Иджыблагъэ Хьэбэз уэрамым и зы уэрамым цIыхур щыкуэдащ. Ахэр къришэлIат Советскэ уэрамым Сэнэшокъуэ Хьэсанэ Хьисэ и цIэр зэрыфIащыжым. Хэку зауэшхуэм и ветераныр щыпсэуа уэрамым нобэ щопсэу фIыщэу илъагъуу щыта и унагъуэр—и щхьэгъусэ Цуцэ, и бынхэр, къуэрылъху-пхъурылъхухэр, абыхэм къащIэхъуэжахэр. Ахэри, Хьэбэз районым и ветеранхэм я Советым и тхьэмадэ Туаршы Назар, районым и нэхъыжьхэм я Советым и тхьэмадэ Даур СулътIан, Хьэбэз къуажэ Советым и Iэтащхьэм и къалэнхэр зыгъэзащIэ Гъуэзджэш Тезадэ, район администрацэм, жылагъуэхэм къабгъэдэкIа лIыкIуэхэр зыхэта зэIущIэм пэублэ хуэхъуащ Сэнэшокъуэ Хьэсанэ и дуней тетыкIам, зэрызэуам, зэрылэжьам теухуа гукъэкIыж гуапэкIэ. Сэнэшокъуэ Хьэсанэ Хьэбэз къуажэм къыщыхъуащ 1920 гъэм. Хьэбэз райвоенкоматм 1941 гъэм мэкъуауэгъуэм дзэ къулыкъум дишащ. Орджоникидзе дэт е 2-нэ военнэ лъэсыдзэ училищэм щеджащ 1942 гъэм щIышылэм (январым) нэгъунэ. Абы щегъэжьауэ 1943 гъэм мэкъуауэгъуэм (июным) щызэуащ 58-нэ армэм 1141-нэ фочауэ дзэшхуэпыкIым (дивизие). Щызэуащ Ипщэ-КъухьэпIэ фронтым, Привожскэ военнэ округым. Зауэм щигъэлъэгъуа лIыгъэмрэ щхьэмыгъазагъэмрэ къыпэкIуэу, къыхуагъэфэщащ Хэку зауэшхуэм и Орден, «ЛIыгъэм папщIэ» медалыр. УIэгъэ хьэлъэ хъуа нэужь 1946 гъэм къигъэзэжащ къыщалъхуа къуажэм. Дэнэ щымылэжьами, далъэгъуащ цIыхугъэшхуэ, хэлъащ жэуаплыгъэ лъагэ, гу къабзэрэ напэ къабзэу и гуащIэдэкI гъуэгуанэр икIури, 1980 гъэм тIысыжащ. Дунейм ехыжащ 1996 гъэм. Туаршы Назар къызэхуэсахэм ядэгуэшащ и сабиигъуэ гукъэкIыжхэмкIэ. Апщыгъуэм Хьэсанэ зыхуиущийуэ щытахэр, иригъэлъэгъуахэр, машинэкIэ къызэрыришэкIахэр, къызэрыгуэкI, ауэ зауэ нэужь лъэхъэнэм хиубыда сабийхэмкIэ телъыджэу щыта гукъэкIыж кIапэхэр гъэнщIат хуабагъэкIэ. Апхуэдэ хуабагъэщ езы Хьэсани сабийхэм зэрахэтар, нобэ зи ныбжь хэкIуэтахэм я нэгум къызэрыщIэувэжри.
—ЦIыхур дунейм темытыжми, абы и цIэр жаIэхункIэ псэущ. АтIэ, Сэнэшокъуэ Хьэсанэ и цIэр сыт щыгъуи жытIэнущ. Хуэфащэ дыдэщ абы зыщыпсэуа, къыщIэхъуа щIэблэр зыщыпсэу уэрамым и цIэр зэрихьэныр,—жиIащ Туаршым. Апхуэдэ псалъэхэмрэ гукъэкIыжхэмрэ дищтащ Даур СулътIани. —Хьэсани, къэзылъхуа и анэ-адэми пщIэшхуэ яIэу дэсащ къуажэм. Ар дэркIэ щапхъэт, лIыхъужьт. Хьэсанэ хуэдэу, офицеру къуажэм къыдыхьэжар зырызт икIи абыхэм деплът хъуэпсэнэкIэ. Лэжьыгъэ лъэныкъуэкIэ убгъэдыхьэми, хуабжьу гуащIэрылажьэшхуэу, жэуаплыгъэр, напэ къабзагъэ зи гъуазэу дунейм тетащ. Дыхуэарэзыщ зэрыжылэу,—жиIащ Даурым. Къэпсэлъахэм къыхагъэщащ Сэнэшокъуэ Хьэсанэ дунейм тетыхункIэ зауэ гукъэкIыжхэм къапикIухьу зэрыщытар. ФIэфIтэкъым. Ауэ илъэгъуамрэ къэралыр зыхэта бэлыхьымрэ хэIущIыIу имыщIу, щIэблэм янимыхьэсу дунейм здытрихынри зэрымытэрэзыр къыгурыIуэу ара хъунт, тетрадь щхьэхуэ къызэIуихауэ, абы иритхэ зэпытт. Гъуэзджэш Тезадэ къеджащ уэрамым цIэщIэ зэрыфIащым и щыхьэт тхылъым. Иужьым куэбжэм щыпалъхьа фэеплъым тепхъуэр трахащ, уэрамдэсхэм хуагуэшащ дяпэкIэ я куэбжэхэм кIэрылъыну, Сэнэшокъуэ Хьэсанэ и цIэкIэ зэрызэрихьэм и щыхьэт жэз трафаретхэр. Сэнэшокъуэхэ я унагъуэм къыбгъэдэкIыу къызэхуэсахэми, Хьэсанэ и фэеплъыр зыIэтахэми фIыщIэ псалъэхэр яжриIащ и къуэш нэхъыжь Сэнэшокъуэ Хъызыр. —Тхьэм фымигъэлъагъукIэ зауэм хэтахэм я нэгум щIэкIа хьэзабыр. Нобэ мы Iуэхум къекIуэлIар си къуэшым и Iыхьлы, къыдалъхуа закъуэхэракъым. Абыхэм ахуэдэр я пщэрылъти, ягъэзэщIащ. Ауэ зэхэщIыкIыныгъэкIэ, гудзакъэныгъэкIэ, гукъэкIыжкIэ Хьэсанэ и фэеплъым пэджэжахэм, къуажэ, район унафэщIхэм, щIалэгъуалэм тIуащIэу тхьэгъэпсэу вжыдоIэ лъэпкъым къыбгъэдэкIыу,—жиIащ Хъызыр. Источник: riakchr.ru
Комментарии