БАКТЫСЫНЫНЪ НУР САЬВЛЕЛИ ЙЫЛЛАРЫ

Аьр кайсымыздынъ билимлер дуныясына биринши абытларымыз мектептен басланадылар. Кеспиди сайлаган йолларымыз бизди орта эм йогары окув отанларына аькеледилер. Эм баьри ерде де бизге билим берип, алал дос болып турган аьдемлер - окытувшылар бизге сенимли дирек болып, демевлейдилер, окытадылар, тербиялайдылар. Соьзсиз де, аьр кимнинъ юрегинде яркын ыз калдырган биринши окы т ув ш ы л ар ы н ы нъ келбетлери оьмирлерге каладылар. «Окытувшы, сенинъ алдында басымды тоьмен иемен...» деген ак юреклик разылык соьзлерди тыс кыраллар тиллериннен окытувшы Светлана Яхъяевна Карасовага (Эльгайтаровага) айтатаган окувшыларынынъ эм студентлерининъ санын белгилеп те болмаяк. Окытувшылык аьрекетликке савлай яшавын багыслаган кыскаяклыдынъ аьдемшилиги, алаллыгы, юрек йылувлыгы онынъ окыткан балаларынынъ эм яс аьдемлерининъ коьнъиллеринде ярык сезимлерди калдырады. Караш ай-Ш еркеш Республикасынынъ халк билимлендируьвининъ сыйлы куллыкшысы, Россия Федерациясынынъ йогары кеспилик билимлендируьвининъ оьрметли куллыкшысы, педагогикалык илмилерининъ кандидаты Светлана Яхъяевна Карасова узак йыллардан бери Керуьв-Кавказ оькиметлик академиясында (аьвелде КЧГГТА) студентлерге билимлер берип келеятыр. Ол - академиядынъ «Лингвистика» кафедрасынынъ доценти, бу йогары окув отанынынъ сулыплы педагогларынынъ бириси. - Куллыгымды айлак суьемен эм яшавымда эткен сайлавыма бир де оькинмегенмен, - деп хабарлайды Светлана Яхъяевна. - Соьзсиз де, бизим балалык заманымызда окытувшыдынъ сыйы боьтен де бек уьйкен эди. Мага эм меним замандасларымга коьрим алгандай окытувшылардынъ бириси - ол тетейим РСФСРдынъ ярыкландырувынынъ отличниги Софья Садуовна Эльгайтарова эди (яткан ери ярык болсын). Оьзининъ исин куьшли суьйген окытувшы бизге де сол суьювди, кызыксынувды синъдирип билди. Экиленши, немец ти5 о к т я б р ь д е О к ы т у в ш ы д ы н ъ к у ь н и линнен окытувшым Тамара Исмаиловна Куржева мага тыс кыраллар тиллери мен кызыксынувымды «тутандырып», сол кеспиди сайлавымга себеп тувдырды. С.Я.Карасова оьзининъ студентлик йыллары акында да кызыклы хабарлады. Курста сынъар ногай кыз болса да, Пятигорсктынъ тыс кыраллар тиллерининъ оькиметлик педагогикалык институтынынъ бесинши курсын Келдихан Мамашевна Керейтова (кыз тукымы Джемакулова) кутылатаган эди. Светлана Яхъяевнадан сонъ институтка Эркин-Юрт авылыннан тагы да уьш яс окувга туьскен. Суьйтип, ногай студентлери етимисли окувларын коьрсеткенлер. Колына кеспилик дипломын алган яс специалист оьзининъ аьрекетин авыл мектебинде баслаган. - Эсимде, мен мектепке келгенлей, мага 10-ншы классты бердилер. Меним биринши окытувшым болса, биринши классты етекшиледи. Окув отанын кутылып келген эм ислеп баслаган биринши куьнлеримнен ок уьйкен яваплыкты сездим, боьтен де, биринши окытувшыларымнынъ касында ийги ислемеге керегине оьзимди беркиттим. Тувган-оьскен авылымнынъ балаларын окытпага, баьрисининъ сенимлерин акламага керек эди. Заман сувдай болып агады... Бурынгысы йыл меним биринши классым мектепти кутылганына 50 йыл озды. Элбетте, бизди мектепке, сонъгы шанъ байрамына шакырдылар. Оьрметлев, эскеруьвлер, айкасувлар коьп болдылар. Амаллама кызыклы эм эстеликли болып озды, - деп эскереди Светлана Яхъяевна. Булайда окытувшы оьзининъ биринши выпускниклери акында да йылувлык пан айтады. Ира Алабердова, Абидат Теубежева, Фатима Мижева эм тагы да коьплер яшавда оьз орынларын тапканлар. Тап сол, яслыгынынъ коьрк аткан, юрегин яркын сезимлер куьлпилдеткен шагында, Светлана Яхъяевна КЧГпИ-динъ художестволы-графикалык факультетин кутылган Юрий Баубекович Карасов пан аьел туьзеди. Карасовлардынъ аьели Черкесск каласында яшап баслайды. Мунда яс окытувшы Черкесск каласынынъ 15 номерли мектебин5 октябрьде савлай кыралымыздынъ билимлендируьв тармагынынъ куллыкшылары, мектеп окытувшылары оьзлерининъ кеспилик байрамын белгилейдилер. Яшавда расатаган юзлеген кеспилердинъ арасында энъ де алал, аьр кимнинъ юрегине баа, билимлер дуныясына йол ашатаган окытувшыдынъ кесписин сайлаганларга байрам куьн терен сыйлавды, ак юреклик разылык соьзлерди айтпага аьр кайсымыз да асыгамыз. Кеспилик байрам ман кутлай келип, биз халкымыздынъ баьри окытувшыларына берк ден савлыкты, берекетти, аьел наьсибин, узак оьмирди сагынамыз. Буьгуьн окытувшыларга багысланган бетте республикамыздынъ билимлендируьв отанларында етимисли аьрекетлейтаган бир неше ердесимиз акында макалаларды баспалаймыз. Кеспилик байрам ман, сыйлы окытувшылар! vuejre L in g u istics departm ent Dbrodosli kommen Рахим итегез Добро пожаловать Хош келигиз Tervetuloa гА СКГА-дынъ окытувшысы С.Я.Карасова билимлерге ымтылысларын дайым коьрсетедилер. Айлак нызамлы, шалыскыр яс-явка йогары билимлерди алмага шалысады. Светлана Яхъяевнадынъ айтувынша, индия студентлери йогары курсларда орыс тилине уьйренедилер, 5 курста олар уьшин дерислер орысша уйгынланадылар. - Соьзсиз де, каладынъ орамлары нда яслар эм кызлар оьзлерине уьйкен кызыксынувлыкты сезедилер. Узактагы тыс кыралдан келген студентлерди биз тынышландырмага, тыскы келбетлери мен ерли яшавшыларымызга усамайтаганлары уьшин оьзлерине карасларды тартатаганларын мысаллар аз тувыллар. Бесинши курста «конак студентлеримиз» орысша соьйлеп, айкасып баслайдылар. Белгилегим келетаганы сол, академиядынъ басшылыгы, окытувшылар яс-явка,студентлер арасында татымлык, кардашлык айкаслары туьзилгени уьшин баьри затты этедилер. Соьлеги заманда бир кесек тыс кыраллар студентлеримизди дистанциялык кебинде окытамыз. Каникулларга уьйлерине кеткен студентлеримиз коронавирус пан байланыста артка келеялмадылар, ама окувларын токтатпайдылар, - деп кызыклы хабарлайды Светлана Яхъяевна. Уста, сулыплы окытувшы БАКТЫСЫНЫНЪ НУР САЬВЛЕЛИ ЙЫЛЛАРЫ хабарлаган. Ол, акыйкатлай да, академияда окыган яс аьдемлер мен йолыгыста, Светлана Яхъяевна акында айлак йылы, мактав соьзлерди эситкен. С .Я .К а р а с о в а д ы н ъ кеспилик усталыгы, бай окытувшылык сулыбы аьле Кембридж университетининъ дистанциялык кепте озгарылган сынавда да белгиленген. Он сегиз аьдемнинъ ишинде тек сегиз аьдем сол сынавды оьткени, соьзсиз де, сыйлы ердесимиз уьшин уьйкен оьктемликти тувдырады. ВАК доценти, уста окытувшысы Светлана Яхъяевна оьзининъ терен билимлигин, йогары компетентлигин куьнделик аьрекетинде ашыклап ислейди. Йогары эдаплы, интеллигентли Карасовлардынъ аьели татымлыктынъ, анълавлыктынъ коьрими болады. Босына тувыл, сол аьел баалыкларын балаларына синъдирип, оларды ийги аьдетлер мен келисте тербиялап билуьвлери уьшин 2010 йылда Юрий Баубекович эм Светлана Яхъяевна Карасовадынъ аьели Черкесск каласында «Суьювлик, алаллык уьшин» деген медаль мен савгаланган. Онйыллыклар бойында юректе таза, ашык сезимлерди саклап, балаларды сыйлавлык, куллыксуьерлик авада тербиялав, соьзсиз де ислеп баслайды. Сонъ оны каладынъ 2 номерли орта мектебине куллыкка шакырадылар. Мектепте Светлана Яхъяевна Карасова 15 йылга ювык заманды завуч болып ислейди. Онынъ шалысувы ман кала мектебинде ногай тилиннен дерислер берилип баслайдылар. Ол ногай тилиннен окытувшы болмаган себепли, тувган тилде дерислерди озгарган. Окытувшыдынъ хабарлавынша, аьвелде калада ногай балалары аз эдилер, соннан себеп дерислерди саклав эм уйгынлав да маьнели эди. Светлана Яхъяевна мектепте ногай тилиннен окытувга Людмила Тогановна Ажгельдиевады шакырады эм соннан бери каладынъ экинши номерли мектебинде ногай