МЕКТЕПЛЕРДЕ СОЦИАЛЛЫК ТАМАКЛАНДЫРУВ

аринде Караш ай-Ш еркеш Ямагатшылык палатасында «Республикадынъ ортак билимлендируье учреждениелеринде социаллык тамакландыруе» соравга багысланган «тоьгерек стол» озды. Амалламада КЧР прокурорынынъ орынбасары Али Гербеков, КЧР б ойынша яратувшылардынъ праволарын коршалав эм аьдемнинъ берекетлиги тармакларында коьз салув Федераллык служба У п равл ени есининъ бас специалист-эксперти Ирина Данилина, КЧР билимлендируьв эм илми министрининъ орынбасары Фатима Бекижева, КЧР муниципал районларынынъ эм кала округларынынъ билимлендируьв управлениелерининъ эм боьликлерининъ басш ылары , Ямагатшылык палатадынъ агзалары катнастылар. « Т о ь ге р е к с то л д ы » Ямагатшылык палатадынъ агзасы, СКГТА-дынъ «Экономика эм басш ыланув институты ны нъ» директоры Раш ид Канцеров ю ргистти. Ол м ектепте балаларды нъ та м акл анувын уйгынлавды ийгилендируьв балалардынъ ден с а в л ы к л а р ы н ы н ъ сакл анувы нд а маьнели м аьсел ел ерд инъ бириси болатаганын белгиледи. Темадынъ маьнелиги республикадынъ мектепке дейимги эм билимлендируьв учреж д ениел ерин йоклайтаган балалардынъ ортакстатистикалы к ден савлыклары йылдан-йылга осалланувы ман анълатылатаганы белгиленди. Б алаларды нъ законшылык пан келисте тамакланувларынынъ йорыгы эм республикада оны ман келисте бу йоьнелисте озгарылатаган куллык акында КЧР билимлендируьв министрининъ орынбасары Фатима Бекижева да хабарлады. «Россия Ф едерациясында билим лендируьв акында» Федераллык закон ман, «Карашай-Шеркеш Р е с п у б л и ка с ы н д а билимлендируьвди оьрленд ируьв» програм м а ман, КЧР Правительствосынынъ баьленше баска токтаслары ман келисте, сондай болып республикалык бюджетиннен муниципал туьзил исл ерине акша амалларынынъ шыгарылув йосыгы ман келисте, окыйтаган, узайтылган куьнли куьплерин (группа продленного дня) йоклайтаган канагатланувлары осал балалардынъ тек 17,5 проценти тамакланув ман (бир балага куьнине 45 маьнет) эм 1-4 класслардынъ балаларын эртенъги ас пан (бир стакан суьтке яде суьт продуктына 8 маьнет) канагатлавга карарланады. Я м агатш ы л ы к палатада баьри б и л и м л е н ­ д ируьв м ектепл ерин д е капай социаллык, сондай болып баьри окувшыларды нъ та м акл ан увы ка ­ пай уйгынланганын билер уьшин, исши куьп туьзилип, тергевлерди озгарган. Р еспубликады нъ 181 ортак би л им л ен д ируьв у ч р е ж д е н и е л е р и н и н ъ те к 145-нде столовы й, 30-нда буф ет бар, а 6 ортак би л им л ен д ируьв мектебинде тамакланувды уйгынлав уьшин боьлме йок эм ол оьткир маьселелердинъ бириси болады. Республикада окыйтаганлардынъден савлыкпарын саклав эм беркитуьв уьшин 2018 йылда республикалы к бю джетиннен 47 миллион маьнет акша шыгарылган. Ол 2017 йылдагыннан 3 процентке артык. М униципал бюджетлериннен яналас финанславдынъ оьлшеми 5,3 проценттен 19 процентке дейим белгиленеди. Ама бу окув йылында балаларды тамакланув ман курсап алув озган окув йылдагыннан 1,3 процентке тоьменлеген эм 69,8 процент болады (2017-2018Й.Й. -71,1 процент). Окувшыларды там акланув ман курсап алувдынъ ортакроссиялык коьрсетими 88,8 процент болады. Б е л ги л е п о з а й ы к , р е сп уб л и ка д а окувш ы - лары да, окытувшылары да тегин уьйле асларын ишетаган орта билимленд ируьв м ектеплер бар: К и ш ке й К а р а ш а й р а - йонынынъ Хурзук, КартДжурт, Верхний Учкулан, П ри кубан рай оны ны н ъ Ч апаев авы ллары ны нъ орта билимлендируьв мектепл еринд е. М едногорский поселогынынълицейинде, биринши номерли мектебинде окыйтаганлар 100 процентлик тамакланув ман курсалып алынганлар. Уйгынланган тамакланувды нъ баасы толы оьлшемде продуктларды нъ бас куьплери бойы нш а ф и зи ол огиял ы к м ардаларды толтырмага амал бермейди. Балалардынъ т а м а к л а н у в ы н а а кш а ам аллары н ата-аналар ш ы гарад ы л ар. С онъгы йылларда мектеп шагында 2-3 балалары болган эм бир баладынъ тамакланувына ай сайын 1350-1680 маьнет тоьлемеге аьзир болган аьеллердинъ саны коьпке азайганнан себеп, ата-аналардынъ тоьлеви тек бир кере ас ишуьвди, коьбинше тек уьйле асты, аьжетсизлейди. «2018 йылда прокуратура органларынынъ куллыкпарынынъ тамамлары республикадынъ орта билимлендируьв эм мектепке дейимги учреждениелеринде билимлендируьв акында законшылыктынъ коьплеген бузувлары бар болувлары акында шаатлайдылар. Республикадынъ прокуратурам калалардынъ, районлардынъ эм районлар ара прокурорлары - нынъ катнасувы ман 2018 йылда республикады нъ орта билимлендируьв мектеплеринде эм мектепке дейимги билимлендируьв учреждениелеринде тегин окытув акында законшылыктынъ толтырылувын, сондай болып орта билимлендируьв учреждениелерининъ окувшыларын исси тамакланув ман канагатланувларын тергегенлер. Тергевлердинъ тамамлары бойынша 19 коьрсетуьв этил ген», - дел белгиледи оьзининъ соьзинде КЧР прокурорынынъ орынбасары Али Сеитбиевич. О рта б и л и м л е н д и ­ руьв м е к т е п л е р и н и н ъ коьбисинде тамакланув учреждениелердинъ куллыкшылары ман оьз алдына мектептеги ас асув блокларында уйгы нланган. Баска учреждениелерде ас асув блоклары арендага берилип, байыр эпшиллер мен балаларды там акл анд ы рувга келисуьв туьзилген. Т ам акланувды нъ рационы да ийги болувды талаплайды, онда баладынъ оьрленуьвине каратылган керекли продуктлар киргистилмегенлер. Асларды аьзирлевдинъ салаты да ийгилендируьвдинъ талаплайды. КЧР бойынша яратувшылардынъ праволарын коршалав эм аьдемнинъ берекетлиги тармакларында коьз салув Федераллык служба Управлениесининъ бас специал ист-эксперти Ирина Данилинадынъ б е л ги л е ви н ш е , « Б а л а ­ ларды нъ там акланувы н уйгынлав ман туьзилген аьл аьр яклы тергевди талаплайды. Толтырувшы власть органлары ман балалардынъ тамакланувын уйгы нлавды ийгилендируьв уьшин тийисли карарларды алувдан оьткир керексинуьв бар». «Тоьгерек столдынъ» тамамларын сога келип, онынъ катнасувш ылары б а л а л а р д ы н ъ с а в л ы к ­ лары ны нъ осалланувы - нынъ бас себепш илери муниципал органлары ман балалардынъ тамак- ланувлары н м ектеплерде эм мектепке дейимги учреждениелеринде демевлевлерининъ йоклыгы, санитар-эпидемиологиялык йорыкпарынынъ бузылувлары, мектеп тамакланувынынъ инфратуьзилисининъ эм материал-техникалык базасынынъ етерше оьрленмеви, тамакланувдынъ рационынынъ тийислисинше ярастырылмаганы болатаганларын белгиледилер. Маьселеди шешуьв уьшин ога аьр якпык карасты ийгилендируьв, кулланылатаган финанслык эм кадрлык мырсатлары ны нъ пайдалы гы н оьстируьв талапланады. Йыйылыстынъ тамамлары бойы нш а о й -ка р а с л а р - дынъ толы тизбесин йогары власть органларына билдиру