Инклюзив билимлендируьвдинъ маьселелери

18 октябрьде КЧР Ямагатшылык палатасында «Мектеп эм кеспилик инклюзивли билимлендируьвдинъ аьли эм алдыдагысы» сорав бойынша «тоьгерек стол» озды. Сакат эм савлык болымлыклары кемшиликли (ОВЗ) балаларды окытув эм тербиялав маьселелерине багысланган йыйылыстынъ куллыгында толтырувшы власть органларынынъ элшилери, муниципал район эм кала округларынынъ администрацияларынынъ билимлендируьв управлениелерининъ эм боьликлерининъ басшылары, орта билимлендируьв учреждениелерининъ етекшилери, ямагатшылык аьрекетшилери катнастылар. Билимлендируьв, илми, культура-анъ-анъламлык асабалык эм аьел соравлары бойынша комиссиядынъ председатели Рашид Канцеров йыйылысты аша келип, коьтерилген маьселединъ маьнелигин белгиледи. Онынъ билдируьвинше, сонъгы йылларда миллет билимлендируьв туьзилиси савлык амаллары кемшиликли балады окытувда эм билимлендируьвдинъ туьрли категорияларын талаплайтаган балалар ман куллыкты озгарувда коьпке алдыга кеткен. Законшылык база ийгиленеди эм баладынъ савлыгынынъ кайдай да бузылувына карамай, билимлендируьв учреждениесининъ кайсы туьрлисинде де ога билимлендируьвди алмага амал береди. Савлык болымлыклары кемшиликли балаларга каратылган ФГОС мектеплерге баьри балаларды да окытувга алмага парызлы кепте борышлайды. Аьлиги заманда КарашайШеркеш Республикасында савлык болымлыклары кемшиликли болган 3 мынънан артык бала яшайды, олардынъ 2 мынънан артыгы орта билимлендируьв организацияларында окыйды. Айырым эс нейрооьрленуьвлери кемшиликли – аутизм, интеллекти, юристурысы бузылган (расстройства поведения) балаларга тиеди. Эм ол анъламлы – олардынъ праволарын законшылык пан беркитуьв ол бир зат, а баска ягы – оларды окытув практикасы. Мектеплердинъ директорларына эм окытувшыларына олардынъ билимлендируьвге праволарын таралтув уьшин уьйкен яваплык салынады. Аьр педагог савлык амаллары кемшиликли болган балаларга каратылган ФГОС – ол тек закон экенин анълайды, а ол «кайтип окытпага керек?» деген соравга явапламайды. Уьйкен сорав мектеп администраторларынынъ, окытувшыларынынъ, мектеп психологларынынъ усталыкларын оьстируьвге, аутизм эм нейрооьрленуьвлери бузылган балаларга тийисли билимлендируьв аьллерди туьзуьвге тиеди. Республикада туьрли айырым билимлендируьв программаларда керексинетаган балалар ман кайдай куллык юргистилетаганы акында толы кепте КЧР билимлендируьв эм илми министрининъ орынбасары Елизавета Магометовна Семенова хабарлады. Йыйылыстынъ катнасувшылары инклюзивли билимлендируьвдинъ практикалык оьрленуьвин дайымлык кепте методикалык кулланмаларды киргистуьвсиз озгарып болмавын белгиледилер. Оннан баска инклюзивли билимлендируьв уьшин специалистлерди аьзирлев соравы оьткир турады. Савлык болымлыклары кемшиликли балалар ман куллыкты озгарув уьшин насыйхатшылык (наставник) эм специалист-ярдамшылар службасынынъ кенъейтилуьви талапланады, неге десенъ сондай балалардынъ билимлендируьв учреждениелеринде етимисли адаптациялары кыйынлы озады. Билимлендируьв учреждениелерин окытувшы-логопед, окытувшы-психолог, окытувшыдефектолог, социал-педагог дегендей усталар ман канагатлав уьшин косымша амалларды карастырмага керек. Усть-Джегутадынъ 4-нши номерли гимназиясынынъ директоры Аминат Микояновна Байкулова баьри йыйылганлардынъ ойын ашыклай келип, «айырым баскалыклары болган балалар» эм олардынъ ата-аналары оьзлерининъ баьлелери мен оьз-оьзлери мен калмага, баладынъ сакатлыгы тек аьелдинъ каьри болмага керек тувыл, деген ойды билдирди. «Савлык болымлыклары кемшиликли эм сакат балалардынъ оьрленуьви – ол билимлендируьв органларынынъ, муниципалитетлердинъ, социаллык учреждениелерининъ, билимлендируьв организацияларынынъ эм ата-аналардынъ тар байланыста ислесуьвлери эм бир-бирлерине ярдам этуьвлери болмай, шешилип болмаяк маьселе», – деди ол. Сондай болып инклюзивли исин туьрли ерлерде кайтип туьзбеге, балалардынъ ата-аналары ман тар байланысты кайтип йорыкламага, ата-анады баласынынъ оьрленуьвинде кайдай да бир кемшилик барына кайтип аьзир этпеге кереги акында соравлар тергелдилер. Йыйылыстынъ тамамларын сога келип, онынъ катнасувшылары бу йоьнелисте арбатын да терениннен куллык бардырмага керегин белгиледилер. Коьрсетилген сорав бойынша тамамлав ой-карасларын тийисли органларга тергевге шыгармага токтастылар. Р.КУ