терапевтта Кохова Бэлла, медахщата Цекъва Елена йгьи Апса Светлана, санитаркIата Джеуа Асйа рхъвдаквцIараква йнардзата йдырхъйитI. АСПОРТ ЙынджьыгьчкIвын кыт ййыз апельуанква рунашва хIыштала йбергьльын, ауат рыхьызква асквшква йгIарылстI. Йчвагъвуз ачв ангIапсара, ауи атарала тшацIазхIвуз Цекъва Мурат къарута йылаз зымгIвагьи йырхIвахитI. Ауи гвадз гIвмашаквкI йгIвыцIара йыцIата Йынджьыгь дзыгIв дыруанта ХIабаз адзылу лагара йгун. Уаз МагIаруф ащхъаква рпны дзынйаз амшв гIакIайгвун. Къару ду злата тшгIазырбуз йрыуапI Муссов Умар, Ажьи ГIамыр, Чква Амин. Атлетика ласыла Наша Баду, Цекъва Амырби, Чква Джьамльадин, Айсан ХIаджьмурат, Цекъва Катйа, Айсан ФатIимат, Ажьи Нина ргIарбараква швабыжта йбзийын. Ауат рыщта дырцатI Джьанчор Юрий (метр 800 агIагIврала Къарча-Черкес ачемпион), Муратыкъва Юрий (бокс), КыкI Али (волейбол). Асквш 60-ква рагIан аспорт джьгарта тшауацIнахуа йалагатI. Акыт апны аспорт тшыбжьараква ъакIвдыршуш гьрымамызтI. Цекъва Исуф, Агырба Заудин, Чква Михаил чкIвыныргIа аспорт йаланадырхIвауа, ауат ртшыбжьараква ъакIвдыршуш дрыхIазыруа йалагатI. Акыт афутболасыгIвчва заман айшысла ХIабаз районла йапхъагылагIвхатI, аобластьла йгIахъвмаруан. АфутболасыгIвчва Цекъва Исуф, Шабанов Анзор, Тхагалегов Борис, ЦекъваргIа Рауф, Эдик, Джьандар Амин, Айсан Умар, Багъ Ращид, Къмыш Амин, Чква Михаил, Мыхц Рамазан рхъвмарща ахIбачва йырдырхитI. Ауат рыщта надырдзахтI аобластьла апхъагылара гIатызгаз афутболасыгIвчва ЦекъваргIа Инус, Ибрахим, Музакьыр, Уша Тимур, Уаз Рамазан, Ажьи Валерий датшагьи. Анкъвакъвраква рпны йанакIвызлакIгьи Цекъва Ауес йагъьу футболасыгIвта йыхьыз гIархIвун, уахьчIвала хIреспубликала ауи йгIарбараква агъьичIвырныс заджвгьи йыгьйылымшастI. Ауи къарути чхIарати йылаз зымгIвагьи йджьарщун, хъвмарракIгьи гол тайымрышвуата зынгьи дыгьгIатымцIхтI. Ауес футбол дъадзасуаз асквш 1968 йгIашIарышвта асквш 2003-дза топ 700 райхIа тайрышвтI. Айщчва АгырбаргIа МухIадини Заудини боксла, волейболла, метр 400 агIагIврала агIатгара бзиква йырзынадзатI. Йыхьыз гIалкIгIара атахъыпI боксла аспорт амастер, Россияла апхъагылара гIатызгаз Агырба Ренат. ЙынджьыгьчкIвын ахьыз хъара йдыргатI хвитта абакIрала хIреспубликала йгьи Ставрополь крайла йызнымкIва апхъагылара гIатызгаз Джьджьу Мардас йгьи Чква Нурби. АволейболасыгIв Наша Альберт хIреспубликала йагъьу аспортсменква дрылапхьадзан. Волейбол акIвымкIва гIагIвралагьи агIатгараква йыман. Греко-рим абакIрала, боксла, атлетика ласыла йыхьыз йыргатI Ставрополь крайла ачемпион Айсан Руслан. СССР-ла гIатгара зму абжьагIвы, асквшква 1972, 1976, 1980 рагIан йакIвшаз Олимп хъвмарраква рагIан Совет Союзла ахысыгIвчва гвып рбжьагIвы, хысрала афедерация авице-президент Бала Арсен йыхьыз хIкъральла йахъазымкIва адунейлагьи йбергьльыпI. Ауи йгIарбараква ужвы йъагIадзазгьи заджвгьи дгьырзынамдзастI. СквшигIадза Бала Арсен йыхьыз зхъхIвалгIу адуней анкъвакъвраква акIвшитI. Цекъва Исуф атлетика ласыла йгIарбараква Ставрополь крайла 15 сквша руацIала заджвгьи дгьырзынамдзатI. Ауи йрыхIазырыз аспортсменква йызнымкIва хIкъральла апхъагылараква гIатыргатI. «Россия Федерацияла гIатгара зму абжьагIвы», «Афизкультура йгьи аспорт ЧIахIра зму рынхагIвы», хьызква йрынкъвгагIвыз, СССР-ла хвитта абакIрала йгьи самбола аспорт йамастерыз ЙынджьыгьчкIвын апны хвитта абакIрала аспорт квпшыра тшауацIнарыхра Чква Михаил къару ду алайцIатI. Ауи бжьагIвыта дъадзанхуз йрыхIазырыз аспортсменква адунейла йгьи хIкъральла апхъагылара щарда гIатыргатI. УахьчIвала «Юность» асаби спорт апхьарта ауи йыхьыз нкъвнагитI. Быджь Азамат СССР-ла 17 сквша дыртата хвитта абакIрала аспорт амастерра гIатигатI. Ауи йызнымкIва хIкъральла йакIвшуз ачемпионатква рпны дапхъагылагIвхатI. ЗгIатгара дуу аспортсменква дрылапхьадзапI самбола гIатгара зму аспорт амастер, дзюдола адуней аспорт амастер Уаз Мурат. Ауи адуней анкъвакъвраква рпны йызнымкIва дапхъагылагIвхатI, асквш 1990 агIан йакIвшаз самбола адуней чемпионат апны йхпахауа гыларта гIатигатI, асквш 1996 агIан Япония апны самбола адуней чемпионат дапхъагылагIвхатI. Адуней класс зму аспорт амастер, ауагIахъа хвыцква руацIала хвитта абакIрала адуней ачемпион Чква Расул дшIаркIвата дчемпионхатI. Ауи чкIвыныргIа спорт йазаргванчIврала уыс щарда акIвйыршитI. Асквш 2019 агIан ауи йынхара хвы аквырцIауата аспорт залацIара дуу аъачIвагIагIвчва Россия анкъвакъвра апны апхъагылара гIатигатI. УахьчIвала Расул «Абаза» хвитта абакIрала аспорт клуб дапрезидентпI. Аспорт амастер Уаз Ренат асквш 2000 агIан хвитта абакIрала Европала йакIвшуз анкъвакъвра апны рызна медаль гIатигатI. Ауи Европала анкъвакъвраква рпны йапхъахауата гыларта гIатызгаз дабаза чкIвынпI. Панкратионла аспорт амастер Цекъва Анзоргьи йгIатгараква щардапI. Ауи асквш 2015 агIан Европала рызна медаль гIатигатI, йара ауи асквш панкратионла адунейла дапхъагылагIвхатI. Рыхьыз дыргатI хвитта абакIрала Россия аспорт амастерква Джьджьу Амир йгьи Джьджьу Беслан. НапIыла абакIрала аспорт амастер ХIаткъва Ренат Россияла дчемпионхатI. Кикбоксингла аспорт амастерра акандидат Ажьи Рустам уахьчIвала бжьагIвыта дынхитI. ХIатлащтIыхрала аспорт амастерра акандидат Айсан Аскьар хIреспубликала йгьи Ставрополь крайла йызнымкIва дапхъагылагIвхатI. Боксла аспорт амастерра акандидат Джьджьу Альберт хIшIыпIала йызнымкIва дчемпионхатI. Боксла аспорт амастерра акандидат Цекъва Марат Россияла атурнирква рпны дапхъагылагIвын. Боксла аспорт амастерра акандидат Цекъва Музакьыр Россияла йгьи адунейла атурнирква рпны йызнымкIва дайгIайтI, Россия Абджьар Къаруква дырчемпионпI. Акыт йырхъардугапI афутболасыгIвчва Агырба Борис, Къвмыкъв Владимир, УшаргIа Зауырбакь, Шахмырза, Анзор, Цекъва Валерий, Агача Руслан, Джьандар Адам; аволейболасыгIвчва ДжьандарргIа ХIасани Квчыкви, Уаз Арсен; атлетика ласыла аспортсменква Джьджьу Беслан, Джеуа КIазбек, ашахматасыгIвчва Джьандар Анатолий, Цекъва Али, Мыхц Рамазан, Агача МухIарби; абаскетболасыгIвчва Уаз Алибек, Джьджьу Зураб, Чадыгь Ануар, Уырчыкъва Мурат; теннисасыгIв Къвмыкъв НурмхIамат; армрестлингла згIарбараква хIаракIыз Къвмыкъв Владимир, МшвхIваджь Зураб, Джьанымбей Альби; Эльбрус йхъалыз альпинистква Ажьи ГIамыри Цекъва Аслани; асамбистква Къвапсыргьан Николай, Тльыс Анатолий, Тхагалегов Борис. УахьчIвала ЙынджьыгьчкIвын аспортсменква рпхьадзара йъалахIауа збзиру ауат йрыдынхалуа физкультурала арыпхьагIвчва Уырчыкъва Фуъад, Цекъва Ануар, «Юность» спорт апхьарта аунашвачпагIв Чква Рустам, ауаъа йынхауа абжьагIвчва Джьджьу Амир, Багъ Анзор ракIвпI. ЙгIадзынгылуа абанпара швапха пшдза гIазхъырхуа ахIбачва ргIатгараквала рхъа дупI. АКЪРАЛЬЫГIВА ЙГЬИ АМУНИЦИПАЛЬНА КЪВЫРЛЬЫКЪВХАРТАКВА РЫНХАГIВЧВА Йапшым аъанатIаква рпны адахIвраква йырзынадзаз айынджьыгьквагьи гьмачIгIвым. Ауат рхъвдаквцIараква джьауапкIрала йдырхъйауа ауагIа йырзынхитI. Акыт абзазагIвчва пхата ргвы дгIатахатI айсра аветеран, «Карачаево-Черкесскнефтепродукт» унашва ахъызцIуз, ажвлара-политика уыснкъвгагIв бергьльы Агырба Ращид. Уаз Мурат КЧР а-Хъада йгьи а-Правительства р-Администрация даунашвачпагIвпI. «АкъральыгIвчва рцхърагIарала а-Квта» знапIыцIу Чква Нурби «ЧIахIра зму акъральыгIва къвырльыкъвхара анхагIвы» хьзы данкъвгагIвыпI, КЧР а-Хъада йгьи а-Правительства р-Администрация аунашвачпагIв дизаместительта дынхатI. ЧIахIра зму акъральыгIва къвырльыкъвхара анхагIвы Уаз Ращид КЧР-ла статистика унашвачпарта йнапIыцIата дынхатI. ЧIахIра зму абзазагIвчва социальна хчарала анхагIвы Айбазова (Кучкова) Раиса КЧР-ла апрофсоюзква радкIылара даунашвачпагIвпI. Чадыгь МхIаматали адвокатта Ставрополь край дынхитI. Джьанымбей Рауф сквшщарда «Всероссийское общество охраны памятников истории и культуры» жвлара адкIылара КЧР-ла ашIыпIа хъвшара даунашвачпагIвын. Чква Зули сквшщарда апхьарта апны ангьльыз бызшвала дарыпхьагIвын, уахьчIвала Абаза муниципальна район архив лнапIыцIапI, НакIвахв Лариса Абаза район а-ЗАГС даунашвачпагIвпI датшагьи щардагIвы. АНАУКА Айынджьыгьква анаука йапшым анархараква ртшауацIыхра джьгарта йацIагылапI. Адырра хIаракIква йырзынадзаз йрыуапI аэкономика наукаква рдоктор Топсахалова ФатIима, атехника наукаква ркандидат Айсан Руслан, аистория наукаква ркандидат Джьанымбей Роман, атехника наукаква рдоктор, апрофессор Джьанымбей Абрагьзауыр, аюридическIа наукаква ркандидат Уырчыкъва Виталий, аэкономика наукаква ркандидат Уырчыкъва ФатIима, афилология наукаква ркандидат Уырчыкъва Марина, афилология наукаква ркандидат Цекъва Лариса, аюридическIа наукаква ркандидат Топсахалов Рафаэль датшагьи щардагIвы. АЙСЫГIВЧВА ГВЫМЧIВАКВА Айынджьыгьква рхъа рыладупI ркытлагIвчва: Россия а-Фыр, агенерал-лейтенант, Лагъь флот й-200-хауа амотохысыгIвчва бригада акомандир, КантемировскIа дивизия акомандир, аштаб аунашвачпагIв, й-8-хауа ар аунашвачпагIв йапхъахауа йзаместитель, й-5-хауа ар аунашвачпагIв Цекъва Олег, Ленин йыхьыз нкъвызгауа айсра-политика академия апны физкультурала акафедра аунашвачпагIв, аполковник Бала Арсен, амилиция аподполковник Агырба Усыф, амилиция аполковник Агырба Владимир, КЧР-ла гIатгара зму аюрист, аюстиция аполковник Цекъва Аслан, КЧР-ла МЧС аъачIвагIагIвчва ъадрыхIазыруа аквта аунашвачпагIв, ауацIа къвырльыкъвхара аполковник Дахъвма Абубакьыр, амилиция аподполковник Джьанчор Али, амилиция амайор, ащтанкъвцагIв ахIба Джьандар Анатолий, аполиция аподполковник Джьандар МухIамад датшагьи щардагIвы. АХIАРАКЬАТЧПАГIВЧВА Акыт апны уыста йгIаджвыквырцIауа зымгIва йбергьльу ахIаракьатчпагIвчвагьи йацыркIитI. Ауат ахчала йа датша амальла ауыхвараква, арчIаджьра нхараква йырцхърагIитI. ЙынджьыгьчкIвын атшауацIнарыхра йгьи агъьчIвра йацызкIуа йрылапхьадзапI «Стройоптторг» агенеральна директор Шидов Зураб йгьи ауи йаща Шидов Зауыр, «Абазинка» агенеральна директор Къвапсыргьан Лидия, «Стройпартнер» аунашвачпагIв Уаз Алибек датшагьи абзазагIвчва. СквшигIадза азаман йацчIвырхъауата акыт тшауацIнахитI. Аспорт тшадызкIылра зтахъу чкIвыныргIа рыхъазла атшыбжьараква ъакIвдыршуш аспорт площадкIаква руыхвитI, стадион шIыц дыргылитI, абзазагIвчва ргвы пшыхь ъатадрысуаш, асабиква ъахъвмаруаш саби парк ацIыхъва йнадырдзитI. Апхьарта, амаджьгыт арчIаджьраква ддрадзитI. ЙынджьыгьчкIвын кыт гIаныршара администрация унашва ахъицIитI Джьантемыр Фуъад. Ауи йыцынхауа агвып ркытлагIвчва рбжараква шдрыдзуаш йащтапI, аурамбжьараква рымгIваква йырхьпшитI, акыт ацкьара гватра азалырхитI. Акыт апны йапшым ажвлара советква нхитI. АпхIвысква р-Совет Ажьи ФатIима унашва ахъылцIитI, акыт ахIбачва радкIылара Джьджьу Кърым даунашвачпагIвпI, «Апсадгьыл» жвлара мгIвайсра ЙынджьыгьчкIвынла ахъвшара Джьандар Мурат дапредседательпI, «Шарпны» чкIвыныргIа радкIылара Уша Расул йнапIыцIапI. Акыт апны йынхауа адкIылараква зымгIва йацацхърагIауа абзазагIвчва рымшква джьащахъвата, йыртахъула йнахъауа йшадыргалуаш йащтапI. ЙынджьыгьчкIвын атурых швабыжта йалачпапI, ауи ащаквгылри атшауацIыхри щардагIвы ркъару аларцIатI. Ари анапаква рпны зымгIва рыхьызква гIашIыхIпхьадзарныс гьхIылшум, ауаса дзачIвызлакIгьи йыхьыз атурых йшгIалахаз чакь гьазгIагIгуам. АуыжвгIанчIвиква рахIбачва йрызгIаныржьыз ртынха рхчауа, абанпарала йамырдауа ацIаскви ахабзакви надырдзахитI.
СЪАЦАЛАКIГЬИ ЙСЫГIВЗУ, СПХЫЗ ХЪАГIАТА ЙАЛУ
Айсра йаладзыз алейтенант ахIба, абатальон акомандир Ажьи Халиль, аполковник Бала ЧухIайыб, алейтенант Джьанчор Джьамырза, акапитан Къардан Аскьарби, асержант ахIба Къвмыкъв АхIмад, алейтенант ахIба ХIапышвт Рамазан, алейтенант ахIба Чква Халид, асержант Джеуа Бильаль, авзвод акомандир йцхърагIагIв Цекъва Дауыт, датшагьи щардагIвы ахъмаштылра йгIалахатI. АрыпхьагIвчвагьи рынхара ныржьын, хъамайгьдзара гIадырбауа йайсытI. Асквш 1942 агIан афронт йпшцIалыз Темыр Абубакьыр айсра алгъачI дгIалстI, гъартагьи дкIын, АйгIайра ангIатырга Германия апны дайсуан. ДангIахъынхIвых ЙынджьыгьчкIвын апхьарта дадиректорта дынхатI. Дахъвма Михаил асквш 1941 агIан айсра дпшцIалтI. Румыния, Венгрия, Австрия гIазырхвитхуаз дрылан. «Орден Отечественной войны» йапхъахауа степень, «Орден Красной звезды», «Орден Славы» йхпахауа степень датшагьи гIайквнадыргатI. КIарма ЗамахIщари асквш 1941 агIан афронт дпшцIалтI, «За победу над Германией» датшагьи амедальква дрынкъвгагIвын. Пщмахва Умар асквш 1942 агIан айсра дыргатI, Германиядза йнадзаз хIайсыгIвчва дрылан. «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией» медальква йыман. Агырба Джьамльадин асквш 1941 йгIашIарышвта айсра алгандзыкIьара дайсытI. Украина, Белоруссия, Литва гIазырхвитхуаз дрылан, Германиядза днадзатI. Ордени медаль щарди гIайквнадыргатI. Айынджьыгьква айсра заман агIан Урал адзхъа бна пызкъызгьи, Донбасс ашахтаква рпны хIахъврачва гIацIызхуазгьи, БеломечеткIа апны окоп зжызгьи рылапI. ЗымгIва ркъаруква адыркIылын, АйгIайра гIадраргвануан, афронт йпшцIаз йшырцхърагIуш йащтан. Абашта айсра Ду йаладзыз айынджьыгьква рчвахъабага апхьарта апшцIа апны йаныргIалпI. АйгIайра зкъару алазцIаз зымгIва рыхьызква, ауат ргIатгараква апхьарта йаныргIалу амузей апны йгIарбапI. АуыжвгIанчIвиква рахIбачва рфырра рхъдымраштылуата амузейгьи ачвахъабагагьи йазсакъуа йынкъвыргитI. Асквш 1962 йгIашIарышвта Куба йакIвшуз аоперацияква дрылан ЙынджьыгьчкIвын абзазагIв Мыхц Михаил. Ауи ауаъа хъацIарата йгIайырбаз йаквшахIатпI йгIайквнадыргаз аразыра швъаква. Асквш 1968 агIан Чехославакия йталыз совет ар атанк дивизия дрылан амеханик, агвардия асержант ахIба Кваса Слава. АхIбачва рфырра надырдзахуата айынджьыгьквагьи ринтернационал борч Афганистан апны йдырхъйатI. Ауат йрылан Айсан Руслан, Быджь СултIан, Альбот Рамазан. Чернобыль пхаста ацIыхъватшараква зрыдзуаз абаза чкIвынчва щардагIв рылан. РызгIвадара йахъымгвыргIвауата ЙынджьыгьчкIвын йтыцIын Ажьи Ращид, Джеуа Усыф, Уырчыкъва Халиль, Уша ХIасамби рборч дырхъйатI. Хиросима, Нагасаки йгьи Чернобыль рыцхIагIата йгIаргыз щардагIвы ргвы йтаркIвапI, ауаса айхIара Семипалатинск рхъаштылхтI. Квадрат километрта зыкь 80 гIазцIазкIуаз аядерна полигон апны асквш 1949 йгIашIарышвта совет ядерна пкъыгIвата 615 дырхъвыхтI. Ауи аполигон апны асержант айцIба Цекъва Ауес йгьи астаршина Чква Музакьыр, Къардан ГIазали йгьи Быджь СултIан къвырльыкъв рхатI. Алагъь флот йаланакIуаз Новая Земля ядерна полигон апны Чква МухIамад йайсыгIв борч джьауапкIрала йырхъйатI. АРЫПХЬАРА Асквш 1895 агIан Йынджьыгьлокт апны гIвкласскIла йалаз, 30-гIв апхьагIвчва йрыквыргIапсыз апхьарта гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвын аурышв арыпхьагIв Дыбец Игнатий. Апхьарта апны кIьыдата урышв бызшвагьи мчыбжьыкI апны гIвсахIаткI йадрыпхьун, ауи акIвымкIвагьи математика, естествознание йгьи гIарып бызшвала йрыдынхалуан. Апхьара сахIатква зымгIва гIарып бызшва акIвымкIва, Дыбец Игнатий йакIвйыршун. Апхьарта айынджьыгьква дара ркъарула йыруыхватI. Ауи асквш 1989-дза йгылан. Дыбец Игнатий йцхърагIагIвын Айсан