СКФО В Северной Осетии в 2024 году появятся прямые авиарейсы в Нижний Новгород СКФО Сельхозкооперативы в КБР набирают популярность Актуально Региональный этап Всероссийской олимпиады по истории российского предпринимательства прошел в КЧР на базе КЧГУ Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов в Приэльбрусье встретился с активистами Общероссийского движения детей и молодежи «Движение Первых» Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов в Тырныаузе КБР принял участие в открытии Дворца культуры им. Кайсына Кулиева

ОЬНЕРШИЛИГИ МЕН КУВАНЫШТЫ САВГАЛАП

12.03.2020 230
ОЬНЕРШИЛИГИ МЕН КУВАНЫШТЫ САВГАЛАП
М а д а н и я т у ь й и н и н ъ яны ннан озып кет еятырсанъ, аьр куьн сайын мунда кезуьвли амалламага аьзирленуьв баратаганын эситпеге боласынъ. Меканнынъ ишине кирсенъ, янъы этилген ремонтты, тазалыкты эм онъайлыкты коьрип, куванасынъ. Эм Маданият уьйининъ етекшиси яваплы, оьз куллыгын суьетаган аьдем экен деген ой-токтас этесинъ. Маданият уьйининъ басшысы Муратхан Меджидовна Туркменова - яратувшылык исине савлай яшавын багыслаган аьдем. Узак йыллардынъ бойында ол авылдасларына оьз оьнершилигин савгалап, олардынъ яшавын кызыклы этпеге шалысады. Оны тек бизим Ногай районымызда тувыл, аьле регионымыздынъ тысында да таныйдылар. Муратхан 1964 йылда Икон-Халк авылында Меджид эм Зули Туркменовлардынъ коьп балалы, татым аьелинде тувган. Кобыз тартып ол балалай баслаган эм сол заманнан алып ога «бизим кобызшы Муратхан» деп айтатаган болганлар. Мектепте окыган йылларында ол окув отанынынъ яшавында белсинли катнаскан, кобыз тарткан, йырлаган. Авылдынъ баьри де яшавшылары онынъ занъыравлы давазын суьйип тынълайтаган эдилер. Мектепти окып битиргеннен сонъ, Муратхан Ставрополь каласынынъ педагогикетип, яшавын маданият пан байланыстырмага себеп этедилер. Суьйтип, 2003 йылда Муратхан Икон-Халк авылынынъ Маданият уьйинде «Алтыншаш» вокал-хореографиялык ансамблин етекшилейди. Эки айдан сонъ, Муратхан балалардынъ арасыннан энъ болымлыларын сайлайды эм «Алтыншаш» Адыге-Хабль район Маданикалык училищесине окымага туьседи. 1982 йылда орта кеспили билим акында диплом алып, тербиялавшы болады. Сол ок йылда ол Адыге-Хабльдинъ «Светлячок» балалар бавына куллыкка туьседи эм онда 20 йылдынъ бойында аьрекетлейди. Маьнели эм кызыклы амалламалар озгарады, балаларда сазга, биювге суьйим сезимлерин кеплейди. Сол йыллардынъ бойында оьз исин суьетаган эм ерине еткерип бажаратаган Муратхан коьп кере бавдынъ етекшилигининъ муьсиревине эм савгалавына тийисли болады. Сахнады куьшли суьюви, каныгыслы касиети, тувган ногай халкын сыйлавы, ога аьлемет йырлар эм анълар савгаламага аваслыгы, соны ман халктынъ маданиятын байытувга ымтылыслыгы билимлендируьв отаныннан ды каравшылар хош коьрип йолыгадылар. Эм коьп заман озбай, «Алтыншашка» тагы да бир неше йыр аьзирлемеге борыш салынады. Суьйтип, ансамбльдинъ репертуары кенъее береди, коьплеген карав-конкурсларда, мерекели амалламаларда, концертлерде эм байрамларда катнасып, «Алтыншаш» оьседи эм оьрленеди. Ол тек оьз районында озатаган амалламаларда катнасып калмай, конъысы районларга да, регионнынъ тысына да концертлер мен шыгады, аьле Турцияда озган фестивальде катнасады. 2007 йылда «Тюрк дуныясы» деп аталып, Стамбулда озган балалар фестивалинде ортакшылык этип, «Алтыншаштынъ» солисткасы МаОЬНЕРШИЛИГИ МЕН КУВАНЫШТЫ САВГАЛАП ят уьйинде «Ногай кызлар» (соьзлери эм анъы Д.Туркменовадыкы) деген йырлары ман биринши кере сахнага шыгады. Аьлемет ярасыклы кийимлер кийген, занъыравлы давазлы ногай балаларрина Джемакулова «Ойна, домбыра» деген йыры ман (соьзлери М.Авезовтыкы, анъы З.Зинеевтики) алтын баргышы болады. Ярым йылдан сонъ, «Наьсип йыры» (соьзлери З.Булгаровадыкы, анъы М.Туркменовадыкы) Москва каласынынъ Кремль дворецининъ сахнасында занъырайды. Коллектив туьзилгенли биринши куьннен алып, Муратханнынъ тек бир мырады болган - ногай халкынынъ бай яратувшылыгын коьрсетуьв. Ансамбльдинъ баьри де етимислеринде Муратхан Туркменовадынъ уьлиси айлак уьйкен. Ол ансамбльдинъ имиджи, репертуары, коьрсетуьвлери уьстинде арымай, аьр куьн сайын шалысып каьр шеккен. Сол аьрекетлевдинъ тамамы компакт-диск болды. «Алтынш аш » коьримли вокал-хореографиялык ансамблининъ альбомы «Звук-М» студиясы ман бир икте аьзирленген эди. Маданият уьйинде 2003 йылдан 2009 йылга дейим аьрекетлеп, аьел соравлары ман байланыста Муратхан куллыгыннан кетпеге токтас алады. Ама алты йылдан сонъ, 2015 йылда Ногай районынынъ етекшилигининъ шакырувы ман Маданият уьйининъ басшылыгынынъ борышларын толтырувга кириседи. - Маданият уьйине кайтканда, мен «Алтыншашты» яне йыймага токтастым. 1-3 класслардынъ окувшыларыннан 30 балады сайлап, олар ман куьн сайын, аьле тыншаюв куьнлеринде де, аьрекетлеп басладым. Районнынъ маданият куллыкшыларынынъ Эркин-Юрт авылында озган отчетлы концертинде биз «Ана» деген йыр ман сахнага шыктык. Коьрсетуьвде 8 бала катнасты. Сонъ янъы кийимлер тигип, «Наьсип биювин» янъыдан аьзирледик. 2017 йылда болса, тагы да ярасыклы кийимлер тигип, «Солнечный Кавказ» эм «Ромашка» деген йырларды йырладык. Сол заманда ансамбльдинъ энъ кишкей катнасувшысы тек 4 ясына толган эди. 2018 йылда Эркин-Шахар поселогында янъы Маданият уьйининъ ашылувында катнастык. Онда каравшылар балаларга турагалып кол согатаган эдилер, - деп хабарлайды Муратхан. Оьз халкына, саниятка, маданиятка кызмет кылувды Муратхан савлай яшавынынъ кие иси деп санайды. Эм онынъ шалысувына эс этилмей калмайды. Суьйтип, коьп йыллык намыслы иси, маданиятты оьрлендируьвге этетаган косымы уьшин ердесимиз КЧР Басшысы Р.Темрезовтынъ, КЧР маданият министри РБороковтынъ, «Русь» Карашай-Шеркеш регионлык ямагатшылык козгалысынынъ председатели Е.Жедяевтинъ эм оьзгелердинъ Сый грамоталары ман, дипломлары ман эм муьсирев хатлары ман савгаланган. Аьлиги заманда «Алтыншашта» 28 бала саналады. Энъ кишкейлер аьзирленгиш классларга барадылар, а уьйкенлер 7 класста окыйдылар. «Алтыншаштынъ» репертуары уьйкен. Олар «Россия» деген йырлары ман коьплеген амалламалардынъ басында сахнага шыгадылар. Сондай болып, Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллык мерекеси ювыклайтаганы уьшин, кавга йырларын да йырлайдылар. Сол зат уьшин балаларга аьскершилик кийимлерин де тиккенлер. Муратханнынъ оьзи де янъы йырлар язып эм йырлап, онынъ оьнершилигин суьювшилерди кувандырады. Суьйтип, аьлиги заманда онынъ 100-ге ювык йыры бар. Ол тек оьзи уьшин тувыл, ис дослары уьшин де йырлар язады. Суьйтип, Ислам Итляшев йырлайтаган «Салам алейкум» деген йыр (соьзлери З.Булгаровадыкы, анъы М.Туркменовадыкы) шынты хитке айланган. Бу йырды ясы уьйкенлер де, яс-явка да, балалар да суьйип тынълайдылар. - Муратхан тек зегенли йыршы эм кобызшы тувыл, уьйкен эм алал юрекли аьлемет аьруьв аьдем. Ол яратувшылык пан савлай бактысын байланыстырган эм маданиятка оьзи косым этип калмай, зегенли балаларды да излеп тавып биледи. Мысал уьшин, Амаль Туркменов. Сахнамыздынъ кишкей юлдызы йырлап, «Алтыншаш» ансамбли бийисе, юрегинъ йылы сезимлерге толады. Куллыгын сахый бардырганнан баска, ол тойларда миллет кобызын тартып, аьдемлердинъ коьнъилин ногай йырлары ман авлайды. Оьз халкын суьеди эм оны ман оьктемсийди. Халк та оны суьеди эм сыйлайды, - деди Икон-Халк авылынынъ яшавшысы Мая Амитовна Баисова. «Муратхан, сизинъ келеекте яшавга эндирмеге суьйген бир исинъиз, мырадынъыз барма?» деген соравыма ол булай явап берди: - Мен оьзимди наьсипли аьдеммен деп санайман. Аллахка шуькир, эки балам, бес йиеним бар. Олардынъ аьр дайым да савлыклы, наьсипли экенлерин коьруьв - энъ де уьйкен мырадым. Тагы да бир мырадым - ол ногай халкымнынъ оьрленуьви, онынъ маданияТЫ Н 1 нъ оьсуьви. < онынъ уьшин колымнан келген баьри затты да этпеге шалысаман. Ювыктагы келеекте бурынгы ногай анъларын язып, альбом шыгаргым келеди, - деди ол. Биз зегенли ердесимизди Кыскаяклылардынъ Халклар ара куьни мен ак юректен кутлаймыз, ога берк ден савлыкты, наьсипти, берекетти, баьри мыратларынынъ толувын сагынамыз.
230 просмотров


Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный