Актуально В Зеленчукском районе КЧР стартовал конкурс на лучшее оформление автомобиля ко Дню Победы Актуально В КЧР стартовали соревнования СКФО среди спасателей по ликвидации последствий ДТП Актуально 6 медалей в активе юных самбистов Карачаево-Черкесии по итогам первенства СКФО по самбо среди юношей 12-14 лет Актуально 27 апреля в Карачаево-Черкесии состоится конкурс стригалей Актуально В КЧР злостный нарушитель ПДД предстанет перед судом

ЙАДКIЫЛАЗ АУЫХВАГIВЧВА ГВЫП

16.08.2019 270
ЙАДКIЫЛАЗ АУЫХВАГIВЧВА ГВЫП
Красна Восток йбзазуз, сквшквакI цIуата адуней йыквхым УЗДЕН Къральби Сальби йпа бзидздзата дыздыруан. Ауи нхаралагьи, тгIачвалагьи, бзазаралагьи уызшIпшуаш гIвычIвгIвыста акIвын дшаъаз, Абашта айсра Ду йгIаннаршаз абаргвыраква йхIаль дрыбагъьауа дгIадзынгылтI. Къральби Ворошилов йыхьыз зхъыз аколхоз, «Красновосточна» совхоз рпны адгьыл йырхарджьтI, ачвахчва гвып друнашвачпагIвта амлыкврхIарта ахъазла рахвфачIвы йрыхIазыртI, асараква нкъвигатI. ЙцIыхъвахуз асквш къомкI асовхоз ауыхвагIвчва ргвып унашва рхъицIун. Къральби йпайцIба МухIамад йгIаситыз асурат апны йгIарбапI (армала йгIашIарышвта) апрораб ЛЬЫХI Наурызби, амашинанкъвцагIв ГАЗАЙ Юрий, ауыхвагIвчва КIЬЫЧА Владимир, ЭГЬЗАКЬ ДжьагIафар, ауыхвагIвчва гвып рунашвачпагIв УЗДЕН Къральби, ОГВЫЗ Биталь йгьи асклад аунашвачпагIв АПСА Абрагь. – Асквш 1969 агIан Гвым йауаз Хъабльахь Инальгьи, Джьут Рамазангьи, саргьи Ставрополь йтагылу акытмлыкврхIара институт зоотехникта йъадрыхIазыруаз афакультет хIангIалга, «Красновосточна» совхоз зоотехникта нхара салагатI, уацIыхъван директорта сахъырцIатI, – йгIайгвалашвахуан Алботов Абук. – Афермакви акъвашкви зырчIаджьуашыз дгьырмауазтI, арахвырхIагIвчви ауасархIагIвчви дара руыс йыгьгIахъымшвалуазтI, рнапIы гьазынамдзузтI. Ауатква срызхъвыцын КъарчачкIвын районла йапхъахауата йазалху уыхвагIвчва гвып гIансыршатI. ЛьыхI Наурызби йгьи Ажьи МухIамад унашва зхъырцIуз агвып швабыжта йадкIылан, рчIаджьра здрайдзуз афермакви акъвашкви йырхъазымкIва, цхърагIара йазыбжазгьи йырзынадзун. Эльтаркъач кыт асабиква рыхъазла йыруыхвуз апхьарта йщаквгылаз апIатла абзазара йгьырзаламжьуазтI, ауагIа гьнамхъузтI. Асовхоз ауыхвагIвчва рцхърагIарала йаназаманыз апхьарта ашвква гIартIытI. Йдучвамыз ауыхвагIвчва гвып ахIбата йрыцыз Узден Къральби, дадгалагIв бзийын, ауагIа йзыргвышхвун, ауат руыс йнардзата йдырхъйун, арахвырхIагIвчви ауасархIагIвчви рзыразын, уахьчIва йъагIадзазгьи пхата йгIаргвалашвахитI. Ауат рщардагIв адуней йгьыквхым, рахратква пшдзахарыгIатI. Адуней йыкву ауыхвагIвчва Аджьбакь Мурат, Чагва НурмухIамад