Алихан, Джьджьу Мхвтар, Ажьи Хангьари, ауат латин йгьи гIарып бызшваквала йадрыпхьун. Асквшква агIвспхьадза арыпхьарагьи апсахраква гIалалуан. Асабиква апхьарта йъадзапхьуз асквшква йрылахIун, йызпхьуз анархараквагьи тшауацIырхуан, апхьартагьи ауыхвара шIыцква гIашIарчпун. Йапшым асквшква рагIан апхьарта йынхатI Агырба Джьамльадин, Елизавета Лукьян йпхIа, Хвапсирокъва Айуб, Шай Хзыр, ШенкIауа Уасман, Темыр Абубакьыр, Тльыс ХIвсин, ПIаз ЙахIйа, Квабала Ибрахим, НакIвахв НыхIв, КIьыщмахва МухIаджьыр, ХIамыкъва Къарабит, Цекъва СултIан, ХIачвыкъва ПIатIыщ, Мыква ХIасанби, Джьардис Джьамботгьари, Мыхц Джьамльадин, Агырба Алимырза датшагьи щардагIвы. Здырраква цIолаз, гIатгара щарда йырзынадзаз арыпхьагIвчва гвымчIва асабиква рдырраква шцIолазлуш йазынхун. Ауат йрыуапI арыпхьагIвчва Бала Люба, КIарма ЗамахIщари, Мыхц Цуца, Темыр Абубакьыр, Дахъвма Михаил, ХIвран Екатерина, Къвапсыргьан Лидия, Уырчыкъва ТIима, Быджь Мурадин, Джьандар Любовь, Дауыр Майа, Агырба ФатIима, Дахъвма Римма, Агача Любовь, Мыхц Тамара, Цекъва Усыф, КыкI Майа, Ныр Роза, Цекъва Римма, Айсан Зауаль, Чква Анна, Джьандар Амин, Цекъва Исуф, Чква Людмила, Агырба Айщат, Джьджьу Фариза, Агырба Майа, Быджь Людмила, Цекъва Лариса, Кваса Альби, Джьджьу Раиса, Къвапсыргьан ФатIимат, Джьджьу Кърым, Асанай ФатIима, Чква Зули. Агырба МухIадин апхьарта шIыц ауыхвара йгьи ауи ащаквгылра къару ду алайцIатI. УахьчIва ЙынджьыгьчкIвын йтагылу аквтанай апхьарта асквш 1990 агIан йгIахъыртIытI. Ауаъа йгIаджвыквлитI апхьарта ауыжвгIанчIви турых. Апхьарта саби 500-гIв йрыквыргIапспI. Ауи ангIахъыртIы йхIаракIу аъачIвагIа гIацIгартаква йгIарылгаз ъачIвагIагIвчва шIа щардагIв нхара рцри кыт йгIахъынхIвыхтI. Ауат йрыуапI Агача Айщат, Айсан Рита, Агырба ФатIима, Джьанымбей Альберт. Апхьарта йадиректорыз Агырба МухIадин йтарала Джьанымбей Альберт ддыргылтI. Альберт Рабизон йпа йбзирала апхьарта апшцIа апны йаныргIалу Абашта айсра Ду йаладзыз айсыгIвчва рчвахъабага руыхватI, апхьарта атурых гIазырбауа амузей йгьи «Зал боевой славы» андыргIалтI. УахьчIвала апхьарта даунашвачпагIвпI ХIаткъва ФатIима Еруслан йпхIа, апхьарта апны ахIбачва руыс надырдзитI арыпхьагIв гвымчIваква: Чква ФатIима, Абаза Тезада, Уырчыкъва Фуъад, Цекъва Ануар, Уырчыкъва Марина, Дахъвма Аскьырхан, Джьанымбей Светлана, Хвына Руслан, Айсан ФатIима, Дахъвма Марина датшагьи щардагIвы. Асквш 1996 агIан апхьарта апны йгIахъыртIыз гIахIврала агвып рпны Цекъва Адам хореографта йынхара джвыквицIатI. Ауи йгIанйыршаз «Марашта» гIахIвыгIвчва гвып йызнымкIва Россияла анкъвакъвраква рпны апхъагылараква гIатыргатI. АгIахIвыгIвчва апхьарта йгIалгаргьи «Марашта» гвып гьалпIлум. Абанпараква тшырпсахуамцара ауи ахьыз пшдзата йдыргауа йгIамгIвайситI. ЙынджьыгьчкIвын квтанай апхьарта хIреспубликала йагъьу апхьартаква йрылапхьадзапI. СквшигIадза араъа хьапщ йгьи рызна медальквала апхьагIвчва щарда гIалгитI. Ареспубликала йгьи акъральла йакIвшауа анкъвакъвраква, аолимпиадаква рпны апхьагIвчва йанакIвызлакIгьи агылартаква гIатыргитI. АпшцIа апны аспорт йгьи асаби площадкIаква аныргIалпI, апхьара сахIатква рымщтахь йапшым акружокква рпны асабиква рдунейпшыща тшауацIнадрыхырныс рылшитI. Апхьарта йыцIамылс асабиква апхъала андучва ракIвын айхIара йырхьпшуаз. Ауаса коллективизация йалагата апхIвысква нхара йантырдуз азаман агIан асабиква тшынла йъаркIуаш йазхъвыцра атахъхатI. Асквш 1929 агIан пычIвта сабигIзарта Уаз ХIаджьбакьыр йунагIва апны йгIандыршатI. Асквш 1935 агIан ауи Лоу ХIаджьмырза йунагIва йатдрыпахтI. АсабигIзарта Цекъва Аминат даунашвачпагIвын, бжьагIвыта Къвапсыргьан Нина дынхун, Къвмыкъв ХIабиба дмацIаугIвын. АсабигIзартагьи азаман йацчIвырхъауа, тшауацIнахуа йгIамгIвайстI. Щардала йатдрыпатI, псахра щарда адзатI. Ауаъа йапшым атлаханква рагIан йынхаз йрыуапI Агырба Суратхан, Цекъва Дзадзу, Быджь Саса, Муссова Зайнаб, Джьандар Райа, Цекъва Айщат, ДшвакIь Хвыжьа. Асквш 1984 агIан «Амра» сабигIзарта гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвын Дауыр Майа. Ауаъа йынхатI Уырчыкъва ФатIима, Цекъва Тамара, Къвырча Фаризат, Цекъва Дзына, Шидова Хвыжьа датшагьи щардагIвы. УахьчIвала асабигIзарта даунашвачпагIвпI Цекъва Светлана. АКУЛЬТУРА ЙГЬИ АУАГIА РАЗЪАЗАРА Амузыка культура тшауацIнахра ахъазла амузыка ъамапсымаква апхъагылара ркIитI. Й-ХХ-хауа асквшышв агIан ЙынджьыгьчкIвын йбзазуз Быджь ХIамид цIарпIына йара йнапIыла йчпахуан йгьи пшдзадзата дасуан. Хъвлапныла аунагIва уысква йанрылгара амщтахь ахIабльа хъачва тшазыркIкIуанта ХIамид цIарпIына дшасуаз йаздзыргIвуан. Амузыка культура тшауацIыхра зхатI алазцIаз йрыуапI Дахъвма Бата, Айсан ДжьагIафар, Чква Амин. Ауат кIыжкIыж, къамыль, цIарпIына апхъанчIви макъымква гIатырщтуан. АхIбачва бзита дырдырхуаштI кIыжкIыж зчпуз Къвапсыргьан Айуб. Й-XIX-хауа асквшышв ацIыхъва къвабызасра тшауацIнахуа йалагитI. Ауи йапхъахауата йасуа тшызбжьаз айынджьыгьква рыхьызква атурых йгIалахатI. Акъвабызч