Къарча-Черкес Республика йаланакIуа акытква бнала йбайапI. УахьчIва зхабар швахасыргIвазуш Красна Восток
кыт бна зигIвала йкIвыршапI. Араъа бзазага пкъыгIва гIазлырхуа йапшым
ацIла дуква гIайитI, швыр
гIазшIалуа ацIлаква, акыбква щардапI. Ауат агIапын
шгIаталуа йалагитIта апхынцIыхъвадза кьазу-кьазу йкъагIитI. Абна апны
цIлакIгьи гIампIанкIьскIва
азар (кизил), ауи ацIыхъвала абна чIваква, ахIаква, ахIвасаква, адзхIвы
(терн) гIакъагIитIта, абна
лащцара шкIвокIвадза
йгIалкIкIгIитI. Абна абыгъь
йачIваква тшангIауырщтрагьи швыр гIазшIалуа
цIла щарда атагIакъагIахитI. Ауат ркъагIара заманла йшаквымшвауа апшта, ркъагIараквагьи зигIвапI. АзджьакI шкIвокIвата, азджьакI чвапщта, азджьакIгьи къапщыта тшгIауацIырхитI.
«Амца йаргвану ажьы
ласы йжвитI» шырхIвауа
апшта, Гвым псыхIва йтабзазата абна йымцаз,
ауи аъаща змырхъвыхыз
мачIсачIпI. ЙзачIв пшдзайа ауат ацIлаква анкъагIауа абна уылапшырныс!
АгIапынла йгIашIыхахта
абзазара йгIахъуа, йкъагIауа, гвахъвата йфгIвырчуа абна зымгIва гвыргъьитI.
Апшыхь цкьа акъагIара
афгIвы гIанагитI. Ауи азаман абнаква йрылсуа,
Гвым псыхIвала йаквацIсуа адзыгIв уарад ахIвитI.
Абна чвыцIаквала ауаса
хIвыча рцIыхъва йтагылата йымгIвайсуа ауасахча йашва бжьы гIагитI.
Адзын шгIаталуа акъазмых (облепиха) ацыраква гIагIважьхитI, азар (кизил) къапщхитI, адзхIвы
(терн) чIыхвдза унаквпшитI, акIарма (калина)
рахIагьи йкъапщыхпI, ачва
баба чкIвынква йрыкIвырша абна расаква абгъьы
жвпIаква йрылачIвапI.
АдзынцIыхъва агIан абнахIакви ачIвакви уырзымпшгIауата йгIауауаштI.
Ауат рфгIвы пшдза дара
урыздырцуштI. АцIла дуква рщапIква рпны йауыз
ахIи ачIви чвартата йщтIата, абыгъьгIважь тIатIаквагьи рыквпсата урынйуштI. Апхъала машина
ласы, трактор агьиква анаъамыз хIанчва тшадыркIылуан, щапIыла абна
йцунта хIа, чIва, дзхIвы
агьиква гIвба-гIвба пщырхIа адзбылгаква йырхъдата, рыжвгIвахъаква йрыквта йгIаргуан. Ауат абкъвыл
йтарпсун, адзы йгIадыршуаз мачIкI йанкъвадахара йацIарчвунта агъыкI
шабгаз хвыцгьи дугьи
йрыжвуан. Ауи сабапра
ду алан, йакIвым згIва
гьгIарыдымсылуазтI.
Айшыста йгьузыхIвушым хIыбнаква байарати, сабапрати, пшдзарати йрылу. Ауат зымгIвагьи
ауагIа йырчIвыпI, рызгIвадара йакъалагIвырпI.
Абашта айсра Ду зщапIы хвыта йгIахъынхIвыхыз Сычин Николай ачIвара тшайымтуата, йцхърагIага лаба йымата, Харламов Петргьи дйыцта
бнахчата йалагатI. Ауи
йшихIвахуазла, асквш
1948 агIан гектар 30 йгIацIанакIуаз ашта апны лиственница (апса) ларцIатI.
Ауи азаман техника гьаъамызтI, арахвырхIагIв
ГIап ЗимлахI йгIаритуаз
ачвквала адгьыл уахъынла йырчвагъвун, йъаларцIушыз дрыхIазыруан.
АцIла лацIара апны цхърагIара ду рзыгIандыршатI
зныбыжьла йнаскIьахьаз
алыгажвква Мартаза Аскьарби, Къарабаш Абдул
йгьи ГIвкIьажв Тольыстан.
МачI-мачIымцара абнахчаква рпхьадзара йалахIатI. БнахчагIвта йгIайтI
акыт йауаз Джьмакъвыл
МагIаруф йгьи Шармат
Джьамаль. АбнахчагIвчва
йрыдырбагъьалыз абнаквагьи йырхъпшылуан,
цIлагьи ларцIун.
ГIвыкI йныбыжь бнахчагIвта дынхатI Джьмакъвыл МагIаруф. Ауи турых пшдза йпщылапI.
ЙкытлагIв Гьабан Исльам
араса дгIайгвалашвахуан:
«Джьмакъвыл МагIаруфгьи дсыцта Абашта айсра Ду амщтахь Хрущев
Никита йыхьыз нкъвызгуз
Донбасс ашахтаква гIащаквхIыргылхырныс хIыргатI. АгIвыджьгьи йара
кьазукI, ачIвылацIахь хIыцIата хIынхун. Ауаъа анхараква швабыжта йбаргвын. Сара скъару гьгвымхамызтI, ауаса скытлагIв
къарула саргьи йсхънайырхIвахуан, рахIа дангIапсарагьи йбзазара йалаз амшыркъвара гIайыжвылуанта хIнашх гIащтIихуан. ХъартшхъваракIгьи аламкIва йсхIвапIта,
мызкIгьи гьагIвымсуазтI
агIвыджьгьи согIа гIахIквнадмыргауата. А-ЧIахIра
гъвы йкIыдыз хIсуратква
йхIыцыз антахьгьыт хIкытлагIвчва рхъа аладухун.
Ашахта хIангIахъынхIвых
йара бнахчагIвта, саргьи
механизаторта хIалагатI».
Джьмакъвыл МагIаруф
гIвыкI йныбыжь Пагвынсырт щхъи Гвым дзыгIви
йырбжьу Абна КвайчIва
апны атшы даквчIвата,
йчвангIалыз афашаква
йшвыта мшигIадза йгIамидун. Ауи «Уара йухъазыта абна агьагьара ангIамудауа угьымшвума,
угвы гьымшIыгъьума?» –
хIва щардала йгIайызцIгIалун. «Сара йсхъазыта
абна сцазтIхIва, ауаъа
гIвзачва сщардапI. ЙгIаншитI абыхъв чIвыца ахъахь
хIагIата йалу ауарба ду
ажвгIванд чIыхвцIгIвада
апшдзара анджьаснарщауа, йгIаншитI абжьас
пхамща ажьакI ангIасыднацалуа, йгIаншитI, адзын
цIыхъва апынгьи хIврапшдзакI анкъагIауа. Ауат
зымгIва сара йсыгIвзачвапI, сгвы гьдыршIыгъьуам» – разцIгIара йаджьауапта дрыцымшыркъвун
йаргьи.
– Саба Ахмат Умар
сквш 28 руацIа бнахчагIвта дынхатI. Швабыжта бзи
йбун атшы даквчIвата дызхъпшылуаз Абна КвайчIва
гIамидарныс, ахIауа цкьа
йылайхIварныс, пшдзата йбыжьгауа апссгIачIвква дрыздзыргIвырныс,
абна швырква йырхъвыхырныс. Ауи йнапIы ззычпамыз гьаъамызтI, атшдгалчIвква – кIвдыр, гьарычIва, нахвта, кIнутI,
къамчы агьиква йара йчпахуан. Гвла аргваныта
йымаз, бнахчагIвта йынхуз Джьмакъвыл МагIаруф дйыцта, рфашваква
ршвыта абна йанцуз хIрайхIвапсауа хIрыщтахьпшуан, – йхIвитI йпа Муъайад (Ризуан).
– Асквш 1991 апхъала
хIыбнаква зымгIва Кисловодск бнархIарта йаланакIуан, уацIыхъван
ПервомайскI бнархIартахатI, ауат йгIарыцIаркIуа
агектар 12-нзыкь йрыуата Красна Восток абнаква гектар 3-нзыкь йнадзун, – йхIвитI сквш 22
раъара бнахчагIвта йынхаз Къахвын Нурали ХIасамби йпа. – Кисловодск
бнархIарта хIаналаз мастерта Джьут Жора дынхатI. ТшгIадыркIьыдахта,
ПервомайскI бнархIартата йанырчпах, бнахчагIв
ахIбата сквшщарда дынхатI абнархIарта техникум
йгIалгаз, абнаква рхчара
йазъазаз Кълыч Вячеслав.
Йапшым асквшква бнахчагIвта йынхатI ахъахьыла зыхьыз схIваз йырхъазымкIва, Джьмакъвыл
Мурат, Аджьбакь Марат,
КъахвынргIа ХIасамби,
йпа Нурали, Къахвын Зауырбакь, Нагай Альберт.
Къахвын Нурали йшихIвауала, акыт абнаква
ъагIайуаз ашIыпIаква хIабльа-хIабльа йалыхын, зымгIва 24 йнадзун. Апхъала
абнахчагIвчва йырхъазымкIва, мшIы пызкъуаз, йаквызцIуз, йгIалызгуз нхагIвчва аъан. Азаман тшанапсах, абнахчагIвчва йгIарымщтахьхаз антахьгьыт
ахъадрысхтI. Йара Къахвын Нурали бна пикъуа
далаган, уацIыхъван бнахчагIвта дынхарныс гIайызхъарцIатI. Йыдырбагъьалыз й-6-хауа – й-8-хауа ахIабльаква ХIаджьым
йкIвар, Гвым псыхIва йгьи
Ахва Ду уанхъалра йгIаначпауа, «Абна гвашв»
ззырхIвауа рпны йаныргIалын. АбнахчагIвчва рынхара заманла йыгьщаквгыламызтI. Щымтахъвлапны рымамкIва абнаква
дырхъвыхуан, зарар шырмадзуш йащтан. СквшигIадза гIван абнаква раъаща дырхъвыхуан.
– АбнахчагIвчва хIуыс
ауыла йгьалымгузтI, –
йхIвитI Къахвын Нурали. –
ХIара йазалхта йгIадырйуаз апсахъва цIлаква
(верба) гIапхIкъуанта кIлат
хIчпун, Пятигорск, Ессентуки, Кисловодск апсчва
рнадасрала йаъаз абюро рахIварала ахъадасаква агъыкI шабгаз йхIрыхIазыруан. Ауат гьмачIмызтI, сквшыкI ауацIа
18-н зыкь райхIа хIчпун.
Ауи акIвымкIвагьи, араъа
ансисквшагьи абзазагIвчва, ажвлара млыкврхIартаква рыхъаз мшIыта кубометр 1500 райхIа пхIкъуанта йгIалыгIгун, цIла зигIва
щарда лахIцIун, чва хIрыхIазыруан, лагвырчIвымыгъ (шиповник) гIазхIкIкIуан. АбнахчагIвчва цIагылагIвта йырзалуа йынхатI йапшым ауысква зырхъйуз Аджьбакь Тама, Бурдин Иван, Къахвын Хасен,
АракIай Альа датшагьи.
Араъа абнахчагIвчва
йырхъазымкIва, пхIвыс
гвыпкIгьи нхун. Ауатгьи
абна абайара йаздырх
Получайте свежие новости на электронную почту
Комментарии