Актуально Глава КЧР Рашид Темрезов провел совещание с руководителями региональных подразделений Прокуратуры, ФСБ и МВД  СКФО Национальный день донора отметили в Грозном донорской акцией СКФО В горной Ингушетии планируется реставрация башенного комплекса «Тумги» Актуально Предпринимателей КЧР приглашают обсудить финансовые сервисы для бизнеса Актуально Туристы из Карачаево-Черкесии стали реже читать в московском метро

ЙПIАТIУ ХIАГIАН, ЙАЖВА ХВЫ АЗЫРБУН

08.02.2019 369
ЙПIАТIУ ХIАГIАН, ЙАЖВА ХВЫ АЗЫРБУН
СынчIва январь а 1 йбергьльыз акъральыгIва йгьи ажвлара уыснкъвгагIв, РФ аюстиция йаминистрыз, Россия Федерацияла гIатгара змаз анаука анхагIвы, аюрист, Адуней Черкес Ассоциация йапхъахуз апрезидент КЪАЛМЫХ Юрий ХIамзат йпа сквш 85 йхъыцIуашын. ХIкъраль утыцIтагьи зыхьыз дута йыдзырхIваз Къалмых Юрий асквш 1934, январь а 1 Абазакт кыт апны дйытI. Йшвъаква рпны дъайыз БаталпашинскI-хIва йгIарбазтынгьи, йащахIба Ибрахим йширыбагъьузла, йцри кыт апны адуней дгIаквылтI. Ауи йани йаби арыпхьагIвын, йан ласы дихъыдзгIатI, йаргьи ъачIвагIакI йаута ласыта йщапIы дшхвынгылуаш ацIыхъва дтагылтI. Асквш 1952 агIан Ленинград къральыгIва университет аюридическа факультет дыцIалра апхъала амедицина училища «акушер» ъачIвагIала дгIалган, адуней йгIаквылуаз сабикIгьи дщтIихтI. Юрий ХIамзат йпа аюрист ъачIвагIа йынцIра аурала дазцIабыргта дымгIвайстI. Ауниверситет бзидздзата дангIалга амщтахь ХIабаз район апны судьята дынхатI. Асквшква 1959–1962 руацIала Саратов юридическа институт акъральгIв хабзала акафедра дааспирантын, асквш 1989-дза ассистентта, арыпхьагIв ахIбата дынхатI, ддоцентхатI, дпрофессорхатI, уадыргIвана акафедра даунашвачпагIвхатI. Асквш 1963 агIан ауи кандидат нхара йхчатI, асквш 1971 агIан анаукаква дырдокторхатI. Апхьахьа йнаука нхараква акъральгIв хабза рхъвыхра, анхартаква рпны акъральгIвчва рхвитнагIаква, акъральгIвчва рымлыкв хвитнагIаква, акъральыгIва хъатачIвыра хчара датшагьи йырзынархан. Ауи йгIанйыршаз апхьарта апны акъральгIв хабзала апхьахьа шIаква дрыхIазыруан. Къалмых Юрий аполитика уысква сакъта дырзаъан, цIолата дгьрыламылуазтI. Ага ауаса йаъазтынгьи, й-XX-хауа асквшышв й-80–90-хауа асквшква рагIан, йтахъванчуа адзы йшаланахIвауа апшта, аполитика уысква дрылалтI. Ауи СССР а-Верховна Совет дадепутатта, асквшква 1989–1991 рагIан хабзалыхрала йгьи хабзанкъвгарала а-Верховна Совет акомитет даунашвачпагIвта асъездква, ажвлара хабарргагаква рпны дангIачважвуз йъачIвагIа, дыздкIылу ауыс нардзата йшидыруа, дымхъвыцуата ажвакIгьи шйымхIвауа йылубгIун. СССР йхIаракIу ахабзалыхра орган дъадзалаз йуысхара шабгу ззынархаз хIкъраль аполитика, аэкономика ргIапсща рпны йзагIу апсахра цIолаква хабза щата рытра, акъральгIвчва рхвитнагIаква хчара ракIвын. СССР а-Верховна Совет акомитет аунашвачпара йацйырцауата ауагIа рдепутатква р-Съезд а-Конституция комиссия далан. Ауи йыхьыз йапщылапI «О кооперации в СССР», «О собственности в СССР» , «О конституционном надзоре в СССР» хабзаква рнахвра. Асквшква 1990–1991 рагIан ССР а-Союз йгьи ареспубликаква рпны акъральгIв хабзала Аъаща шIыц дадынхалтI, ауыла йщаквгылтI уахьчIвачIви а-КъральгIв хабза. Къалмых Юрий йпIатIу швабыжта йхIагIан, аюристква йырхъазымкIва ажвлара шабгу йажва хвы азырбун. Ауи йысквшква райхIара