ъазаква йрыуапI Кучкова Хьапщ, Цекъва Льана, Цекъва Аминат, БыджьргIа Марымхани Нашхви, Джьджьу ГIабидат, Агырба Кыща, Муратыкъва Пагва, Цекъва ФатIимат, АгачаргIа Хаджьат, Гвыра, Гвагва, КъарданргIа Татым, Нашхва, Хвына, Къраль, Айсан ФатIима, Джьандар Аминат, Цекъва Шура, ХIаткъва Лида, Цекъва Райа, Цекъва Тайа, Айсан Аминат, Уша Аминат. Акыт апны аъачIвагIагIвчва ауагIа ркультура атшауацIыхра йазынхауа йалагатI. Апхьарта апны сквш 30 йынхаз Къадыжв Ибрахим йапхъахауата апхьагIвчва анотаква йырзибжьауа далагатI. Ауи мандолина бзидздзата дасуан. Йапшым аъачIвагIа гIацIгартаква йгIарылгата акультура йацIагылыз йрыуапI Уырчыкъва ТIима, Къвмыкъв МхIамат, Агырба АхIмад. ЙынджьыгьчкIвын апны ауагIа рыршIыйара йгьи ахудожества самодеятельность асквш 30–40-ква рагIан йгIаджвыквлитI. ЦIабыргыта йухIвушызтын, ЙынджьыгьчкIвын апны акIвпI абазаква ркультура тшауацIнахуа, абаза цIасква, ахабзаква рхчара магIын ду азырбауа йъагIаджвыквлыз. Абашта айсра Ду амщтахь акыт апны аклуб анхара джвыквнацIатI, ауаъа изба-читальня андыргIалтI. МызкIы апны зны кинофильмкI гIадырбун. Хъвлапныла аклуб апны чкIвыныргIа айззунта уарад рхIвауа, йгIахIвуа тшырбжьун. Асквш 1957 агIан акыт ахудожества самодеятельность ахьыз гатI. Ауи агIан йгIахъвмаруаз артистква Быджь Мильхан, КIарма ГIидхан, Чква Сима, Дагвжвей Сима, Темыр Тамара, Быджь Мурадин, КIарма Рауф, Цекъва Мурадин разъазара гIалыркIгIун. Ауат ауи аъара пшдзата уарад рхIвун йгьи йгIахIвуанта Къарча-Черкес Россия йалалищтара йахъыцIуаз асквш 400 андыртлапIуз агIан Москва йырщтийын, ауаъа йгIахъвмартI. Ауи збзиру аклуб йаунашвачпагIвыз Наша Баду йакIвпI. Йапшым асквшква рагIан Бала Жора, Джеуа Умар, КIарма Мирам, Джьандар ХIвсин, КыкI Али, Агырба Борис, Шабанов Анзор, Бленауа Усыф аклуб унашва ахъырцIатI. Асквш 1963 агIан Цекъва Исуф унашва зхъицIуз агIахIвыгIвчва гвып Ставрополь край апны КъарчаЧеркес алитератури азъазари рымчыбыжь апны джьгарта тшгIадырбатI. Асквш 1969 агIан Быджь Мусси Айсан ДжьагIафари ргIаджвыквцIарала ЙынджьыгьчкIвын апны алыгажвква рашвахIвагIвчва гвып гIандыршатI. Акультура Тдзы йаунашвачпагIвыз Агача МухIарбии дари апхъанчIви уарадыжвкви агъыбзакви гIащаквдыргылхуамцара йырхIвун. ЗымгIва рацкIыс абзазагIвчва ргвы йгIатахатI ауат йырхIвуз «Кына йпхIа Минат» гъыбза, ауи Къарча-Черкес радиуа афонд йалалтI. АшвахIвагIвчва гвып йрылан Цекъва ХIамзат, Айсан КIарней, Айсан МутIалиб, Бленауа АсхIад, Джьанчор Рамазан, Кваса Тольыстан, Мыхц ХIаджьбакьыр, Чква ЙахIйа. Й-50-хауа асквшква рагIан акыт апны атеатр гIахъвмаруа йалагатI. Асквш 1979 агIан ауи «УагIахъа театр» хьзы гIаквнадыргатI. Ауи агIан атеатр йаунашвачпагIвыз Агача МухIарби араса йгIайгвалашвахитI: «Атеатр агIаныршара акыт абзазагIвчва, ауи ззаргваныз Быджь Татьяна, Цекъва МухIадин, Бленауа Усыф, Цекъва Римма, Агача Рита, Къмыш Амин, Хвби Иналь йырбзирапI». Атеатр актерква «Зули», «Зарыльа» , «Нышв напIыкI», «Мгъымца», «Шабашка» ргылчIвква рпны йгIахъвмаруан. АуагIа бзи йырбаз актерква йрыуапI Ажьи Ращид, Ажьи ФатIима, Джьджьу Кърым, Джьджьу Ауес, Быджь Амир, Джьандар Амин, Цекъва Римма, Цекъва Рита, Цекъва Али, Цекъва Асланби, Наша Луиза. Асквш 1987 агIан абаза культура тшауацIнахра ахъазла ЙынджьыгьчкIвыни АлбыргIани рбзазагIвчва рыхъазла 450-гIвы йрыквыргIапсыз акультура Тдзы руыхватI. Ауи Къвмыкъв МхIамат даунашвачпагIвхатI. Ауаъа йгIашIарышвта акультура нхагIвчва джьгарта руыс йацIагылтI. АуагIахъа ъамапсымаква йрысуаз ауагIа оркестр, ахъачва рфольклор ансамбль, атеатр йгьи агIахIвыгIвчва рсаби студияква, датшагьи йапшым агвыпква рынхара джвыквырцIатI. Акыт апны збыжьква пшдзадзаз, угвы йнадзауа уарад зхIвуз Цекъва Сталь, Чадыгь Ауес, Джьджьу ХIвсин, Джьджьу Хзыр, Быджь Володя, Быджь Льальа, ЦекъваргIа Бащир, МухIадин, ГIитхан, Римма, Аминат, Сольман, Райа, Рамазан, Тайа, Уырчыкъва Льальа ашвахIварала рыхьызква акультура йгIалахатI. АхIбачва руыс надырдзахитI ашвахIвагIвчва КучковргIа Кърыми Галини, Къвмыкъв МхIамат, Джьанчор КIазбек, Уша Аминат, Агача Эльдар, Къмыш Анзор. Айынджьыгьква рхъа йыладупI арежиссер шIа, ауарадхIвагIв бергьльы, спортла згIатгараква хIаракIу Агача Эльдар. Ауи йаба МухIарбии йан Рити нцIрата йрыму акультура йалапI, атеатр ащаквгылри атшауацIыхри йазынхитI. Эльдар аршIыйагIвчва тгIачва апны дгIадзынгылтI, йани йаби швапха гIархъихуа рыщта йырцитI. Ауи Абаза къральыгIва драма театр апны режиссер хъадата дынхитI. АЛИТЕРАТУРА ЙГЬИ АРШIЫЙАРА ЙынджьыгьчкIвын апны уысагIвчва, гIвгIвчва, суратчпагIвчва, артист, журналист, уагIа джьащахъва щардагIв гIадзынгылтI. Ауат акыт йпшдзу апсабара, рахIбачва руасаражвра йдыргвышхвата йырпхьадзитI. Абаза литература зыхьыз гIалахаз, абаза литература залацIара хвы аквцIауачву айынджьыгьква йрыуапI Цекъва Пасарби йгьи ЧквтIу Микаэль. Ауат абаза литература атшауацIыхра джьгарта йацIагылан. АуысагIв, агIвгIвы бергьльы Цекъва Пасарби романла, уысала, уарадла йалу 13 книгакI