Б.А.Карасов тувганлы 95 йыл

Онынъ яратувшылыгында айырым орынды «Яраланган яслык» китабы тутады. Китабына повесть эм очерклер киргенлер. «Яраланган яслык» повести, биринши кере карасанъ, тек яс-явкага багысланган деп коьринеди, ама ол онда эдаплык темасын коьтерип калмай, куллык темасын да коьтереди. Оьмирлерден калган ногайдынъ алтын соьзлери Б. Карасовтынъ «Бегимакай айткан» китабында оьз орынын табадылар. Бу китапка хабарлардан, кажавламалардан баска, «Бегимакай айткан» деген боьлик орынластырылган. Бегимакай ногай халкынынъ ишинде болган аьдем, дейдилер. Ол оьзининъ акылы ман, тил шеберлиги мен белгили болган. 2010 йылда Б.Карасовтынъ «Данък соьнмес» деген документальли-художестволы повести дуныя коьреди эм ол гвардия тамада лейтенанты, элимизди фашистлерден босатар уьшин, янын аямай берген Абдул-Кадыр Кенжалиевич Тлекеевке багысланады. Автор бу китапты шыгарар уьшин коьп куьш салган. Б. Карасов балаларга да бир неше китабын баспалаган. Онынъ художестволы шыгармаларында эдаплык, аьдемшилик, кайратлык, намыслык, тебентелик темасы уьйкен орынды алады. Б. Карасов коьп йыллар ямагатшылык-политикалык куллыгын да юргисткен. Йырма йылдан артык заманынынъ ишинде партия обкомынынъ да, облсофпрофтынъ президиумыБ.А.Карасов тувганлы 95 йыл Баубек Асхадович Карасов - журналист, ямагатшылык-политикалык аьрекетши, язувшы, ногай халкы ны нъ, яйрап ят кан хал к авы злам а яратувшылыгын йыювшылардынъ бириси. Ол халкына бир кесек асарлар калдырган, ногайдынъ анъ байлыгына уьйкен косым эткен. Баубек Асхадович Карасов ногайлардынъ ишинде биринши болып йогары журналистлик кесписин алган. Ол 1958 йылда Саратовта йогары партия школасын кутылган. Соннан онынъ журналистика йолы басланган эм оьмир бойы сол кесписинде алал болып куллык эткен. Онынъ эткен иси уьшин оькимет ердесимизге сый берген эм ол бир неше баргыга тийисли болган. 1968 йылда, «Беднота» эм «Сельская жизнь» газеталарынынъ 50 йыллыгы ман байланыста, Б.А.Карасовка «Баспадынъ белсинли аьрекетшиси» деген омырав белгиси берилген. Сонъ «Намыслы иси уьшин» - В.И.Лениннинъ 100 йыллыгына (1970), «Ис ветераны» (1984), «За доблестный труд» (1994), «1941-1945 йылларда Уллы Аталык кавгасында Енъуьвдинъ 50 йыллыгы» (1995), «1941­ 1945 йылларда Уллы Аталык кавгасында Енъуьвдинъ 60 йыллыгы» медальлери мен савгаланган. «КЧР маданиятынынъ сыйлы аьрекетшиси» деген сыйлы ат ога 1996 йылда берилген. 1962 йылдан алып СССР журналистлер Союзынынъ агзасы болган. Б. Карасов газетада куллык эткенининъ 29 йылынынъ 15 йылын (1973-1987) «Ленин йолы» газетасынынъ редакторы болган. Сол заманнынъ ишинде газетадынъ оьрленуьвине, яс журналистлерди аьзирлевге эм, баска миллет газеталарындай, ногай газетасын да уьйкен кепли этер уьшин, ол коьп куьшин салады. «Редактор болып ислеген йылларынынъ ишинде оны тыныш сызландыратаган оьткир соравлардынъ бириси - ол кадрлар маьселеси. Узак йыллардынъ бойында оьзи мен бирге куллык эткен йолдасларына тек талаплы басшы болып калмай, Б.Карасов алал кенъесши эм сулыплы йолластырувшы эди», - деп язады Т.Дышекова оьзининъ «Бизим Асхадович» деген макаласында. Газетага яс аьдемлер керек экенин аьруьв анълаган Баубек Асхадович яс-явкады тоьгерегине йыйып, оларды журналистика сулыбына уьйретеди, олар ман билгени мен боьлиседи, журналист сезимин тувдырмага ш алысады. Ол яс журналистлердинъ ш ынты на - сихатшысы, ка л е м бойынша ясы уьйкен йолдасы болып б и л е т а га н аьдем эди. Эм он ы нъ колында куллык этип, Тамара Дышекова, Шерифа Киреева, Аскербий Киреев, Караяс Кумуков, Келдихан Кумратова, Мурадин Биюков, Алибек Катаганов эм баскалар шынты журналист сулыбын алганлар. М. Киримов оьзининъ «Калеми тот баспады» деген макаласында булай язады: «Ногай давысы», анъласак, халкымыздынъ сынъар бир уйымластырув батагасы, ярык отанымыз. Оьзимизди ногай дейтаган болсак, сол тандырды соьндирмеске шалыспага керекпиз». Акыйкат соьзлер. Ногай редакциясына, маданият отанымызга, буьгуьн де сол аьдетти йоймай, яратувшылык пан каьр шегетаганлар йыйыладылар. Б. Карасов, журналистикадан баска, ногай адабиятына, маданиятына уьйкен косым эткен. Онынъ художестволы язылган ети китабы «Йигерли абыт», 1966, «Яраланган яслык», 1967, «Мутып олтырма», 1971, «Суьйтип те болады экен»,1974, «Бегимакай айткан», 1982, эртегилер «Бурын, бурын заманда», 1994, «Данък соьнмес», 2010 дынъ эскили авылы Токтамыста (Икон-Халк) тувган. Оьзи язгандай: «Яшавымда мен авылымнынъ аьлемет яшавы, кавга заманнынъ кыйынлыгы, мектепте окыганым, яс болып Чапаев атлы колхозда куллык эткеним аьр заман эсимде турады». Онынъ яшавы авылдаслары ман бир эди. Кавга йылларында Баубектей яслар керек заманда кайдай куллыкка да согылатаган болганлар. Элге, халкка кыйынлык келген заманда, яс аьдемлер шет кагылып турмадылар, колларыннан келген куллыкты этип, Енъуьв куьнин ювыклатпага шалысканлар. Солардынъ бириси Баубек Асхадович эди. Кавга заманда мектепU А V С М И Т А П К А Н дуныя коьредилер. Оннан баска болып ол язганларынынъ коьплерин «Ставрополье» альманахында, «Лашын», «Маьметекей» журналларында, ногай язувшыларынынъ «Танъ», «Дослык», «Кырлар уьстинде», «Ярык яклар» ортак йыйынтыкларында эм баскаларда баспалаган. Ол «Орысша эм ногайша ямагатшылык-политикалык терминлер соьзлиги» эм «Ногайша-орысша соьзлигин» туьзуьвде де катнаскан эм уьйкен косым эткен. Б.А.Карасов 1926 йылдынъ 4 октябринде ногайлерге окытувшылар етиспегеннен себеп, ол 1943 йылда Адыге-Хабльде уйгынланган окытувшылык курсларын кутылып, эки мектепте, АдилХалк пан Икон-Халк авылында, окытувшы болып куллык этпеге керек болады. Кавгадан сонъ, халк ян-ягына каранып, янъыдан яшав туьзбеге шалысады. Областьте маданият куллыгы да янланады, ногай тилинде «Ленин йолы» газетасы, китап баспасы куллыгын баслайды. Баубек Карасов 1947 йылда биринши кере газета куллыгына барады. Аьрекетин газетадынъ адабият боьлигинде баслайды, сонъ яваплы секретари болып ислейди. Оьзи: «Мен оьзимнинъ инсан болувымга газетага борышлыман», - деп биографиясында язады. 1952 йылда Б. Карасовтынъ яшавында маьнели туьрленислер боладылар. Ол Коммунистлик партиясынынъ сыдыраларына туьседи. Сол заманда партиядынъ агзасы этип баьрисин де алмаганлар. Ол, аьдемнинъ эткен куллыгына, билимине карап, уьйкен сый беруьв эди. Сол йыл ок оны КПСС Обкомынынъ токтасы ман Шеркеш область китап баспасынынъ ногай боьлигининъ редакторы этип коьширедилер. 