АТЫ ОЬМИРЛЕРГЕ ЮРЕКТЕ

А бдул-Х ам ид Ш аршембий улы Джанибеков (1879-1955) - ногай язбасы н т уьзуьвш илердинъ бириси, халкымыздынъ данъклы аьлими, эт нограф ы . Ол энъ биринши ногай элиппесин эм грамматикасын туьзген. С еит-алтаяк ырувыннан болган карагаш ногай Абдул-Хамид Шаршембий улы 1879 йылда Астраха н ьд е ту в га н . О ны нъ й о л л а с ты р у в ш ы с ы эм окы тувш ы сы А ш тархан ногай ярыкландырувш ысы А бдурахм ан Умеров болган. У за кта гы 1 9 01-19 17 й ы л л а р д а Х о д ж е т а й , Ясын-Соккан ав1 л мектепл ери нд е о кы тувш ы л ы к исин юргисткен, бир неше ногай мектеплерин ашкан. 1920 йылдан алып Карашай-Шеркеш еринде яшаган эм белсинли куллык эткен. Черкесск каласында 1928 йылда латиница не ги зи нд е эл иппед инъ уьстинде куллыгын етимисли битирген. А 1938 йы лда ки ри л л и ц ад ы н ъ негизинде ногай грамматикасын яшавга эндирген. Онынъ коьп йыллардынъ бойында йыйнаган фольклор байлыгы «Соьз казнасы» деп аталып, доьрт топламалы китап болып баспадан шыккан. Я р ы к л а н д ы р у в ш ы - ды нъ кызы С оф ья А бдул-Хамидовна Калмыкова-Джанибекова биринши «Орыс-ногай соьзлигин» ту ь зу ь в ш и б о л га н . Ол коьп Й1 л л ард | нъ б о ­ йында Карашай-Ш еркеш гуманитарлык-тергевлер институтында куллык эткен. Онынъ йиени Лилиядынъ ян косагы Владимир Джанибеков (пишесининъ ту кы м ы ман я з ы л га н ) СССР-дынъ летчик-космонавты эм авиациядынъ отставкадагы генерал-майоры Совет Союзынынъ эки кере Баьтири болады. Абдул-Хамид Шаршембий улынынъ тагы да бир кызы Роза Джанибекова белгили аьлим эм ямагатш ылык аьрекетш иси. Коьп йыллар артта сосы кыскаяклы Карашай-Шеркеш Республикасы нынъ гуманитарлык-тергевлер институтын басшылаган.те). Абдул-Хам ид Джанибековтынъ аты Астрахань областининъ мектеплерине берилген, аьлимнинъ уьй-м узейи оры нласкан орам да онынъ атын юргистеди. Б ы йы лды нъ караш а айынынъ 15-нши куьни ногай халкымыз уьшин тагы да бир маьнели куьн болды. Сол куьн Астрахань каласында Эдил сувдынъ ягасында зегенли ногай ярыкландырувшы Абдул-Хамид Шаршенбиевич Джанибековка эстелик ашылды. Быйыл Джанибековтынъ йырма тогызыншы окувлары ярыкландырувшыдынъ 140 йыллык мерекесине багысланган эдилер. А м ал л ам ад ы н ъ куллыгында ярыкландырувш ыдынъ кардаш ы ны нъ туьвеншери Энвер Измайлов, яры кланды рувш ы - дынъ туьвеншери, Черкесск каласындагы «Каскад» заводынынъ директорлар Советининъ председатели Марат Джанибеков, СофьяАбдул-Хамидовна Калмыкова-Д ж анибековады нъ кызы Зарема Дзыба, Владимир эм Лилия Джанибековлардынъ кызы Ольга, «Эдиге» ногай маданият Орталыгынынъ басшысы Эльдар Идрисов, Астрахань оькиметлик универси тетини нъ аспиранты Рамиль Иш мухамбетов, КЧР Правительствосындагы гуманитарлы-тергевлер институтынынъ КЧР халкларынынъ фольклор боьлигининъ тамада илми куллыкшысы, филология илмилерининъ кандидаты Аминат Капланова, ярыкландырувшыдынъ туьвеншери, йыршы Ренат Джанибеков, Россия ногайларынынъ «Ногай Эл» ФНКА-сынынъ Караш ай-Ш еркеш регионлык боьлигининъ председатели, ногай оькиметлик республикалык районынынъ «Ногай Эл» миллет-маданият автономиясынынъ председатели, Кизляр районынынъ ясы уьйкенлер Советининъ етекшиси Изидин Бигишиев, Хельсинки халклар ара третей судынынъ тоьрешиси Наурбек Даутов катнастылар. Астрахань областининъ Губернаторынынъ администрациясы ны нъ ишки политикасы бойынша биринши орынбасары Сергей Воронов соьйледи. - Я ры кланды рувш ы - га эстеликти ашув бизим коьп миллетли регионымыз уьш ин маьнели ис. А б ­ дул-Х ам ид Д ж анибеков россиялык маданиятынынъ тарихине данъклы ногай сюита» деп аталган художестволы выставкасы, болымлы бавырдасымыз Линара Иргалиевадынъ аьзирлеген ногай кийимлерининъ выставкасы йыйылганлардынъ эслерин каратты. Йыйылганларга хошлав соьзлерин Астрахань областининъ маданият эм туризм министерствосынынъ аьрекетшиси Элина Иващенко, Дагестан Республикасынынъ Ногай район Советининъ председатели, элш иликтинъ етекш иси Руслан Насыров, Ставрополь каласынынъ «Ногай Эл» миллет-маданият автономиясынынъ председатели Магомед Санглибаев, тов, каладынъ 28 номерли мектебининъ окытувшысы Линара Иргалиева ашыкладылар. КЧР Правительствосындагы гуманитарлы-тергевлер институтынынъ КЧР халкларынынъ фольклор боьлигининъ тамада илми куллыкшысы, филология илмилерининъ кандидаты Аминат Капланова ярыкландырувшы Абдул-Хамид Д ж анибековты нъ «Соьз казнасы» деп аталып, филологиялык илмилерининъ докторы Насипхан Суюновадынъ редакциясы ман Москвада шыккан биринши илми асабалык китабын презентациялады. Марат Россия ногайлары ны нъ «Ногай Эл» Федераллык миллет-маданият автономиясынынъ Карашай-Шеркеш регионлык боьлигининъ председатели, ногай оькиметлик республикалык драма театрынынъ басшысы, язувшы Валерий Казаков эм бу макаладынъ авторы айттылар. Соьйлегенлер баьриси де оьз соьзлеринде ногай халкымыздынъ аьдет байлыкларын саклавда эм оьрлендируьвде сосындай маданият-ярыкланды рув амалламаларын озгарувдынъ терен маьнеси бар экенин бир авыздан беркиттилер. Этнокультуралык, тил эм фольклор соравларын оьз куллыкларында политикалык илмилерининъ кандидаты, РАНХиГС Астрахань филиалынынъ басшысынынъ орынбасары, ногай маданият Орталыгынынъ президенти Эльдар Идрисов, Астрахань оькиметлик университетининъ аспиранты Рамиль ИшмухамбеДжанибеков ярыкландырувшы Абдул-Хамид Джанибековтынъ «Соьз казнасы» деген китабынынъ 50 экземплярын Астрахань областине савгалады. Йыйыннынъ барысында Россия ногайлары ны нъ «Ногай Эл» Федераллык миллет-маданият автономиясынынъ Карашай-Шеркеш регионлык боьлигининъ председатели Валерий Казаков бу йыл шыккан «Ногайш а-орысш а соьзлигин» презентациялады эм ямагатты тилимизди саклавга шакырды. С о н ъ « Д о с л ы к » , «Яныма», «Кундрау» ансамбльлерининъ билбил давазлы катнасувшылары ярасык йырлары ман эм куйынлы биювлери мен юреклерге еттилер. Дагестан Р еспубликасы ны нъ халк саз алатларынынъ ногай оькиметлик оркестрининъ катнасувшысы Руслан Кожаев «Йылкы саз» халк йырын эм Яхъя Кудайбердиев туьзген «Алты кыз сазы» деген анъларды домбырадынъ кылларын шертип, эситтирди. Амалламадынъ ызында А страхань областининъ ногай маданият Орталыгынынъ президенти Эльдар Идрисов Джанибековтынъ окувлары нда катнаскан бир неше аьдемди Разылык хатлар ман савгалады. А. НАЙМАНОВ. ДУРБАТЛАРДА: амалламадан коьринислер. А В ТО РД Ы Н Ъ алган дурбатлары. (Басы биринши бетте). Абдул-Хам ид Джанибековтынъ аты Астрахань областининъ мектеплерине берилген, аьлимнинъ уьй-м узейи оры нласкан орам да онынъ атын юргистеди. Б ы йы лды нъ караш а айынынъ 15-нши куьни ногай халкымыз уьшин тагы да бир маьнели куьн болды. Сол куьн Астрахань каласында Эдил сувдынъ ягасында зегенли ногай ярыкландырувшы Абдул-Хамид Шаршенбиевич Джанибековка эстелик ашылды. Быйыл Джанибековтынъ йырма тогызыншы окувлары ярыкландырувшыдынъ 140 йыллык мерекесине багысланган эдилер. А м ал л ам ад ы н ъ куллыгында ярыкландырувш ыдынъ кардаш ы ны нъ туьвеншери Энвер Измайлов, яры кланды рувш ы - дынъ туьвеншери, Черкесск каласындагы «Каскад» заводынынъ директорлар Советининъ председатели Марат Джанибеков, Софья Абдул-Хамидовна Калмыкова-Д ж анибековады нъ кызы Зарема Дзыба, Владимир эм Лилия Джанибековлардынъ кызы Ольга, «Эдиге» ногай маданият Орталыгынынъ басшысы Эльдар Идрисов, Астрахань оькиметлик универси тетини нъ аспиранты Рамиль Иш мухамбетов, КЧР Правительствосындагы гуманитарлы-тергевлер институтынынъ КЧР халкларынынъ фольклор боьлигининъ тамада илми куллыкшысы, филология илмилерининъ кандидаты Аминат Капланова, ярыкландырувшыдынъ туьвеншери, йыршы Ренат Джанибеков, Россия ногайларынынъ «Ногай Эл» ФНКА-сынынъ Караш ай-Ш еркеш регионлык боьлигининъ председатели, ногай оькиметлик республикалык драры ман бирге кызыл лентады кести. Митингтинъ катнасувшылары эстеликтинъ туьбине ш еш екейлерди салдылар. Джанибековтынъ окувлары уьйледен сонъ краевед л ик м узейде болдылар. Онда Астрахань областининъ, Дагестан, Карашай-Шеркеш Республикаларынынъ билимлендируьв, илми эм маданият учреждениелерининъ алдышы куллыкшыларынынъ китапханасынынъ куллыкшылары коьз сукландырган выставкады аьзирлеген эдилер. Джанибековтынъ окувларына келген конаклар онда ногай язувшылардынъ миллетимиздинъ тарихи, маданияты, этнографиясы бойынша язган китаплары ман таныстылар. Сондай болып Джанибековтынъ окувларынынъ калыбында Махмудовлардынъ аьелининъ «Степная АТЫ ОЬМИРЛЕРГЕ ЮРЕКТЕ ма театрынынъ басшысы, язувшы Валерий Казаков, Ставрополь каласынынъ «Ногай Эл» миллет-маданият автоном иясы ны нъ председатели М агомед Санглибаев, Дагестан Республикасы ны нъ Ногай районынынъ басшысы - Советтинъ председатели Руслан Насыров, Кизляр аьлими, этнограф, ногай фольклорын йыювшы болып кирген, - деди ол. С осы э с те л и кти курув А страхань каласын онъайластырувдынъ биринши шериги болады. - Кала администрациясы ягыннан айткым келетаганы сол, эстеликти орынластырувга айлак онъайлы ер сайланган. Бу ерди билимлендируьв эм маданият м инистерстволары ман бирге энди де оьрлендиреекпиз, - деди Астрахань кала администрациясынынъ басшысынынъ орынбасары Олег Хотинецкий. М е м о р и а л д ы ка л а властьлери ярыкландырувшыдынъ яшаган уьйининъ касында курганлар. А бдул-Хамид Джанибековта бес баласы болган. Буьгуьнлерде онынъ тувдыклары Россиядынъ туьрли регионларында эм Америкада яшайдылар. Ярыкландырувшыга эстеликти архитектор Абдурахман Махмудовтынъ эм скульптор Кошали Зарманбетовтынъ проектлери бойынша курганлар. - Ногай яры кланды - рувшымыз Абдул-Хамид Джанибековтынъ эстелиги меним эм К.Зарманбетовтынъ проектимиз бойынша туьзилген. Оны сахый аьзирлевге яры кланды - рувшыдынъ туьвенш ери Марат Джанибеков уьйкен уьлисин киргисткен, - деп боьлисти архитектор А. Махмудов. Россиядынъ язувшылар Союзынынъ Астрахань области бойынша регионлык боьлигининъ председатели Юрий Щербаков ногай яры кланды рувш ы га багыслап, орысша язган ятлавларын окып эситтирди. Карт атайынынъ атын о ь м и р л е н д и р ге н л е р и уьшин астраханьшилерге разылык соьзлерин ярыкландырувшыдынъ туьвеншери Марат Джанибеков айтты эм кардаш-кавымла