СОЬЙПЕСИН БИЗИМ СОЬЗИМИЗ, ЯШАСЫН БИЗИМ ТИПИМИЗ!

Ана тилим! Сен таьтлисинъ юрекке, Бас дел бала авызымды аштырган. «Ата», «ана» - сыйлы соьзлер айттырган, «Элим» деген уьйкен соьз бен таныткан. Туьнегуьнлерде Ногай муниципал районынынъ Эркин-Халк авыл мектебинде эстеликли амаллама озды. Ол «Ногайша-орысша» соьзликти презентациялавга багысланды. Амалламада Ногай муниципал район администрациясынынъ басшысы Энвер Керейтов, онынъ орынбасары Виктор Унаджев, КЧР-да «Ногай Эл» миллет-маданият автономиясынынъ председатели, республикалык ногай оькиметлик драма театрынынъ басшысы, язувшы Валерий Казаков, Эркин-Шахар поселогында ерлескен аграрйылы йолыгып алды эм Ногай муниципал район администрациясынынъ басшысы Энвер Керейтовка соьзди берди. - Куьн яхшы болсын! «Ногайша-орысша» соьзлигин туьзуьвде гуманитарлык-тергевлер институтынынъ аьлимлери маьнели куллык эткенлер. Бу соьзлик тек бизге тувыл, оьсип бараятырган балаларга да бек керек. Ол тилимизди саклавга уьйкен демев болады. Бу соьзлик коьп йыллардан бербетин Амалламадан репортаж СОЬЙПЕСИН БИЗИМ СОЬЗИМИЗ, ЯШАСЫН БИЗИМ ТИПИМИЗ! лык-технологиялык колледжининъ басшысынынъ орынбасары Азамат Матакаев, КЧНИИ-динъ куллыкшылары, филология илмилерининъ докторы Насипхан Суюнова, филология илмилерининъ кандидатлары Марьем Булгарова, Софья Кукаева катнастылар. Амаллама ногай тилинде юргистилди. Оны ерли мектептинъ окытувшысы Алина Суюнова юргистти. Ол энъ алды ман йыйылганларды шыкпай турган. Аксакалымыз Валерий Казаков Москва каласына барып, грант алып, соьзликти шыгарувга йиберген. Онынъ шыгувы тек бизде, Карашай-Шеркеш Республикасында тувыл, бавырдасларымыз яшайтаган Ставрополь крайында, Дагестан, Шешен республикаларында, Астрахань областинде, Турцияда яшайтаган ногайларымызга уьйкен куваныш эм байрам болды. Неге десенъ муннан алдын «Ногайша-орысша соьзлик» узактагы 1963 йылда дуныя коьрген. Онда аз соьзлер кирген эдилер. Янъы соьзликке савлайы отыз бес мынъга ювык соьз кирген. Оннан баска болып, соьзлердинъ маьнелери де толылайына берилгенлер. Табылганда токталмай дегенше, мунавы ман токталмай, тагы да коьп янъы китаплар шыгаргандай Аллах берсин сизге болымлык, - деди Энвер Рамазанович. Йолыгыстынъ катнасувшыларына каратылган сагынувларын филология илмилерининъ докторы, соьзликтинъ редакторы Насипхан Суюнова айтты. - Элбетте, соьзликти аьзирлев де, шыгарув да тыныш болмады. Наьсипке, шыкты. «Ногайша-орысша соьзлик» Москва каласындагы Россиядынъ илмилер Академиясынынъ тип билими институтынынъ грифи мен шыккан. Ол уьйкен сый. Буьгуьннен баслап сосы соьзлик энъ маьнели китаплардынъ бириси болып кулланмага керек, дел сенемиз. Соьзликтинъ тиражы эки мынъ экземпляр. Казахстаннынъ коьплеген университетлеринде ногай тилине багыслап, баьленше илми куллыклар языладылар. Соьзликти тек кыралымыздынъ тувыл, савлай дуныядынъ китапханаларына еткеруьв бизим кие борышымыз болады. Тил йок болса, миллет оьледи. Соьзлигимиз аьзирленип, он йылдан бери шыкпай турды. Валерий Казаков сол соравды шешермиз деп сендирип, президентлик грант енъип, сол акшады соьзликти шыгарувга йиберди. Валерий Сеперовичке сондай йигитлиги уьшин разылыгымды билдиремен, - деди Насипхан Хусиновна. Оьз ойлары ман КЧР-да «Ногай Эл» миллет-маданият автономиясынынъ председатели, республикалык ногай оькиметлик драма театрынынъ басшысы, язувшы Валерий Казаков боьлисти. - Биз о ь зи м и зд и н ъ бар затымызды коьрсетип билмеймиз, уялшанъмыз. Мен сизге бир аьлемет кызыклы зат акында билдиргим келеди. Соьлеги заманда интернет-ватцапында ЮНЕСКО-дынъ Украинада табиат ногай тили йок болаятыр деген билдируьвлери юреди. Сол табиат ногай тилинде крым татарлары, украиншилер соьйлейдилер. Сол тил узактагы 1928 йылга дейим халклар ара миллетлер айкасув тили болган. Сол йылларда Евразияда ногай тили ортак айкасув тили болган, а буьгуьнлерде ортак тил болып англичан тили саналады. Сондай кайралган, бай тилимиз бар. Ногайша соьйлеп билген аьдем, каерге барса да, дуныядынъ баьленше халклары ман соьйлемеге болаяк, - деди Валерий Сеперович. « Н о га й ш а -о р ы с ш а » соьзликтинъ капай туьзилгени эм дуныяга коьргени акында филология илмилерининъ кандидаты Марьем Булгарова айтты. - Бу соьзликте - ногайдынъ яшавы. Илми-тергев институтында соьзликтинъ уьстинде коьп йыллар куллык эттик. Энъ алды ман Софья Калмыкова-Джанибекова (еннетли болсын) соьзликти туьзуьв бойынша уьйкен куллык эткен. Соьзлик баспага аьзир болган заманда, филология илмилерининъ докторы, профессор Кенисбай Мусаев бизге оьзининъ йылы сагынувларын язып йиберген, савболсын. Биз аз санлы халк болсак та, халкымыздынъ куьши бар. ЮНЕСКО-дынъ програм мам бойынша бизим тилимиз йойылмага болаяк. Сонынъ уьшин тилди сакламага, аьлимлерди оьстирмеге шалыспага керекпиз. Оьмирлердинъ терениннен оьтип келген дестанларымыз, халк йырларымыз бар турып, тилимиз йойылмаяк деп ойланаман. Йыйыннынъ барысында йылы сагынувларын ногайдынъ йигит улы, Эркин-Шахар поселогындагы аграрлык-технологиялык колледжининъ басшысынынъ орынбасары Азамат Матакаев айтты. Сонъ Адил-Халк авылынынъ ногай тилден эм адабияттан окытувшысы Фатима Керейтова соьзликти туьзуьвшилерге эм шыгарувшыларга разылыкты билдирди эм алдыдагы аьрекетликте йогары етимислерди сагынды. Хошлав соьзлерден сонъ «Ногайша-орысша» соьзликти презентацияладылар. Валерий Казаков Ногай муниципал районынынъ меканда йыйылган мектеп эм балалар бавларынынъ, сондай болып Адыге-Хабль эм Хабез муниципал районынынъ Кызыл-Юрт авыл мектеплерининъ басшыларына, китапханаларга соьзликтинъ экземплярларын йылы сагынувлар айтып савгалады. Амалламадынъ барысында онынъ юргистуьвшиси Алина Суюнова «Ногай халкым» деген йырды занъыратып йырлады. Йолыгыс йогары дережеде озды.