гIайтынхатI. ЧквтIу Микаэль абаза, абхаз йгьи урышв бызшваквала йгIву азкIкIрата 20 айхIа йкъальам йгIацIцIтI. Зыхьыз бергьльу айынджьыгьква йрыуапI абаза уысагIв, ажурналист Къмыш Амин, агIвгIвы, апублицист Къврымбай АбдулахI, ауысагIв Цекъва Усыф, агIвгIвы Агырба Иналь. Йазалху гыларта йкIитI Россияла асуратчпагIвчва радкIылара йалу Агача МухIамад. Ауи апсабара гIазырбауа йсуратква хIкъральла йапшым агIарбараква йрылан, йызнымкIва адипломква, ачIахIра грамотаква гIайквнадыргатI. Ари аршIыйара ъачIвагIа тшадыркIылтI асуратчпагIвчва Наша Сергей, Агырба Раиф, Быджь Амир АгIвычIвгIвыс ршIыйара чIвец анйылу дыздгылуа ауысква зымгIва дахIврала йырхъйитI. Арат ажваква йзынауырха ауаштI асуратчпагIв, апьесаква зыгIвуа, арежиссер, ауысагIв Быджь Амир. Ауи асуратчпарагьи, атеатр гIахъвмаррагьи, арежиссеррагьи бзидздзата йгIайдахIвитI. АБИБЛИОТЕКА Йапхъахауата акыт апны абиблиотека анхара й-20-хауа асквшква рагIан йджвыквылтI. Акыт Совет апны йаныргIалыз аизба-читальня апны акыт абзазагIвчва айззун. Ауи йаунашвачпагIвыз Къардан КъахIар йыдзхъа йгIалачIвунта акнигаква дшгIарыпхьуз йаздзыргIвуан. Йапшым атлаханква рагIан ауи йаунашвачпагIвта Уша Шахмырза, Быджь Татьяна, Джьандар Майа нхатI. Абиблиотека ъадзанхуз быжьны йатдрыпатI. Ужвы акыт библиотека апхьарта апны йаныргIалпI. Ауи сквш 40 йайхIата Ажьи ФатIима йылнапIыцIапI. УахьчIвала ауи афонд книгата 15000 аланакIитI. АПОЧТА Асквш 70-ква рквтаква рагIан ЙынджьыгьчкIвын апны связь хъвшара гIахъыртIытI. Ауи даунашвачпагIвхатI Наша Баду. Асвязь хъвшара анхара анджвыквыл амщтахь апочтагьи ауысква ащтацауа йалагатI. Акыт абзазагIвчва йаназаману асальамшвъакви агазеткви радзауата йщаквгылтI. Наша Баду тшпсщара данчIвах амщтахь ауи аунашвахъцIара Агырба Айщат йлызхъарцIатI. Айынджьыгьква пхата йгIаргвалашвахитI джьауапкIрала зуыс зырхъйуз апочтанкъвгагIвчва Айсан ЧагIбан, КыкI Заудин, Чква Аминат, Йуан Мслимат. УахьчIвала апочта Айсан Марина унашва ахъылцIитI. ЗГIВАДАРАХЧАРА ЙынджьыгьчкIвын кыт амедицина нхагIвчва ъазаквалагьи йбайапI. Й-50-хауа асквшква рагIан акыт апны пычIвта амбулатория нхауа йалагатI. Ауаъа афельдшер Къвапсыргьан Мария джьауапкIрала лхъвдаквцIараква лырхъйун. Ауи ахIбачвагьи, асабиквагьи, апхIвысквагьи дырпшуан. Мария лымщтахь Къвапсыргьан Фаризат, КыкI Щумисат, КыкI Мильхан, Уаз Анатолий ауи ауыс йадгылтI. Ауат цхърагIара ддрадзун ХIабаз чымазагIвтара айъазагIвчва Айсан ДжьагIафар, Къвмыкъв Владимир, АйсанргIа Дауыти Муриди, амедахщаква Чква Соня, Уша Радина. АхIбачва швапха гIархъырхуата айъазагIвчва ргIариквагьи медицина ъачIвагIа тшадыркIылтI. АйсанргIи КъвмыкъвргIи рткъвымква медицина нхагIвчвата йгIарылцIыз щардагIвыпI. Ауат йрыуапI АлбыргIан йабзазагIвыз, ауаса зтлапкъ ЙынджьыгьчкIвын кыт йауу Россия Федерацияла гIатгара змаз айъазагIвчва Айсан ДжьагIафари амедицина наукаква рдоктор Айсан МухIамади. Айынджьыгьква рхъа рыладупI ркытлагIвчва бергьыльква – йхIаракIу категория зму айъазагIвчва Айсан Али (Дауыт), Айсан Мурид. ЗымгIва шалу АйсанргIа айъазагIвта 15-гIв, квтанай медицина нхагIвыта – 30-гIв айхIа йнадзитI. Руыс бзидздзата йдырхъйитI йхIаракIу категория зму айъазагIв-невролог КIарма Руслан, КЧР-ла гIатгара зму айъазагIв Къвапсырган Зарема, амедицина наукаква ркандидат, астоматолог Джьанымбей Али, аневролог Агырба Лариса, акардиолог Агырба ФатIима, атерапевт Ажьи Белла, атравматолог КIарма Руслан, атерапевтква ХIаткъва Диана, Джьандар Зулифа, КIарма Марина, Трам Аминат датшагьи щардагIвы. УахьчIвала ЙынджьыгьчкIвын афельдшер-акушер пункт апны унашвахъцIагIвта йгьи педиатрта НакIвахв Диана, акушеркIата НакIвахв Зули, терапевтта Кохова Бэлла, медахщата Цекъва Елена йгьи Апса Светлана, санитаркIата Джеуа Асйа рхъвдаквцIараква йнардзата йдырхъйитI. АСПОРТ ЙынджьыгьчкIвын кыт ййыз апельуанква рунашва хIыштала йбергьльын, ауат рыхьызква асквшква йгIарылстI. Йчвагъвуз ачв ангIапсара, ауи атарала тшацIазхIвуз Цекъва Мурат къарута йылаз зымгIвагьи йырхIвахитI. Ауи гвадз гIвмашаквкI йгIвыцIара йыцIата Йынджьыгь дзыгIв дыруанта ХIабаз адзылу лагара йгун. Уаз МагIаруф ащхъаква рпны дзынйаз амшв гIакIайгвун. Къару ду злата тшгIазырбуз йрыуапI Муссов Умар, Ажьи ГIамыр, Чква Амин. Атлетика ласыла Наша Баду, Цекъва Амырби, Чква Джьамльадин, Айсан ХIаджьмурат, Цекъва Катйа, Айсан ФатIимат, Ажьи Нина ргIарбараква швабыжта йбзийын. Ауат рыщта дырцатI Джьанчор Юрий (метр 800 агIагIврала Къарча-Черкес ачемпион), Муратыкъва Юрий (бокс), КыкI Али (волейбол). Асквш 60-ква рагIан аспорт джьгарта тшауацIнахуа йалагатI. Акыт апны аспорт тшыбжьараква ъакIвдыршуш гьрымамызтI. Цекъва Исуф, Агырба Заудин, Чква Михаил чкIвыныргIа аспорт йаланадырхIвауа, ауат ртшыбжьараква ъакIвдыршуш дрыхIазыруа йалагатI. Акыт афутболасыгIвчва заман айшысла ХIабаз районла йапхъагылагIвхатI, аобластьла йгIахъвмаруан. АфутболасыгIвчва Цекъва Исуф, Шабанов Анзор, Тхагалегов Борис, ЦекъваргIа Рауф, Эдик, Джьандар