йгьи амашинанкъвцагIв Газай Юрий згIвадара рымазтI, ршвапха пшдза йгIадзынгылуа чкIвыныргIа рбзазара йамгIвазтI. ЙНАПIЫ АХЬЫ ГАЦIПIЛИТI ЪачIвагIа щарда аъапI – айъазагIв, арыпхьагIв, агроном, уыхвагIв, инженер датшагьи. Ауат зымгIвагьи бзипI, абзазара йатахъыпI. Ауаса йхъаду ауат аъачIвагIа щарда рпны агIвычIвгIвыс йпсы бзи йабауа гIалхра акIвпI. УахьчIва сгIазквчважварныс стахъу анхара аветеран, «ЙнапIы ахьы гIацIпIлитI»-хIва дзырхIваз ауыхвагIв ЧАГВА НурмухIамад ХIаджьмырза йпа йакIвпI. Ауи асквш 1937, мартI а 15 Красна Восток кыт дйытI. ТгIачва ду рпны дгIадзынгылтI, жвыгIвыгIв сабичва йнадзун: НурмухIамад, Тося, Люда, Нури, Нурали, Муссаби, Нурби, ШахIымби (адуней дгьыквхым), Рамазан, Щафата, Ирина, Майа. Ауи аунагIва дгIадзнымгылызтынгьи, НурмухIамад дйыщтагIайитI йабала ахщата йрыму, зымгIва рапхъа йдыргылуа, бзи йырбауа, гвла аргваныта йбзазауа Тамара. – Сан Маруса ЧвзыкIьаргIа дыртпхIан, ауат рнапIы ззычпамыз гьаъамызтI, тшырхIарала йъазан, – йчкIвынхъа гIайгвалашвахитI НурмухIамад. – СчкIвынхъа сквшква санщчва рпны щардала йызгалун. Санща ЧвзыкIьа Щахир акIыжкIыж ауи аъара быжь пшдзала йырхIвачвунта, акъвабызчква рапхъа дуыргылрын. АшIапхара шабгу гIатирыхIвачвгIун, саргьи сгIаквицунта сгIайырхIвуан. ЧвзыкIьаргIа ШахIымби, Квчыкв, Уырсби бзи сырбун. Сан лан ФатIимат дкъарча тпхIан, мачIкI скъвата санцарыз «УгьаъахымщтI!»-хIва хыщмыщта лажваква гIатылпсауа тшгIасыкIвлыршун. НурмухIамад йани йаби акыт апны хвы змаз гIвычIвгIвысын. Йаба ХIаджьмырза асквш 1939 агIан арра дызшIыртын, йпхыцIа Винница къала дагатI. Асквш 1940 агIан дызлаз архъв Бессарабия (ужвы Молдавия) йыргатI, ауи агIархвитхра далан. Къвырльыкъв йхауата йгIалагаз Абашта айсра Ду далан, гIазаб щарда йыла йыцIстI. – Сан йшылхIвахуазла, хIаба арра данцуз гIвысквша сыртахарын, йквпшыра гвынскIылхьан, – йхIвитI НурмухIамад. – Ага счкIвынызтынгьи, асквш 1942 август анамыцаква акыт йтапсата унагIвала рызкъы, датша йыртахъыз ангIагварыргуз, айсра йаладзыз ладзыта йыцIырщтуаз, гIазабта йырбуз здырхитI. НурмухIамад йшихIвауала, йаба асквш 1946 агIан айсра дгIахъынхIвыхтI. Ауи азаман апхьарта дцауа далагахьан. АтгIачва рпны йахIбаз НурмухIамад йакIвынта, ачвахра тлахангьи йаба цIагылагIвта дизалуан, арахвква рынкъвгара апынгьи дицхърагIун. Хъвлапныла, ахшамква рапшта, раба йынбжьагIвчва рунагIва йгIайззунта хабар рхIвун. Ран абаракьат лпщылан, лрызкъы байан, хъагIата дмацIауан. Йаба йынбжьагIвчва йанлырчарыз къвабыз дырзасуа, ашва рхIвауа, йгIахIвуа цIхагIвшандза йалан. – ХIан рыцхIа акъвабыз дасуан, кьазула хIгIалырхIвуамца