АРЫПХЬАРА АКЪАРУ ЙАЗХЪАЛЦIИТI

УахьчIва хIазцIгIараква джьауап гIарылтитI Черкесск й-5-хауа Гимназия историяла арыпхьагIв КЪВАПСЫРГЬАН Залина МухIарби йпхIа. – Залина МухIарби йпхIа, бара хIреспублика ауацIала Анчва йгIазлайцIаз арыпхьагIвта акIвпI быхьыз шырхIвауа. БъачIвагIадырра хвыта йаквырцIауа бшпазаъу? – Сынхара сара-сара хвы гьсзаквцIушым. Йшспхьадзауала, апхьагIв йдахIвраква ракIвпI арыпхьагIв йынхара йацIыхъвагIарбару. Ауи ншара ахъазла арыпхьагIв йкъару дамайгьдзауата дынхара атахъыпI. – АрыпхьагIв ъачIвагIа гIалбхырныс баквзыргвышхвада? – АйхIарагIв апхьарта йангIалгауа атлахан ъачIвагIата йгIалырхуашла кьангьаш рылапI. Сара ауи апш азцIгIара зынгьи йыгьсызгыламызтI. СшарыпхьагIвхушыз сшIата йщаквсыргылтI. Апхьарта сыцIата история йгьи литература схъырхуан, сашIамсуа атурых йгIаквчважвауа агIвыраква срыпхьун. Йшспхьадзауала, арыпхьагIв йъачIвагIа Анчва йузалихыз йрыуапI. Историяла сазрыпхьаз ХIачвыкъва Юрий Амин йпа йакIвпI ъачIвагIата йгIалсхуашыз саззырцаз. Ауи йхъару апхъанчIви заман хIшахайыргIвазуз, апхъанчIви цивилизацияква, йапхъахуз ахIква джьащахъвата дшгIарыквчважвузла хIйыргъаруан. Юрий Амин йпа йпредмет, йъачIвагIа бзибарати азыгIальаматрати йрызйымаз хIаргьи йгIахIылайцIун… АъачIвагIагIвчва шIаква, ажва аламкIва, рынхара анджвыквырцIауа абаргвыраква йрынйитI, ауаса йутахъыта узамайгIайуаш гьаъам. ЙалкIгIата, арыпхьагIвта йапхъахауа счIвырхъаква сызрычпаз Жарова Татьяна Сергей йпхIа, йанакIвызлакIгьи йцIагылагIв бзийу а-Гимназия адиректор Чащев Сергей Вячеслав йпа швапхата йузалуата ушпагIващуш?! Заъара абаргвыраква гIаншарыгьи, съачIвагIа кIасрышвхпIхIва зынгьи сгьазымхъвыцтI. – Арыпхьара апны рыцIа йбгвапхауайа, бзымрыразуата йалайа? Аметодика псахрата йалабцIарызйа? – Арыпхьара уыс апны амагIны дута йспхьадзитI аргвышхвара амальква ргIарысабапра. Апхьарта апны акIвпI агIвычIвгIвыс йтахъу апычIв дырраква ъайауа, ауи анхара саргьи съапщылу швабыжта саргвыргъьитI. Историяла ауыжвгIанчIви методика йхъаду арыпхьара гIалцIыртаква рагъьчIвра йазынархапI. АрыпхьагIв йпредмет заъара бзита йдырыргьи, апхьагIвчва йырзынайырдзарныс, рыршIыйара нхара адигалырныс йылымшазтын, йынхара файдакIгьи гьамазлушым. ХIзаман арыпхьагIв арыпхьара амальта йгIайрысабапуашла дхвитпI. – ШIыц-шIыц ъачIвагIа гIалбххзарквын, ужвыгьи зны барыпхьагIвхарызма? – Ауи кьангьаш гьалам. Саргьи йбергьльыз арыпхьагIвчва Макаренко Антон, Сухомлинский Василий йыззхъарцIуз арыпхьара уыс акъару багъьата йазхъасцIитI. АрыпхьагIв йъачIвагIанкъвгара апны йхъаду – асабиква бзи йбара акIвпI. – «Альтернативная история» бшпазаъу? Атурых гIаншараква бара бхъвыцщала йалбыргауата апхьара сахIатква анадбгалуа гIаншума? – Сара атурых ацазкIуа йыгьрыцскIуам. Ауи йшаъадзаз апшта акIвпI апхьагIвчва йшдуырдырра атахъу. История наука «ауаса йаъазшва», «ауаса йаъазарквын» гвынгIвыраква гьнанауахвуам. Атурых гIаншараква аъан, ауат дасугьи швхIаусыгIвагьи цIыхъватшарагьи рыман. АпхьагIвчва агIаншараква алдыргауа йызбжьитI, историяла рдырраква йрыласырхIауата ауи апредмет азыгIальаматра шазрымазлуш, ауи хвы шаквырцIуш сащтата срыдынхалитI. – Ажвлара адкIылараква рапхъагылагIвчва райхIара, йалкIгIата Къарча-Черкес апны, йшдрыбагъьауала, «уагIахъипхьадза рыбызшва йгьи арахьарат абызшваква ргIахчара рборчпI; гIвычIвгIвысипхьадза йцри бызшва йахъазымкIва, датша бызшвагьи пIатIу ду аквицIара атахъыпI; арыпхьагIвта йаъу зымгIвагьи ауи агвынгIвыра рхъдраштыл гьауашым». Ажвлара уыснкъвгагIвчва рхъвыцща бадгылума? – Ажва аламкIва, ацри бызшва ауагIахъа йырбайарапI, ауагIахъа цIаскви ахабзакви йыргIвыгапI. Дасугьи хIыбызшви хIкультури хIымхчарыквын, хIуагIахъара хIчвыдзуаштI. Ауи нымшара ахъазла хIсабиква рцри бызшвала хIрачважвалара, ауагIахъа цIасква йрыхахIыргIвазара, хIдырраква рыцагIвхIшара атахъыпI. Ауи агIан акIвпI дасу дгIазлыцIыз йуагIахъа дшрыуу злардыруа. – Залина МухIарби йпхIа, йауашызтын, бхъатачIв бзазаралагьи ажваквакI бхIвара стахъын. – Сара азазаъаща пшдза зызбжьу тгIачва ду сымапI. Схъапщыли сари гIвысабичва гIадзынхIыргылитI. АпхIвыспа сынчIва амузыка апхьарта фортепьяно класс дгIалгуштI, ауи агородла йакIвшауа анкъвакъвраква зымгIва джьгарта дрылалитI. АчкIвын самбо-дзюдо тшырзибжьитI. Схъапщыла МВД дынхатI, ужвы дпенсионерпI. Ауи сгIаджвыквцIараква зымгIва йрыцикIитI, хIунагIва запыт йасасу апхьагIвчва йанакIвызлакIгьи пхата дырзаъапI. – ЗгIвадара багъьа, тгIачва насып, йбаргву, ауаса змагIны дуу бъачIвагIала адахIвраква хIапхъахьылагьи йбымазтI.