1958 йылда, Саратовта йогары партия школасын кутылган сонъ, Б. Карасовты Преградный станицасынынъ «Вперед» деген район газетасынынъ редакторы этип йибередилер, ама бир неше айдан сонъ партия конференциясында оны сол районнынъ пропаганда эм агитация боьлигининъ басшысы этип беркитедилер. Ол уьйкен яваплы боьлик эди. Онынъ исине коьре ол халк арасында коьп заманды озгарады, аьдемлердинъ эткен ислери, яшавлары акында очерклер язып, газетада баспалайды. 1959 йылда Б. Карасовты Карашай-Шеркеш обкомы КПСС-тынъ «Ленин йолы» газетасынынъ редакторы этип йибереди эм онда ол коьп йыллар етимисли ислейди. Журналист куллыгыннан баска, ол яратувшылык пан да каьр шегеди. Баубек Асхадович 1952 йылда шыккан биринши ногай язувшыларынынъ «Танъ» деген ортак йыйынтыгынынъ редакторы болады. Ол оьзи де калемин художестволы шыгармаларда сынап баслайды. Журналист болып куллык эткени бу затка уьйкен себеп болады. Язганларынынъ темасын авыллардан алады. Коьргенин, билгенин кагытка туьсирип, коьплеген китаплар баспадан шыгарады. Онынъ асабасында туьрли жанрлар: очерклер эм хабарлар, повестьлер эм кажавламалар, миниатюралар. Тема ягыннан карасанъ да айлак бай: кавга эм кавгадан сонъ авыллардынъ яшавы, эгиншилер, олардынъ етимислери, эдаплык, яс-явкадынъ яшавы, кажавламада - яшавда болатаган терис затлар ман куьресуьв эм яшавдан сол затларды тайдырув, миниатюраларында - Бегимакайдынъ акыллылыгы орын табады. нынъ да эм областьтинъ «Билим» организациясынынъ президиумынынъ да агзасы болып, дайым авыл яшавшылары ман тар байланыс тутып келген. Ол Карашай-Шеркеш область советининъ эм Черкесск каласынынъ депутаты болып, бир неше кере сайланган. Сол яваплы борышын намысы ман толтырган эм халк соравларын шешуьвге, тилеклерин ерине еткермеге амал тапкан. Сонынъ уьшин халк та ога сый берген. Баубек Асхадович, редакциядан тыншаювга кеткенде де, оьз журналистлик куллыгын бир де тасламаган. Тыскы корреспондент болып ислеген, сонъ Карашай-Шеркеш гуманитарлык институтында бес йыл илми куллыгын да юргисткен. Оннан да баска болып, Б.А.Карасов йырма ясыннан алып халк авызлама яратувшылыгын йыйып баслаган. Б. Карасовтынъ архивинде эртегилер, йырлар, айтувлар эм такпаклар, кажавламалар, сынавлар сакланадылар. Йыйган эртегилерининъ бир кесегин «Бурын-бурын заманда» деген китапта баспалаган. Йыйганларынынъ номай кесеги - ногай такпаклары эм айтувлары. Ногай айткандай, «Юргенге йоьрме оралар» деп, Баубек Асхадович барган ерлериннен бос кайтпаган. Журналистлердинъ куллыгы, коьбинше, халк пан айкасув. Сол заманда билген аьдемлерден коьплеген такпаклар эм айтувлар, кажавламалар язып алган. Йыйганынынъ тамамы - «Акыл акылдан юйрик» деген айтувлар ман такпаклар йыйынтыгы болады. Ол бу йыйынтыкты оьзи туьзип, ярастырып, маьнесине коьре, боьликлерге боьлип берген. Баубек Асхадович Карасовтынъ «Акыл акылдан юйрик» деген китабы онынъ 90 йыллык мерекесине багысланып ярык коьрди. Ол ярык, яркын яшавында журналистикадынъ оьсуьвине, ногай адабиятына, халк авызлама яратувшылыгын йыювга сыйлы косым эткен. Онынъ асарлары ногай адабиятында тийисли орынды тутадылар. Баубек Карасовтынъ шыгармалары ногай окув китапларына киргенлер эм м