хIгIаджвылылщхуан, – йгIайгвалашвахитI НурмухIамад. – ХIтгIачва дууызтIхIва хIаларпан, ацахърагIара хIызбжьан, хIдауыш дута акIьадыгв йгьырмагIазапI. НурмухIамад акыт апхьарта быжькласскI дангIарылга ахшгIахьарта ферма аунашвачпагIв Кълыч Мазан рахвхчата дйырцан, гIвысквша раъара дынхатI. Асовхоз апны йапшым ауысква йырхъйатI. Ауыхвараква акIвзыршуз Джьут Гьата унашва зхъицIуз агвып дрылалын сквш къомкI дынхатI. Асовхоз йхпахауа архарджьырта хъвшара аферма, Эльтаркъач асабиква рыхъазла апхьарта, акыт гIвадахьла – гIвбата йаквгылата щапIхъацIачпарта шIыц, ауасатакIыртаква, арахвырхIагIвчва рыхъазла агIвнабзазартаква руыхвун. «ПМК-428» дъадзанхуз хIахъвы, кырбыджь аквицIауа, мшIычпагIвта тшибжьатI. УацIыхъван асовхоз йазалху уыхвагIвчва гвып ангIандырша адиректор йахIварала ауаъа йынхара джвыквицIахтI. – АуыхвагIвчва гвып 18-гIв хIнадзун, Льыхь Наурызби дхIпрорабын, Узден Къральби дхIбригадирын, ЧвзыкIьа Къаншвоуби, Шармат Мофер, Напса Ануар, Аджьбакь Мурат, КIьыча Владимир, ХвытI Зауа датшагьи йара тгIачвакIта хIацынхун, ацацхърагIара багъьа, ащтаныкъвара пшдза хIызбжьан, – йхIвитI НурмухIамад. – АхшгIахьарта фермаква, ауаса бораква хIырчIаджьуан, Пагвынсырт щхъа йанхъалуашыз рбзазартаква хIрыхIазыруан. Асилос тацIара йанашымтахарызгьи амашинаква щарда рыншвалра йгьи йанырпсалуа анартыхв йачIва кIампIлара ахъазла ргьабаква гъвыла йщтIыхIхуан. Айшыста йсхIвапIта, асовхоз пстакIыгата хIрыман, хIъанамдзуз, уыста йхIымчпуз гьаъамызтI. НурмухIамад ртшхъвара ду гIайквнадмыргазтынгьи, ачIахIра швъаквала, ахча согIаквала йыхьыз йызнымкIва йырхIватI. Ауи «Анхара аветеран» медаль йымапI. Асквш 1960 агIан унагIвара йалалыз НурмухIамад асабичва рпны дахIбан, йшцIасыз апшта, йабаргIа йырчвыхъарамкIва тдзы йара йнапIыла йуыхватI. Ауи азаман рпахIба МухIамад саби пшката дрыман. СквшквакI анцIы йащайцIба Мусабигьи дйаргванта тдзы йуыхватI. НурмухIамад йхъапщыла ФатIимат сквш къомкI цIитIта дгьйымахым. Ауаса йгIадзындыргылыз, Ессентуки къала йбзазауа йпа МухIамад, акыт АйсанргIа йгьи ЕмгIвыкъваргIа йыртацу йыпхIчва Эльмира йгьи Заира, АлбыргIан зылахь йагата йбзазауа Зарема, йтаца Эльмира гватрадъа дгьгIаныржьуам. НурмухIамад йунагIва санца йпа МухIамадгьи, йтаца Эльмирагьи, ауат рпхIа чкIвын Маринагьи йаъата саквшватI. – Ауат сабшакI ахъдымрыпауата, арызкъ зигIваквала, ашвыр чIащыгIваквала рсумкаква йжвагвата йсызгIайитI, срыхьшвашвага ржвагвитI, – йхIвитI НурмухIамад. – ЙалкIгIата, стаца къвырман сылзалтI, даргьи йгIадрихызгьи «папа», «дада» -хIва кIвыхша тшсзырчпитI. АлахI дырзыразхатI хабза пшдзи гвапагIари лылазцIаз