Актуально Региональный этап Всемирного проекта «Пилоты Будущего» прошел в КЧР Актуально Жителя КЧР осудили за убийство брата Актуально Студенты колледжа КЧР посетили завод «Каскад» в рамках «Недели без турникетов» СКФО Курорт Сбера «Мрия» — лучший курортный отель по версии Russian Hospitality Awards Актуально В КЧР будут судить местного жителя за нападение на полицейских

АЦРИ БЫЗШВАКВА –РОССИЯ ЙАБАЙАРА ХЪАДАПIХI

05.12.2018 529
АЦРИ БЫЗШВАКВА –РОССИЯ ЙАБАЙАРА ХЪАДАПIХI
УагIахъа щардала йа-лу афедеральна къральы-гIва аполитика лкIгIара-ква стратегия магIны ры-мапI. АуагIахъа политика акультура, аэкология, ажв-лара уысква ртшауацIых-ри рапхъаламгIвайсри йырхъпшылитI. РФ а-Пре-зидент асквш 2012, де-кабрь а 19 агIан «Страте-гия Государственной на-циональной политики на период до 2025 года» хабза йрыбагъьатI. Ауи ажвлара зымгIва йыргвап-хатI.Асквш 2010 агIан йакIвшаз ахъгIвылгIара йшгIанарбазла зпхьадза-рала ймачIу ауагIахъаква 22 йнадзитI. УагIахъата быжьба рпхьадзара миль-уанкI йахънахIвитI. Акъ-ральла аурышвква рпхьа-дзара анахьанат ауагIа-хъаква рацкIыс рыцIа йай-хIапI. ЙгIвбахауа гыларта зму ататарква ракIвпI, уадыргIвана аукраинец-ква гIайитI, абашкирква йпщбахауа гыларта ры-мапI, ачачанква – йхвба-хауа. РФ абзазагIвчва йрыуата зыбызшва бзи-та йыздыруа ауагIахъа-ква йрыуапI аурышвква (процент 99,9), ачачанква (процент 94), акъабард-ква, акъарчаква, аякут-ква (процент 86) ауасамца.Абызшва – ауагIахъа йыргвыпI, йырпсыпI, ркуль-тура йащатапI. Абызшва йалачважвауа рпхьадза-ра йалдзгIапхьадза руа-гIахъарагьи адзра ам-гIва йыквгылитI. Аурышв классик Толстой Лев йш-гIаликIгIазла, «Ацри быз-шва – ауагIахъа йахча-гIвыпI». Россия ауацIала ацри бызшваква рхчара йанакIвызлакIгьи магIны азырбитI, ауагIахъа куль-тураква рхчара йапщылу ауысква ракIвыршарагьи гватра ду азалырхитI.Тшызпсахуа ажвлара-политика аъаща, акъральгIв-чва рдунейпшыща, афи-нанс-экономика кризис, анхартадара йгIарылцIла ацри бызшваква рхчара хIызту азаман ауацIала уыззхъвыцра атахъу ахачIв-ква йрыуапI. Зцри быз-шва ззыхчаз ауагIахъа ртурыхгьи, ркультурагьи, рцIасквагьи рыцIа йхчаз-литI, рэтнокультура хаб-заква ртшауацIыхра йац-хърагIитI.Ага йгвасразтынгьи, РФ-ла зпхьадзарала йма-чIу ауагIахъаква йыдз-хырныс шварагIварапI, ауат асаби йыбаква йыр-шIуырпшы ауаштI. Ауат йанакIвызлакIгьи рпахь шварагIваракI шгылу ры-лархIвитI, адуней шабгу апны йырхъазыкIхазшва йырбитI. Сара тшгIаз-дырынгьи йыбата йгIа-дзынгылыз агIвычIвгIвы-си зпхьадзарала ймачIу ауагIахъакви шаргвану абгата йгIасгвынгIвитI. ЮНЕСКО (ООН) агIарба-раквала глобализация-хIва йызпхьауа азаман ауацIала зпхьадзара зыкь 50 ахIа йнамдзауа ауагIа-хъаква сквшы 100 руацIа-ла адгьыл йыквчвгIуштI. Россия ауагIахъаква зым-гIвагьи асквш 1999, ап-рель а 22 агIан а-Къра-льыгIва Дума йнарахвыз «О гарантиях прав мало-численных народов РФ» хабза швабыжта йыр-гвапхатI. Ауи алыхра аэкс-перт Совет срыцта сар-гьи салан.Ауатква зымгIва гIауп-хьадзарыквын, йтыцIуа асквш ауацIала рыцIа магIын ду зму аполитика уысква йрыуапI асквш 2018, октябрь а 18 РФ а-Президент йнайахвыз «О создании Фонда сох-ранения и изучения род-ных языков народов Рос-сийской Федерации, яв-ляющихся национальным достоянием в историко-культурном наследии Российского государст-ва» Хабза. ООН органи-зация ауи йацнакIтI йгьи асквш 2019 ацри бызшва-ква йрысквшта йщакв-наргылтI.Асквш 2018, октябрь а 29 РФ а-КъральыгIва Дума апны «Языковое многообразие Россий-ской Федерации: сос-тояние и перспективы» зхьзыз апарламент аз-дзыргIвраква акIвдыр-шатI. Россия ауацIала арыпхьара бызшва 24-ла йакIвдыршитI, бызшвата 81-гьи апхьартаква рпны йддырдыритI. Дасу йы-бызшва ййырдырра РФ а-Конституцияла йрыба-гъьапI. Абызшваква рыр-дырра йгьи рхчара йазы-нарху ауысква радгалра-гьи гватра ду азалырхитI. Апарламент аздзыргIв-раква рагIан акъральла ацри бызшваква рхчара-ла амальква йрыквчва-жватI. Апхьагакви арып-хьагIвчви ррыхIазырра йырзынарху ауысква гIа-лыркIгIатI.АуагIа уысквала а-Къра-льыгIва Дума акомитет апредседатель Гильмут-динов Ильдар йшихIваз-ла, ацри бызшваква йыр-зынарху ауысква рыкв-чважвара ъачIвагIагIв щар-дагIв гIаланадыркIтI.Ацри бызшваква рхча-ра йазынарху ауысква дахIврала абзазара йа-лажьра акъраль, ажвла-ра йгьи атгIачваква ра-цацхърагIара ймачIым-кIва йапщылапI. Ауаса йанаъазара, ацри быз-шваква рхчара апхьар-таква рпны йгIашIарышв-та анаука къвырльыкъв-хартаква рпны йыцIшвтх-уата йаквнагу гватра аза-лырхра атахъыпI, – йхIватI ахабзалыхыгIв.Ацри бызшваква ра-рыпхьара апхьагакви аметодика цхърагIага-кви рлыхрагьи йапщы-лапI. Арыпхьарала РФ а-Министерства агIар-бараквала татар, баш-кир, якут, хакас, урышв, алтай, чачан бызшваква-ла йгIацIырщтырныс акьа-зу йгылу апхьагаква рпхьа-дзара 103 йнадзитI. Ана-хьанат абызшваквала йыз-ладрыпхьауа апхьагаква рнадзара гьырхъвыхым.Апарламент аздзыргIв-раква рагIан ацри быз-шваквала йыздрыпхьуш апхьагаква рыхъазла абюджет ахча гIаунащтра шатахъугьи йаквчважватI, арыпхьагIвчва шнамхъа-уагьи гIалыркIгIатI.– Асаби дъанызлакIгьи йцри бызшва дапхьара атахъыпI, – йгIаликIгIатI Гильмутдинов Ильдар. Ауаса йанаъазара апхьар-таква рпны амальта йа-ъу зымгIва шгIадрысабап-уашгьи йахъпшылуаштI.Арыпхьарала а-Къра-льыгIва Дума акомитет апредседатель Никонов Вячеслав йшихIвазла Россия апны йызлачва-жвауа, йгIадрысабапуа ацри бызшваква рпхьа-дзара 170 йнадзитI. Ин-дия апны – ауат 400, Ни-герия апны 500 йнадзитI. Россия апшта ацри быз-шваква рхчара гватра зджьарагьи йгьазалырх-уам. Москва апны, ажва ахъазла, ауагIахъаква р-Тдзы йгьи амтшаша апхьартаква дахIврала йынхитI. Зцри бызшва ззырдыруаш йыхъазла алшараква зымгIвагьи аъапI. Йапшым агIахIвра кружокква рпны асаби-ква руагIахъа гIахIвыща-ква йырхъазымкIва афа-ша ъагIаджвыквлызгьи ддырдыритI.Аэтнокультура йгьи ауагIахъа политика йыр-зынарху ауысква рыр-хъйара Россия ацзакIыра арыбагъьитI. Ацри быз-шваква рхчарала а-Фонд гIаныршара РФ а-Пре-зидент Путин Владимир йгIаджвыквцIарапI. Ауи Россия асубъектква зым-гIва рпынгьи йацыркIтI.Къарча-Черкес Рес-публика а-Хъада Темре-зов Рашид йамайчра нхара абзирала сквш 30 цIуата Къарапагва кыт абзазагIвчва злагIадыр-гвыгъуз уыжвгIанчIви арыпхьара квта руыхватI.УахьчIвала ателеба-ра, а-Интернет злачважва-уа аурышв бызшва аса-биква рыцIа ласыта йры-лархIвитI. Ауи ахIатырла, ауагIахъа жвлара орга-низацияква, ахIбачва со-ветква йрылу йдырхъйа-уа ауысквагьи магIын ду рымата йспхьадзитI. Мо-сква город йынхауа аба-за-абхаз йгьи адгьа диа-спора рахIбачва р-Совет ацри бызшваква рхчара уысла йрылшауа дыр-хъйитI. Зпхьадзарала йщардам ауагIахъаква рцри бызшва йацта урышв бызшвагьи цIолата йыр-дыритI. Ауи йапшу аъаща КIавкIази России ращ-таныкъвари рацзакIыри йрыквшахIатхитI. Абар-гвыраква, йапшым аэко-номика санкцияква рыуа закIгьи ауагIахъаква рцри бызшва йазрыму абзи-бара йгьырзалырдзгIу-шым. Азаман ацкIыс ай-ъазагIв гврыхва гьаъам-та, ауи зымгIва атара йтанарчIвахуаштI. Россия къральыгIва уасаражвра зму аполитики ауагIахъа-ква рхчари ркъаруи абар-гвыраква ргIарылсра йацхърагIуштI.
529 просмотров

Читайте также



Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный