КШЪЕСЛИ ТОН КЕНЪ ШЫГДР

Авыл эпшиллери мен йолыгыстан Ноябрь айынынъ сонъында Эркин-Шахар поселогынынъ Маданият уьйинде КЧР авыл хозяйство министри Анзор Боташев, КЧР экономикалык оьрленуьв министри Алий Накохов эм КЧР промышленность эм саьвде министри Мурат Аргунов эм «Россельхозбанктынъ» Ставрополь регионлык филиалынынъ Черкессктеги операциялык офисининъ директор-управляющийи Тамара Евдокушина Ногай муниципал районынынъ авыл хозяйство товар болдырувшылары ман йолыгыстылар. Амалламады кирис соьзи мен Ногай муниципал район администрациясынынъ басшысы Энвер Керейтов ашты эм юргистти. Энвер Рамазановичтинъ айтувынша, бу йолгы йолыгыс КЧР Басшысы Рашид Темрезовтынъ тапшырувы ман келисте уйгынланган эм районнынъ инвестициялык кызыксынувлыгын коьтеруьв, авыл товар болдырувшыларын демевлев, авыл хозяйство продукцияды болдырувды эм асыллавды оьрлендируьв, янъы исши орынларды туьзуьв соравларын тергевге каратылган. Булайда эсинъизге салайык, янъыларда КЧР Басшысы Рашид Темрезов Ногай районынынъ яшарлык юртларынынъ басшылары ман маьнели темалардынъ бириси — эпшиллик аьрекетликти кызыксындырув акында соьз бардырган. Ол Ногай районын исши йоклавларынынъ бирисинде инвестициялык паркка сымарланган 70 гектарлык майданды караган. КЧР Басшысы онынъ онъайлы географиялык аьлин, темир йолга эм федераллык трассага ювыклыгын белгилеген. Олар инвесторларды тартув уьшин кызыксындырувшы шартлар боладылар. Район администрациясынынъ басшысынынъ айтувынша, болдырылатаган эгиншилик продукцияды, лер. Быйыл болса, сизинъ регионнан грантлык демевлевге 2 фермерден талек туьскен эм олардынъ бириси грант алувшы болган. Ол осал коьрсетим тувыл, неге десе быйыл конкурстынъ шартлары катыландырув ягына туьрленгенлер. Район администрацияларынынъ басшыларынынъ арасында Энвер Керейтов белсинли аьрекетлеви мен баскаланатаганын белгилей келип, аграрлык ведомствосынынъ басшысы келеекте катнаспага болаяк программалар акында кыскаша хабарлады. Онынъ айтувынша, авыл хозяйство министерствосы Миллет проектлеринде катнасув ман байланыслы соравлардынъ уьстинде куллык бардырган эм федераллык министерствосында онынъ айырым йоьнелислери якланганлар. Олар импортты авыстырув, кишкей эм орта бизнести оьрлендируьв боладылар. Министрдинъ айтувынша, экспорт бойынша аьле соьле коьп зат этпеге болаяк, айтпага, наьртуьк, бийдай, кой эт, сув таралтыладылар. Сондай болып, оьзге йоьнелислер де бар. (Сонъы экинши бетте). орынлар туьзбеге, бюджетке туьсимлерди коьтермеге себеп этеди. «Суьйткенде, бу ягыннан районда уьйкен мырсатлар бар эм бизге оларды коьрсетип те, эсти каратып та билмеге керек, - деди Энвер Керейтов. - Сол затка етисуьвде буьгуьнги йолыгыс бизим авыл товар болдырувшылары, эпшиллер уьшин ойлар ман боьлисуьвдинъ, конкретли ислер акында соьз бардырувдынъ ийги майданы болаяк». Сол ой амалламадынъ барысында да беркитилди. Онынъ катнасувш ылары белгилегенлеринше, регионлык уьш министрдинъ эм банкэлшисининъ катнасувы ман мундай шыгувлы йолыгыс район оьлшеминде биринши кере уйгынланган эм яклар уьшин пайдалы болды. Йолыгыста коьплеген соравлар тергел д ил ер. Олардынъ коьбиси авыл хозяйствосы ман, айырып айтканда, товар болдырувшыларга субсидиялар, льготалы кредитлер беруьв мен, республикадынъ юртында туьрли ведомстволар ман таралтылатаган оькиметлик программалар ман, оларда катнасувдынъ правилолары ман байланыслы эдилер. Сондай болып, продукцияды асыллав эм таралтув бойынша маьселелер де коьтерилдилер. Йолыгыста биринши болып соьз Ногай муниципал район администрациясынынъ экономикалык тергев боьлигининъ басшысы Сапият Утамалиевага берилди. Ол районнынъ тарыйхы, туьзилиси, ис табынышлары, мырсатлары акында кыскаша хабарлады. Онынъ соьзин Энвер Керейтов толыстырды. Ол амалламадынъ катнасувшыларынынъ эсин продукцияды асыллавга каратты. Онынъ айтувынша, бу йоьнелисте куллыкты бардырув уьшин районда ийги амаллар бар. Авыл хозяйство продукцияды болдырув коьтерилген. Районнынъ юртыннан темир йол да эм федераллык трасса да оьтедилер. Сондай болып, газ бан эм электрокуват пан аьжетсизлев соравлары да тувмаякпар. Ога косылып, производстводы ярастырув уьшин инвесторларга, эпшиллерге ой эткендей ортак оьлшеминде 80 гектарлык ер де белгиленген. Куллыкшылар да табылаяклар. Районнынъ коьплеген яшавшылары республикалы к орталы™нда, Усть-Джегута районында эм оьзге якларда ислейдилер. Аяк астында, абытлап еткендей ерде куллык табылса, соьзсиз де, олардынъ коьбиси кайтаяк. Регионлык министрлерининъ арасында биринши болып Анзор Боташев соьйледи. Ол анъламлы, район аграрлык юрт дел саналады. - Булай алып Караганда, сизинъ районда асыллав да, айтпага, секер заводы бар, эгиншилик те оьрленеди, малшылыкта коьтериледи, - деди Анзор Боташев. - Сонъгы йылларда токталайым. 2017 йылда койларды эм эшкилерди оьстируьвге йиберилген шыктажлардынъ бир кесегин кайтарув уьшин субсидиялар 12 аьдемге, 2016 йылда 4 аьдемге берилген «Соьле тек сырье тарал там ы з. А сы л л а вд ы алып Караганда, Миллет проектлерининъ калыбында кооперацияды оьрлендируьв проекти мен каьрлеекпиз, кооперативлер эткен ш ы ктаж л ард ы н ъ айырым кесегин субсидиялавдынъ уьстинде куллык бардыраякпыз. Сизинъ районды алып Караганда, янъы кооперативлердинъ ашылганын, эскилердинъ янъыдан ислеп баслаганын суьем ен. Неге д е ­ сенъ, акыйкатлык демев этилеек. Сондай болып Миллет проектлер бойынша грантлык демевлев де болаяк. Айтайым, бизим эски программалар да куллык этееклер. Йылдынъ сонъына дейим техникады сатып алув бойынша программа аьрекетте болаяк. Техника сатып алаякларга 25 процентлик кемитилуьв мен (скидка) ярдам этпеге аьзирмиз, бизге келинъиз. Биргелес ислесуьвди бардырмага аьзирмиз», - деди Анзор Боташ ев, соьзин тамамлап. Энвер Керейтов районнынъ аграрлык тармагын демевлев уьшин регионнынъ авыл хозяйство министерствосы на, онынъ басш ы сы на разы лы гы н эм арбаты нда пайдалы биргелес ислесуьв бардырылаягына сенимлигин билдирди. - Энъ алды ман мен регионнынъ промышленность производствосы, Ногай районынынъ амаллары эм болы млы гы акында, И ндустриялы к-пром ы ш - ленность паркты оьрлендируьв уьшин сосы муниципал район неге сайланганы акында хабарламага суьемен, - деди КЧР промышленность эм саьвде министри Мурат Аргунов. - Аьле 2016 йылда Индустриялы паркты курув уьшин ер участокты айырув бойынша биринши оьлш евлер бардырылатаган шакта сол мыратка сымарланган майданды КЧР Басшысы Рашид Темрезов, Сергей Смородин эм Энвер Керейтов йоклаганлар, майданнынъ онъайлыгы белгиленген. Оны ювыктагы заманларда таралтармыз, деп сенемиз. КЧР-дынъ экономикасы на пр ом ы ш л ен ность производствосы сезимли косым киргистеди. Мурат О леговичтинъ айтувы нша, тармак республикадынъ куллы кка болы млы яшавшыларынынъ 20 проценттен артыгын ис пен аьжетсизлейди. Промышленность производствосынынъ вал оьлшеми 24 процент болады. Бас ф ондлары ны нъ 40 процентке ювыгы промышленность производствосына тартылган. - Бизим алдымызда туратаган бас эсаплардынъ бириси и нв е сти ц и я л ы к авады ийгилендируьв болады. Республикада инфратуьзилислик соравлар етерше оьрлендирилмегенлер. Соьз индустриялы эм промышленность парклары акында барады. Сол соравларды бизге шешпеге керек. Суьйтип, Ногай районында Индустриялы паркты туьзбеге токтасылган эди, - дейди Мурат Аргунов. Министрдинъ айтувынша, кезуьвли эсап болган инвестициялык проектлерди таралтувды