лани лаби, БежанргIа Кофе йгьи Роза. Швабыжта йайгвачва бзийын, ащтаныкъвара пшдза хIызбжьан, йрыкву анышв бамбита АлахI йырзичпатI. НурмухIамад акIьадыгвгьи швабыжта дырзыразпI, зынгьи йхъазыта дгьгIаныржьуам, йара данзымцауагьи дара йызгIайитI, йхъпшылитI. АпсыхIва зырахвква, зуасаква тазцауа НурмухIамад йгвашвхъа йачвыхъарамкIва йагIвситI. Хвы зму ахIба пшдза йнапIы рымкIуата, йзымцIгIауата йгьйыгIвсуам. НурмухIамад дрыладухитI Абашта айсра Ду йалаз ЧагваргIа ШамгIвын, МухIаб, ХIаджьмырза, «Ан-фыр» ЧIахIра хьзы йгьи хьапщ медаль гIазквнадыргаз, 12-гIв сабичва гIадзынзыргылыз йан Маруса, ауагIа рарыпхьарала СССР а-Министерства ачIахIра швъа йанкъвгагIвыз, арыпхьагIвта гIвыкI йныбыжь йынхаз Чагва КIазбек, ажвлара уыснкъвгагIвчва – айщчва ЧагваргIа Тотраз йгьи Щорс, зылшараква дууыз, гвчIагIвра ду злаз Чагва Мамруз, «КЧР-ла гIатгара зму ауыхвагIв» ЧIахIра хьзы гIазквнадыргаз йащайцIба Чагва Рамазан. – ЙхIыгхаз ЧагваргIа МухIаб, ХIаджьмырза, СолтIан, Къарачай, КIазбек, Тотраз аткъвым ли джьымсати йыхIзалуан, уасаражв гвыбзыгъакI йгIвызан, рбжьагажва дууын. Абар акьазу спны йгIадзатI, аткъвым сахIбахатI, агвыргъьахъв апынгьи, анашхыйара апынгьи йызшIацIгIауа са сакIвпI. Саргьи ахIбачва сызтадыргылыз амгIва сгьтыцIуам, рыхв гьнасыркъвуам, сыззырбжьаз айцIбачва йырзынасырдзитI, – йхIвитI НурмухIамад. Ауи йтгIачва рыцIа- рыцIа тшауацIырхитI. УахьчIвала ауи йсабиква йгIархъшахъыцIыз – 12-гIв, ауат йгIадрихызгьи 6-гIвы йнадзахьатI. Йсабиква йгIадрийыз Стелла, Лиана йгьи Русалина медахщапI, Марина дэкономистпI, Света ддзахгIвыпI, Аминат аналог уысква дырпщылапI, Инна дфинансистпI, Радмир йабаду йапшта динженер-уыхвагIвхатI. ЗынцIра айхIара уыхвагIвта йынхаз, сквш 82 йахъызцахьу ахъацIа йбзазара шакIвшаз, уыста йылшаз даназхъвыцуа, «АхъазыкI сгьымбзазатI»- хIва дгвыргъьитI. Знашх лашару, зажва тIатIу, йгвапу хIайчважвара апны йхъапщыла лхабар ауатыкв йангIаталра йквпшыра тшапсахуан. Ауи дъайыгхаз дшарынашхыйауа йаргьи йгьцIайымкIуазтI. Ауаса йбжьагажва йацIата йгIадзынгылуа асабиква дыргвыргъьитI, йбзазара гьщаквдрысуам. «АхIба дъаным бзиракIгьи гьаъам» – рхIвитI. Абзазара зрыпшдзауа, акIьадыгв апны зыхв дуу, аткъвым йрахIбу Чагва НурмухIамад йынцIра ауыразтI, хайыр щарда найдасыргIатI.
270 просмотров


Комментарии

Написать
Комментарии >



Подписывайтесь на RIAKCHR в Одноклассниках Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “ВКонтакте” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный
Вступайте в сообщество RIAKCHR в “Telegram” Получайте свежие статьи и новые публикации на свой мобильный