тилин окытув тебенли эм уйгынлы кепте юргистиледи. - Мен мектеп окувшыларын окытпага айлак суьетаган эдим, ама бир куьннинъ бир куьнинде айтувлы профессорымыз Борис Абдулаевич Агайгельдиев (яткан ери ярык болсын) мени Карашай-Шеркеш оькиметлик технологилык институтына куллыкка шакырды. Соннан бери меним яшавым студентлер мен байланыслы. Соьзсиз де, студентлер мен куллык этуьв кызыклы эм мектептегиннен баскаланады. Яшавга караслары кепленетаган, оьз ислерине белги берип уьйренетаган яс аьдемлер мен айкасувда предметтен баска, эдаплык, анъ-анъламлык баалыклар акында да хабарласпага керек болады. Экиленши, соьлеги заманда интернет, йогары технологиялар аркалы окытув исинде янъы кеплер кулланыладылар. Айтпага, лингафон кабинети соьлеги замангы алат-садак пан ярастырылган. Светлана Яхъяевнадынъ хабарлавынша, академияда «Лингвистика» кафедрасы тилмашларды аьзирлейди. Бу янъы аьрекетлейтаган йоьнелис болады. Академияда тыс кыраллардан да сту ентлер окыйдылар. Индиядан, Туркмениядан, Узбекистаннан келген яслар эм кызлар анълатпага шалысамыз. Айткым келетаганы сол, тыс кыраллардан келген яслар эм кызлар оьзлерининъ йогары эдаплы тербияланганларын коьрсетедилер. Мысалга, бир кере Ясыл аралга бараятырып, олар авыр дорбалары болган эки эсли кыскаяклыларга ярдам этпеге асыктылар. Сондай йогары окув отанында яс-явка, ис дослары эм академиядынъ басшылыгы арасында уьйкен сый ман пайдаланады. Академиядынъ ректоры исши йоклавы ман Индияда болып келген. «Светлана Яхъяевна, сизди Индия яшавшыларынынъ яртысы таныйды», деп оьктемлик пен эм куьлемсирев мен де, оьз ягыннан йигитлик, деп санамага болады. «Уясында не коьрсе, ушканда да соны этер» деген ногай айтувы ман келисте Светлана Яхъяевна оьзининъ уьш кызына да, йиенлерине де ийги тербия берип келеди. «Балады тербиялав энъ бас деп аьелден басланады. Олардынъ юреклерине кайдай урлыкларды сепсенъ, сондай емислерди де коьреексинъ. Менде кызлар болганнан себеп, оларга аьелде кыскаяклыдынъ орыны, борышлары, кылык-турмыслары акында да анълатпага керек болды. Мен оьзим де аьелге келин болып туьскенде, уьйкенлер ягыннан тек демевди, анълавлыкты сезип туратаган эдим. Савболсынлар, кайнатам да, кайнанам да мени анълап, демевлеп туратаган эдилер. Татымлык, сыйлавлык - ол берк аьелдинъ негизи экенин куьнделик яшавымызда ясы уьйкенлерден сезип турдык», - деп боьлиседи Светлана Яхъяевна. «Гуьл шешекейлери бавындадай» болып, Юрий Баубекович те кызлары, йиенлери арасында уьйкен суьюв мен, сыйлавлык пан пайдаланады. Эм ол босына тувыл, оьзининъ яшавын балаларды оьнершиликке уьйретуьвге багыслаган ясы уьйкен, олардынъ ишки дуныялары да ярасык, таза болсын уьшин ийги касиетлерди тербиялаган. Карасовлардынъ уьш кызы да яшавда кеспили болганлар, аьел туьзгенлер, етимисли аьрекетлейдилер. Аида эм Марина - кеспили врачлар, Фатима - дизайнердинъ усталыгын алган. Кызлар илмилик аьрекетке де бет бередилер, Суьйтип, Аида эм Фатима кандидатлык диссертацияларын яклаганлар, Карашай-Шеркеш Республикасынынъ сыйлы врачы Марина - республикамызда уста врач-стоматолог. Соьлеги заманда Юрий Баубековичтинъ эм Светлана Яхъяевнадынъ йиенлери де ата-аналарын, ясы уьйкенлерди оьз етимислери мен кувандырадылар. Быйыл Светлана Яхъяевна оьзининъ сыйлы мерекесин белгилеген. Кыскаяклыдынъ наьсиби неде? Юрегинде, аьелинде тынышлык болса, тувганлары савлыклы болса, оьзининъ йылувлыгын тоьгеректегилерге савгаласа, оьзи суьювликти сезсе, янына якын каьри бол са. Наьсип савгалайтаган сондай вакытлар аьр кимде коьп эм туьрли. Биз Светлана Яхъяевнады сыйлы мерекеси мен эм Окытувшыдынъ куьни мен ак юректен кутлаймыз, берк ден савлыкты, наьсибининъ оьркенлери узак болсынлар, деп сагынамыз