йцришта Къарча-Черкес дачвыхъарата йгатI, ауаса дгIазлыцIыз йуагIахъа, й-Псадгьыл хвыц йгвыла зынгьи дгьырчвыхъарамызтI. Ауи акIвпI хвду йзырбауата Адуней Черкес Ассоциация апрезидентра, акъабард уагIахъа р-Конгресс аунашвачпара зйызхъарцIаз. Ареспублика антынчымыз асквш 1992 агIан Юрий ХIамзат йпа йгвыбзыгъара, йуасаражвра ауагIахъаква рапшIагылра гIашIанакIытI. Совет Союз анамцIпIлах апхьахьа, акъральыгIва йгьи ажвлара уыснкъвгагIв ду ахабзаква демократия щата рытрала анхара джьгарта далалтI. Ауи Россия Федерация а-Конституция рыхIазырра къару бзидздза алайцIатI. «А-Конституция зъачIвагIа азъазарала йацахъуа, сквшщарда йацынхаз, акъыльаквшвара, пIатIу зызбжьу хабзардырыгIв гвып адынхалуан. Ауат йрыуан СанктПетербург амэр, анаука уысхагIв, арыпхьагIв Собчак Анатолий йгьи апхьахьа ду, йъачIвагIадырра, йгIвычIвгIвысагIара рыхъазла хвы ззызбауа, щарда цIуата йсынбжьагIву Къалмых Юрий», – йгIвытI йгIагвалашвахраква рпны йбергьльыз апхьахьахабзардырыгIв, СССР а-Верховна Совет апны аконституция хъпшылрала а-Комитет йапредседательыз Алексеев С. С. Къалмых Ю.ХI., Алексеев С.С., Хохлов С.А., Яковлев В.Ф., Маковский А.Л., Медведев Д.А. ракIвмызтын, ауыжвгIанчIви КъральгIв хабза йгьи хабза щарда хIрызпшра атахъхушын. ЦIабыргыпI, ауат ахабзаква йрыднымхалуата йгьамуашызтI. Ауаса йгIашIыспхьадзаз рапшта ауи азаман а-КъральгIв хабза йапщылу цIолата йыздыруаз гьаъамызтI. Асквш 1993 агIан Юрий ХIамзат йпа юстицияла Россия Федерация а-Министерства даунашвачпагIвхатI. Ауи йхIальла ачыннкъвгара дачвыхъаран, ауаса хIкъраль апны ахабза ргIапсща нардзазлара йтахъыта а-Министерства ахвитнагIаква йшрылайырхIуш дащтан, ауи йазынархаз апроектква йрыхIазыруан, йылшазгьи гьмачIым. Ауаса ауи аъанатIала щарда дгьнымхатI, Чачан Республика архъвква антарда, асквш 1994 ацIыхъва, а-Правительства дрылата дшзынымхуш йхIватI йгьи аминистрра дгIакъвыцIхтI. Ауи аъанатIала дъадзанхаз заман ауырамызтынгьи, дкъральыгIва уысхагIв дута, дуасаражвта, аунашвачпара дазычпата тшгIайырбатI. Сара Юрий ХIамзат йпа йагIвсыз асквшышв й-80-хауа асквшква рквта агIан сстудентта йапхъахауата Свердловск апны дызбатI. Ауи а-КъральгIв хабзала аконференция апны доклад гIайчпатI. ЙыздырхитI ауи агIан «АмлыкврхIара хабза» йапщылу йрыцIбу цIайымкIуата дшгIачважваз. ХIара, астудентква, ауи аконференция хIызцаз Къалмых Ю. ХI., Алексеев С.С., Яковлев В.Ф. хIрыздзыргIвырныс акIвын. Юрий ХIамзат йпа йчважваща ухънахуан, мшыркъварагьи йылан, дызлачважвауа цIолата йшидыруа уылаухIвун. Асквш 1993 агIан Россия а-Госстрой апны сынхун, ауаъа «АгIвнабзазарта хабза» апроект йадынхалуан. Апроект асквш 1993 ацIыхъвадза а-Президент йгьи а-КъральыгIва Дума йрыхIтра атахъын. Юстицияла аминистр апроект йзызгарныс сара йгIасыхъвдаквырцIатI. Юрий ХIамзат йпа чвалатшычпаракIгьи йыламкIва, гIальаматра ду гIайырбауата ахабза тшахайыргIвазатI, йари сари акъральгIв йгьи агIвнабзазарта хабзаква шацахъуа датшагьи хIрыквчважватI. Асквш 1993 сентябрь агIан ауи юстицияла а-Министерства нхара сирайгватI. Ауаъа йгIашIарышвта адуней йхIваджьындзыкIьара хIынбжьагIвыгIара гьшIымчIватI, уызшIацIгIуш ахIба гвыбзыгъата дсыман. МшкIы ахъыпарквын сизынашылуан, мшигIадза телефонла хIайчважвун, аполитика йгьи ахабза уысквала хIайкьангьашуан. Аминистрра данакъвыцIхгьи хIшанбжьагIвыз хIгIанхатI. Къалмых Юрий ахабзапроектква данрылапшуаз ажванахъипхьадза хабза щата амазлара дащтан. ЙыздырхитI РФ а-Правительства а-Председатель йыхъазла йадыгIгалыз адоклад дшапхьуз. Ауи зрыбагъьара атахъыз зымгIвагьи мачвы ацIарцIатI, йара йпны йангIадза акъвгагакI ъагылаз кьангьашра азгIайгтI. Йара йбызшвадырыгIвчва йрызхъайымцIауата а-КъральыгIва Дума архъвыхыгIв-бызшвадырыгIвчва тшырзынайырхатI. Юрий ХIамзат йпа дзахвата йгIацIцIтI, акъвгага ъагылаз гьтамаммызтI... Ари агIвыра апны Къалмых Юрий йхъапщыла Октябрина Рамазан йпхIагьи лунашва схIвара стахъыпI. Асквш 1960 угIалагата ауи гIвза цIабыргыта, щъата дйыцIагылата йацгIамгIвайстI. Октябрина лъачIвагIала дюристын, лхъапщыла дызлу ауысква гIалгвынгIвуата йанакIвызлакIгьи йыцылкIуан. – Сара сстудентта, йара даспирантта хIацапхьатI, – лхIвитI ауи. – ХIынхауата, йгIахIцхърагIуш хIымамкIва хгIвысабичва гIадзынхIыргылтI. Схъапщыла хIунагIва данаъаз мачIпI, датша городква аконференцияква дцун, йыхъвдаквыз ауысквала щардала мгIва дыквылуан. Ауаса ауи дыздкIылу ауыс йымаджьащахъван, ауагIа дрынйун, ауат ргвбжараква дрыздзыргIвуан, йшйылшауала дырцхърагIун. ХIунагIвагьи зынгьи уагIа гьагымхатI, асасчва йанакIвызлакIгьи йхIщардан. Къалмых Юрий хIкъраль асуд ргIапсща , асудьяква, ауат рщаквыргылраква швабыжта пIату рыквицIун. Йшбергьльу апшта, къраль щарда рпны йсудьяхаз аюрист ауи аъачIвагIа ахъыкв дазынадзата йырпхьадзитI. Юрий ХIамзат йпа ауниверситет амщтахь судьята дынхатI, ауи амгIвала дымгIвайсра ймурадын, ауаса анаука-педагогика уыс тшадикIылхтI. Россия а-Президент РФ а-Конституция суд дасудьяхарныс йквнагадзауата Къалмых Юрий йыхьыз шгIайхIваз ажва гьалам. Ауаса а-Федерация а-Совет апны йыгьйыцрымкIтI, ауи КIавкIаз ауагIахъаква рымгIвайсра дъалаз ахъазла акIвхапI. Юрий ХIамзат йпа ауи йгвы йшалсыз ажва гьалам, ауаса йхъвыцраква гьйымпсахтI. Ауи йквпшыралагьи йхIальлагьи дгIазлыцIыз ауагIахъа гьимыргІващузтІ. РФ ашварагІварадара Совет даналаз Чечня архъвква ртадара йгьацйымкІтІ, айчважварала амакІыра алыргара шатахъу йрыбагъьун. Асквш 1994 агІан аминистрра дангІакъвыцІх йгьи ашварагІварадара Совет дангІалцІх хабзала Архъвыхра квта апны нхара далагатІ, йцІыхъвахуз йымшквадза а-КъральгIв хабза рыхІазырра дапщылан. Адуней йхІваджьра апхъала мшкІы ахІа атахъыхымкІва, Архъвыхра квта апны ауи ахабза йхпахауа ахъвы (атынха йапщылан) дадынхалтІ. Ауи Адуней Черкес Ассоциация алачІвара далазлара ахъазла йцришта дгІайуата самолетла Минеральные Воды дгІапссгІатІ. Ауаса ауи Черкесск дгIамдзауата мгІва дшыквыз йгвы гІашІастІ... Къалмых Юрий асквш 1997, январь а 16 адуней йхІваджьтІ, йчІвылахъв йцри кыт апны йаухтІ. Сара ауи йнышвынтара саъан, ауаъа гъынгьи пхынгьи ахІврапшдзаква щтІапІ, анышвынтара йачвыхъарамкІва йагІвсуа адзыгІв абжьы гитІ. Юрий ХІамзат йпа ауи атшпы йгІайахвыз ахІахъв хвыц йстол йанакІвызлакІгьи йыквын. Асквш 2008, январь а 5 ауи йчвахъабага Черкесск апны йгІахъыртІытІ. ЦІаста йшщаквгылыз апшта, ауаъа ЛагъьКІавкІаз юридическа институт бзита йгІалгауа рдипломква рыртитІ. Юрий ХІамзат йпа дыздыруаз, йыцынхаз зымгІвагьи ргвы пхата дгІатахатІ, рбзазара мгІва аурала швапхата дырзалитІ.
369 просмотров


Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный