ЮРЕГИНИНЪ ТУЬБИНДЕ ЯСЛЫГЫНЫНЪ ЯЛЫНЛЫ КУЬНЛЕРИ

... 1985 йыл. Авада куслардынъ куванышлы сеслери занъырап, тоьгеректи куьннинъ ярык саьвлелери мен йылувлык пан каплаган язлыктынъ шувак куьнлери. Авыл аьдемлери кими данъылда, кими оьз оьз бакшаларында эгин, ясылшалар оьстируьв мен каьрлейдилер, кыр тоьсте маллар, койлар багыладылар. Ясыл коьгоьлен мен бир болып, кишкей баьпийлер де тизуьвлесип, бири-бирининъ артыннан ювырадылар. Язлык шагы табиатты да янландырады, аьдемлердинъ де яшавларында янъылыкларды эндиреди. Куьнделик аьрекетликтинъ арасында кайбир аьеллерде ийгилик яде оьзге амаллама болаяк деген хабарды авылшылар бир-бирине билдиредилер, бирге суьйинишлерин боьледилер. Аьскер сыдыраларына ясларды озгарув кешликлер де халк пан бирге болган ийгиликке айланатаган эдилер. Я з л ы к т ы н ъ я р к ы н куьнлерининъ бирисинде Э ркин-Х ал к авылы ннан Рамазан Кумратов та тувган Эли алдында эрлик борышын толтырмага, аьскер сыдыраларына шакырылатаганы акында повесткады ал ганда, аьелде, аьдетинше, кардаш-тукым ман, халк-ямагат пан озгармага токтастылар. Рамазаннынъ анасы Алиме кенжепайын эки йылды коьреялмаягы акында ойланса, коьзясланатаган эди, ама балаларына коьнъилининътоьмен болганын коьрсетпеди. Кызы Айшат та, уьйкен улы Альбий де аналарына дирек болып, ога уьй куллыкларында авырлык бермеске шалысатаган эдилер. Сол йылларда кыралымыздынъ аьскерлерининъ санында коьплеген яс аьдемлерди Аф ганистанга кызмет кылувга йиберетаган эдилер. Онда кавга баратаганы баьрисине де белгили эди, эм энъ уьйкен коркынышты ата-аналарда сол кыралга аьвлетлерининъ йиберилуьвлери тувдыратаган эди. басландылар. Авыр аьскершилик аьзирлик куьнлерининъ арасында Рамазаннынъ эсине кобыз тартувлары, ногай йырлары, тувганларынынъ йылы соьзлери йыйы туьсетаган эдилер. Эм сол эскеруьвлер онынъ юрегинде йылувлык йылтынларын тутандырып, куьш-демев беретаган эдилер. Суьйтип, уьйренуьвлердинъ уьш айы да тез озды. Вакыты еткенде, аьскершилик кесегининъ командованиеси полктынъ оьзге юртка олардынъ айкасувларын токтатпага, радиобайланыс точкалары ерлескен ерлерин ашыкламага керек эдилер. - Бизим батальонымыз ерлескен ерден узак болмай Руслан Аушевтинъ (сонъалыкка Совет Союзынынъ Баьтири, Ингуш Республикасынынъ аьвелги Президенти) басшылайтаган полкы да ерлескен эди, - дел эскереди Рамазан. - Керек заманда Аушев бизден автомашиналарды тилеп алатаган эди, эм онынъ полкы ман бирге биз бир неше кере согыс операцияларында катнасканмыз. Айтып озгым «Эгер бизди мунда йиберген болсалар, суьйтип болмага керек эди. Буйрыкка бойсынув - аьскершидинъ борышы». Аьле Орджоникидзеде болган заманымызда бизим командиримиз, майор Владимир Руденко бизге «Кайда болсанъыз да, аьскершилик борышынъызды кайдай аьллерде толтырсанъыз да, эш бир хаьтесиз, сав-саламат болып шыкпага керексинъиз. Билинъиз, сизди уьйде тувганларынъыз саклайдылар!», дел йыйы айтатаган эди. Командиримиз каты, талаплы аьдем болган болса да, биз онынъ ЮРЕГИНИНЪ ТУЬБИНДЕ ЯСЛЫГЫНЫНЪ ЯЛЫНЛЫ КУЬНЛЕРИ Ийгиликке йыйылган ясы уьйкенлерде, Рамазаннынъ тенъ дослары да «Аман барып, сав кайт, йигиттей бол. Эки йылынъ эки куьндей болып тез озсын, кызметинъ енъилиннен болсын», деген сагынувларын, насыйхат соьзлерин коьп айттылар. Рамазаннынъ бир кесек дослары да кызмет кылмага кеткен эдилер, эм аьскерге шакырылувы онынъ юрегинде оьктемликти тувдырды. Шынты эрликтинъ дерислерине уьйрететаган аьскершилик сыдыраларында болаягы ога яшавынынъ янъы бир кызыклы бети болып коьринди. Эм мине военкоматта оьзиндей яслар ман бирге Рамазан да алдыдагы сынавларга толган куьнлерине абыт этти. Кишкейиннен аьелинде уьйкен кардашы ман бирге авыр уьй, каралды куллыкларын этил уьйренген Рамазан кайдай кыйынлыкка да шыдамлы, не затка да кайратлы эди. Ю выклары ман, кардаш-тукымы ман, тувган юртлары ман аманласкан ясларды Орджоникидзе каласына аькелдилер. Мунда аьскершилик усталыгына баслапкы уьйренуьвлер коьширилееги акында билдирди. Ама оларды узактагы Афганистанга самолет пан аькетееклери акында Рамазан эм онынъ аьскершилик дослары сонъгыкуьнге дейим билмегенлер. ... Афганистан. Кабул. Авадынъ иссилигине шыдамага кыйын. Совет аьскершилери салкынлыкты таппай, кими сувды басына куяды, кими басындагы папагын коьзине дейим туьсиреди, баскалар автомашинадынъ астына куьннинъ яндыратаган саьвлелериннен ясырынаяк болып каьрлейдилер. Ама тыншаюв вакытларында да аьр кайсысы саклыкты тутпага кереги акында бир такыйкага да мутпайды. Неге десе душманлардынъ шапкынлыкларын кайсы яктан сакламага болаягын билмеге кыйын. Боьтен де, тавлы ерлерде... Афганистанда Рамазан байланы с батальоны на туьскен эди. Ол оьзининъ аьскершилик дослары ман бирге «духлардынъ» эфирге шыккан вакытларында, келетаганы сол, Руслан Аушевтинъ басшылаган полкыннан душманлар айлак коркатаган эдилер. Онынъ аьскершилери аьр дайым йигитликтинъ уьлгиси болып, оьзгелерди де даьврендиретаган эдилер. Соьзсиз де, кыйын эди, шыдап болмастай куьнлер, вакытлар болдылар. Тек яслардынъ аьр кайсысы аьруьв анълайтаган эди: юрегинде йылувлыкты, алаллыкты, сезбей болмайтаган эдик. Афганшы Рамазан Кумратов кавгада болган куьнлери акында коьп эскермеге суьймейди. Боьтен де, яслай янларын берген аьскершилик дослары акында эскеруьвлер онынъ юрегинде битпес яра болып калганлар. Аллахтынъ эмири мен Рамазан оьзи уьйге аман-эсен кайтты. Эки йылды оны сагынышлы саклаган анасынынъ, тувганларынынъ куванышлары тавдан бийик эди. Интернационаллык борыш ын намыслы толтырган ердесимиз, аьскерден кайткан сонъ, ис аьрекетлигин баслады. Бир кесек заманды Рамазан Адильевич Кумратов Эркин-Шахар мал беслев базасында иследи, оннан сонъ ПМК-1173 предприятиесине коьлик айдавшы болып коьшти. Оьзининъ ис аьрекетин Рамазан Эркин-Шахар секер заводында да бардырган. Каерде ислесе де, ол ис дослары, авылдаслары арасында уьйкен сый ман пайдаланган. 1990 йыл онынъ уьшин айлак та эстеликли болды: Эркин-Халк авылында тувып-оьскен Лариса Мамшагова ман аьел туьздилер. Касиети бойынша айлак сабыр, кардаш -кавымга, тенъ-досларына алал Рамазанга аьелинде де биртиллик тавып, татым яшамага енъил эди. Бир неше йылдан бери Кумратовлар Янъы Уренгой каласында яшайдылар. Аьелде балалар тувдылар. Рамазан ман Лариса оьзлерининъ балаларына ийги тербия бердилер, оларды окыттылар, куллыксуьерликке, алаллыкка уьйреттилер. Уьйкен уллары Арсен орта мектептен сонъ Тюменьнинъ оькиметлик университетинде юристтинъ кесписин алган. Кызлары Радима анасындай болып, бухгалтер-экономисттинъ кесписине окыган. Лариса ис орынында уста бухгалтер дел белгили. Озган йылда Арсен де оьз аьелин туьзип, ата-анасын кувандырды. Буьгуьнги куьнде янъы тувган кишкей Амалия савлай аьелдинъ куьези болады. Афганистанда интернационаллык борышын намыслы толтырганы уьшин Рамазан Кумратов коьплеген оькиметлик савгалар ман, эстеликли медальлер мен белгиленген. Тувган авылына келген куьнлеринде Рамазан оьзининъ аьскершилик дослары ман йолыгыспага мутпайды, олар ман бирге кавгада янларын берген тенълерин эскереди, афганшыларды эскеруьв куьнлеринде эстеликтинъ туьбине шешекейлер салады. Эл алдында эрлик борышын толтырган ердесимиз, а меним ювык кардашым да болатаган Рамазан Кумратов оьсип келеятырган яс оьспирге аьр дайым коьрим, халкымыздынъ оьктеми болады.