Амин, Айсан Умар, Багъ Ращид, Къмыш Амин, Чква Михаил, Мыхц Рамазан рхъвмарща ахIбачва йырдырхитI. Ауат рыщта надырдзахтI аобластьла апхъагылара гIатызгаз афутболасыгIвчва ЦекъваргIа Инус, Ибрахим, Музакьыр, Уша Тимур, Уаз Рамазан, Ажьи Валерий датшагьи. Анкъвакъвраква рпны йанакIвызлакIгьи Цекъва Ауес йагъьу футболасыгIвта йыхьыз гIархIвун, уахьчIвала хIреспубликала ауи йгIарбараква агъьичIвырныс заджвгьи йыгьйылымшастI. Ауи къарути чхIарати йылаз зымгIвагьи йджьарщун, хъвмарракIгьи гол тайымрышвуата зынгьи дыгьгIатымцIхтI. Ауес футбол дъадзасуаз асквш 1968 йгIашIарышвта асквш 2003-дза топ 700 райхIа тайрышвтI. Айщчва АгырбаргIа МухIадини Заудини боксла, волейболла, метр 400 агIагIврала агIатгара бзиква йырзынадзатI. Йыхьыз гIалкIгIара атахъыпI боксла аспорт амастер, Россияла апхъагылара гIатызгаз Агырба Ренат. ЙынджьыгьчкIвын ахьыз хъара йдыргатI хвитта абакIрала хIреспубликала йгьи Ставрополь крайла йызнымкIва апхъагылара гIатызгаз Джьджьу Мардас йгьи Чква Нурби. АволейболасыгIв Наша Альберт хIреспубликала йагъьу аспортсменква дрылапхьадзан. Волейбол акIвымкIва гIагIвралагьи агIатгараква йыман. Греко-рим абакIрала, боксла, атлетика ласыла йыхьыз йыргатI Ставрополь крайла ачемпион Айсан Руслан. СССР-ла гIатгара зму абжьагIвы, асквшква 1972, 1976, 1980 рагIан йакIвшаз Олимп хъвмарраква рагIан Совет Союзла ахысыгIвчва гвып рбжьагIвы, хысрала афедерация авице-президент Бала Арсен йыхьыз хIкъральла йахъазымкIва адунейлагьи йбергьльыпI. Ауи йгIарбараква ужвы йъагIадзазгьи заджвгьи дгьырзынамдзастI. СквшигIадза Бала Арсен йыхьыз зхъхIвалгIу адуней анкъвакъвраква акIвшитI. Цекъва Исуф атлетика ласыла йгIарбараква Ставрополь крайла 15 сквша руацIала заджвгьи дгьырзынамдзатI. Ауи йрыхIазырыз аспортсменква йызнымкIва хIкъральла апхъагылараква гIатыргатI. «Россия Федерацияла гIатгара зму абжьагIвы», «Афизкультура йгьи аспорт ЧIахIра зму рынхагIвы», хьызква йрынкъвгагIвыз, СССР-ла хвитта абакIрала йгьи самбола аспорт йамастерыз ЙынджьыгьчкIвын апны хвитта абакIрала аспорт квпшыра тшауацIнарыхра Чква Михаил къару ду алайцIатI. Ауи бжьагIвыта дъадзанхуз йрыхIазырыз аспортсменква адунейла йгьи хIкъральла апхъагылара щарда гIатыргатI. УахьчIвала «Юность» асаби спорт апхьарта ауи йыхьыз нкъвнагитI. Быджь Азамат СССР-ла 17 сквша дыртата хвитта абакIрала аспорт амастерра гIатигатI. Ауи йызнымкIва хIкъральла йакIвшуз ачемпионатква рпны дапхъагылагIвхатI. ЗгIатгара дуу аспортсменква дрылапхьадзапI самбола гIатгара зму аспорт амастер, дзюдола адуней аспорт амастер Уаз Мурат. Ауи адуней анкъвакъвраква рпны йызнымкIва дапхъагылагIвхатI, асквш 1990 агIан йакIвшаз самбола адуней чемпионат апны йхпахауа гыларта гIатигатI, асквш 1996 агIан Япония апны самбола адуней чемпионат дапхъагылагIвхатI. Адуней класс зму аспорт амастер, ауагIахъа хвыцква руацIала хвитта абакIрала адуней ачемпион Чква Расул дшIаркIвата дчемпионхатI. Ауи чкIвыныргIа спорт йазаргванчIврала уыс щарда акIвйыршитI. Асквш 2019 агIан ауи йынхара хвы аквырцIауата аспорт залацIара дуу аъачIвагIагIвчва Россия анкъвакъвра апны апхъагылара гIатигатI. УахьчIвала Расул «Абаза» хвитта абакIрала аспорт клуб дапрезидентпI. Аспорт амастер Уаз Ренат асквш 2000 агIан хвитта абакIрала Европала йакIвшуз анкъвакъвра апны рызна медаль гIатигатI. Ауи Европала анкъвакъвраква рпны йапхъахауата гыларта гIатызгаз дабаза чкIвынпI. Панкратионла аспорт амастер Цекъва Анзоргьи йгIатгараква щардапI. Ауи асквш 2015 агIан Европала рызна медаль гIатигатI, йара ауи асквш панкратионла адунейла дапхъагылагIвхатI. Рыхьыз дыргатI хвитта абакIрала Россия аспорт амастерква Джьджьу Амир йгьи Джьджьу Беслан. НапIыла абакIрала аспорт амастер ХIаткъва Ренат Россияла дчемпионхатI. Кикбоксингла аспорт амастерра акандидат Ажьи Рустам уахьчIвала бжьагIвыта дынхитI. ХIатлащтIыхрала аспорт амастерра акандидат Айсан Аскьар хIреспубликала йгьи Ставрополь крайла йызнымкIва дапхъагылагIвхатI. Боксла аспорт амастерра акандидат Джьджьу Альберт хIшIыпIала йызнымкIва дчемпионхатI. Боксла аспорт амастерра акандидат Цекъва Марат Россияла атурнирква рпны дапхъагылагIвын. Боксла аспорт амастерра акандидат Цекъва Музакьыр Россияла йгьи адунейла атурнирква рпны йызнымкIва дайгIайтI, Россия Абджьар Къаруква дырчемпионпI. Акыт йырхъардугапI афутболасыгIвчва Агырба Борис, Къвмыкъв Владимир, УшаргIа Зауырбакь, Шахмырза, Анзор, Цекъва Валерий, Агача Руслан, Джьандар Адам; аволейболасыгIвчва ДжьандарргIа ХIасани Квчыкви, Уаз Арсен; атлетика ласыла аспортсменква Джьджьу Беслан, Джеуа КIазбек, ашахматасыгIвчва Джьандар Анатолий, Цекъва Али, Мыхц Рамазан, Агача МухIарби; абаскетболасыгIвчва Уаз Алибек, Джьджьу Зураб, Чадыгь Ануар, Уырчыкъва Мурат; теннисасыгIв Къвмыкъв НурмхIамат; армрестлингла згIарбараква хIаракIыз Къвмыкъв Владимир, МшвхIваджь Зураб, Джьанымбей Альби; Эльбрус йхъалыз альпинистква Ажьи ГIамыри Цекъва Аслани; асамбистква Къвапсыргьан Николай, Тльыс Анатолий, Тхагалегов Борис. УахьчIвала ЙынджьыгьчкIвын аспортсменква рпхьадзара йъалахIауа збзиру ауат йрыдынхалуа физкультурала арыпхьагIвчва Уырчыкъва Фуъад, Цекъва Ануар, «Юность» спорт апхьарта аунашвачпагIв Чква Рустам, ауаъа йынхауа абжьагIвчва Джьджьу Амир, Багъ Анзор ракIвпI. ЙгIадзынгылуа абанпара швапха пшдза гIазхъырхуа ахIбачва ргIатгараквала рхъа дупI. АКЪРАЛЬЫГIВА ЙГЬИ АМУНИЦИПАЛЬНА КЪВЫРЛЬЫКЪВХАРТАКВА РЫНХАГIВЧВА Йапшым аъанатIаква рпны адахIвраква йырзынадзаз айынджьыгьквагьи гьмачIгIвым. Ауат рхъвдаквцIараква джьауапкIрала йдырхъйауа ауагIа йырзынхитI. Акыт абзазагIвчва пхата ргвы дгIатахатI айсра аветеран, «Карачаево-Черкесскнефтепродукт» унашва ахъызцIуз, ажвлара-политика уыснкъвгагIв бергьльы Агырба Ращид. Уаз Мурат КЧР а-Хъада йгьи а-Правительства р-Администрация даунашвачпагIвпI. «АкъральыгIвчва рцхърагIарала а-Квта» знапIыцIу Чква Нурби «ЧIахIра зму акъральыгIва къвырльыкъвхара анхагIвы» хьзы данкъвгагIвыпI, КЧР а-Хъада йгьи а-Правительства р-Администрация аунашвачпагIв дизаместительта дынхатI. ЧIахIра зму акъральыгIва къвырльыкъвхара анхагIвы Уаз Ращид КЧР-ла статистика унашвачпарта йнапIыцIата дынхатI. ЧIахIра зму абзазагIвчва социальна хчарала анхагIвы Айбазова (Кучкова) Раиса КЧР-ла апрофсоюзква радкIылара даунашвачпагIвпI. Чадыгь МхIаматали адвокатта Ставрополь край дынхитI. Джьанымбей Рауф сквшщарда «Всероссийское общество охраны памятников истории и культуры» жвлара адкIылара КЧР-ла ашIыпIа хъвшара даунашвачпагIвын. Чква Зули сквшщарда апхьарта апны ангьльыз бызшвала дарыпхьагIвын, уахьчIвала Абаза муниципальна район архив лнапIыцIапI, НакIвахв Лариса Абаза район а-ЗАГС даунашвачпагIвпI датшагьи щардагIвы. АНАУКА Айынджьыгьква анаука йапшым анархараква ртшауацIыхра джьгарта йацIагылапI. Адырра хIаракIква йырзынадзаз йрыуапI аэкономика наукаква рдоктор Топсахалова ФатIима, атехника наукаква ркандидат Айсан Руслан, аистория наукаква ркандидат Джьанымбей Роман, атехника наукаква рдоктор, апрофессор Джьанымбей Абрагьзауыр, аюридическIа наукаква ркандидат Уырчыкъва Виталий, аэкономика наукаква ркандидат Уырчыкъва ФатIима, афилология наукаква ркандидат Уырчыкъва Марина, афилология наукаква ркандидат Цекъва Лариса, аюридическIа наукаква ркандидат Топсахалов Рафаэль датшагьи щардагIвы. АЙСЫГIВЧВА ГВЫМЧIВАКВА Айынджьыгьква рхъа рыладупI ркытлагIвчва: Россия а-Фыр, агенерал-лейтенант, Лагъь флот й-200-хауа амотохысыгIвчва бригада акомандир, КантемировскIа дивизия акомандир, аштаб аунашвачпагIв, й-8-хауа ар аунашвачпагIв йапхъахауа йзаместитель, й-5-хауа ар аунашвачпагIв Цекъва Олег, Ленин йыхьыз нкъвызгауа айсра-политика академия апны физкультурала акафедра аунашвачпагIв, аполковник Бала Арсен, амилиция аподполковник Агырба Усыф, амилиция аполковник Агырба Владимир, КЧР-ла гIатгара зму аюрист, аюстиция аполковник Цекъва Аслан, КЧР-ла МЧС аъачIвагIагIвчва ъадрыхIазыруа аквта аунашвачпагIв, ауацIа къвырльыкъвхара аполковник Дахъвма Абубакьыр, амилиция аподполковник Джьанчор Али, амилиция амайор, ащтанкъвцагIв ахIба Джьандар Анатолий, аполиция аподполковник Джьандар МухIамад датшагьи щардагIвы. АХIАРАКЬАТЧПАГIВЧВА Акыт апны уыста йгIаджвыквырцIауа зымгIва йбергьльу ахIаракьатчпагIвчвагьи йацыркIитI. Ауат ахчала йа датша амальла ауыхвараква, арчIаджьра нхараква йырцхърагIитI. ЙынджьыгьчкIвын атшауацIнарыхра йгьи агъьчIвра йацызкIуа йрылапхьадзапI «Стройоптторг» агенеральна директор Шидов Зураб йгьи ауи йаща Шидов Зауыр, «Абазинка» агенеральна директор Къвапсыргьан Лидия, «Стройпартнер» аунашвачпагIв Уаз Алибек датшагьи абзазагIвчва. СквшигIадза азаман йацчIвырхъауата акыт тшауацIнахитI. Аспорт тшадызкIылра зтахъу чкIвыныргIа рыхъазла атшыбжьараква ъакIвдыршуш аспорт площадкIаква руыхвитI, стадион шIыц дыргылитI, абзазагIвчва ргвы пшыхь ъатадрысуаш, асабиква ъахъвмаруаш саби парк ацIыхъва йнадырдзитI. Апхьарта, амаджьгыт арчIаджьраква ддрадзитI. ЙынджьыгьчкIвын кыт гIаныршара администрация унашва ахъицIитI Джьантемыр Фуъад. Ауи йыцынхауа агвып ркытлагIвчва рбжараква шдрыдзуаш йащтапI, аурамбжьараква рымгIваква йырхьпшитI, акыт ацкьара гватра азалырхитI. Акыт апны йапшым ажвлара советква нхитI. АпхIвысква р-Совет Ажьи ФатIима унашва ахъылцIитI, акыт ахIбачва радкIылара Джьджьу Кърым даунашвачпагIвпI, «Апсадгьыл» жвлара мгIвайсра ЙынджьыгьчкIвынла ахъвшара Джьандар Мурат дапредседательпI, «Шарпны» чкIвыныргIа радкIылара Уша Расул йнапIыцIапI. Акыт апны йынхауа адкIылараква зымгIва йацацхърагIауа абзазагIвчва рымшква джьащахъвата, йыртахъула йнахъауа йшадыргалуаш йащтапI. ЙынджьыгьчкIвын атурых швабыжта йалачпапI, ауи ащаквгылри атшауацIыхри щардагIвы ркъару аларцIатI. Ари анапаква рпны зымгIва рыхьызква гIашIыхIпхьадзарныс гьхIылшум, ауаса дзачIвызлакIгьи йыхьыз атурых йшгIалахаз чакь гьазгIагIгуам. АуыжвгIанчIвиква рахIбачва йрызгIаныржьыз ртынха рхчауа, абанпарала йамырдауа ацIаскви ахабзакви надырдзахитI.
Комментарии