оьрлендируьвге себеп этуьв болады. Соьз республикага келген эм оьз проектлерин таралтатаган инвесторларга регион ягыннан демев этуьв акында барады. Тагы да бир эсап янъы инвесторларды тартув болады. Онынъ уьшин тийисли инф ратуьзилислик соравлардынъ шешилуьви мен регионнынъ инвесторлар уьшин кызыксынувлыгын коьтермегетийисли. Бизим уьшин бас соравлардынъ бириси - промышленность паркларды эм промышленность кластерлерди оьрлендируьв. Бу йоьнелисте, Мурат Олеговичтинъ айтувынша, ол етекшилеген министерство эм республикадынъ экономикалык оьрленуьв министерствосы биргелес ислесуьвди бардырадылар. «Бизде инвесторлар уьшин налоглык льготалар, оькиметлик демевлев, сонынъ санында федераллык эм регионлык оьлшемлерде де, инвестицияларды тартувды демевлев, куллыктынъ туьрли механизмлери карарланганлар. Ашыклап айтайым, 2017- 2018 йылларда аьрекет этетаган производстволар бойы нш а М инпро м торг йоьнелисинде 2 миллиардка ювык маьнеттинъ оькиметлик демевлевин алганмыз», - дейди КЧР минпромторгынынъ басшысы. Арбатында ол таралтувга карарланган айырым проектлерде токталады. Олардынъ бириси «Мегаполис» компаниясынынъ м едициналы к сисе шыгарув заводы н туьзуьв бойынша проект болады. - Ол, басыннан алып карарланганынша, Ногай районында таралтувга сымарланган. Ер майданы бойынша сорав да шешилген эм инвестициядынъ оьлшеми де 9 миллиардка ювык маьнетлик оьлшемде белгиленген. Инвестицияларды тартув бойынша ф инанс и нституты ман кел исуьвд инъ йолы да карастырылган эди. Оькинишке, кризис пен эм оьзге себеплер мен байланыста инвестордынъ оьзининъ катнасув уьлиси бойынша кы йы нлы клар тувды лар эм проект токтаты лган. Сосы проектти таралтув келисли оьзге тармакларды, аш ыклап айтканда, кишкей эм орта бизнести де коьтермеге себеп этеек. Проекттинъ уьстинде куллык бардырылаяк, - деди Мурат Аргунов. Амалламадынъ катнасувшыларынынъ алдында соьйлей келип, КЧР экономикалык оьрленуьв министри Алий Накохов белгилегенинше, федераллык орталык аьвелдегинше, туврадан финанслык ярдам этпейди, ама эпш илге арбатында демев этилеек, инф ратуьзи л исти кеплевде биз ярд а м д ы с е з е м и з . А й тп а га , бы л ты р республикада Эпшилликти демевлев орталы гы , быйыл болса, Экспортлык орталыгы туьзилгенлер. Бизде микроф инанслав эм гарантиялы фондлар аьрекетлейдилер. Олар туьрли амалламалар озгарадылар. Айтпага, Эпшилликти демевлев орталыгы туьрли ярмалыкларда катнасув уьшин эпшиллерге стендлер туьзбеге, продукцияды еткермеге ярдам этеди. Сондай амалламаларда катнасув эпшиллерге оьз продукцияларын коьрсетпеге эм оьзлериндей эпшиллер мен байланыслар туьзбеге амал береди. - Э ксп о р тл ы к орталыкты алып Караганда, ол э п ш и л л е р ге ты скы рынокка шыкпага ярдам этеди. Болсын ювыктагы яде узактагы кыралларда, кызыксынувлы кисиди таппага, байланыспага ярдамласамыз. Келисуьвлерди бардырувда катнасамыз, тилмашлар, юристлер беремиз. Выставкаларда катнаспага ярдам этемиз, а й тп а га , ка тн а сув, стенд аьзирлев уьшин ак то ьл ей м из. Оьз амалларымыз етиспесе, оьзге булакларды карастырамыз. Сосы эм оьзге амаллар ман пайдаланмага районнынъ эпшиллерине ой этемиз. Заем алувда Гарантиялы фонд демев этпеге болаяк. Налоглар бойынша да льготалар бар. Мунда белгиленген затлар бос соьзлер болып калмаяклар, биз аьр эпшил мен соьйлеспеге, карарланган амаллардынъ калыбында демев этпеге аьзирмиз, - деди Алий Харунович. Сондай болып министр Миллет проектлери мен байланыста бардырылатаган куллыкты эм оларда катнасувды нъ йоллары акында ашык кепте хабарлады. Районны нъ авыл товар болдырувшыларына каратылган ойлары ман «Р оссел ьхозбанкты нъ » Ставрополь регионлык филиалынынъ Черкессктеги операциялык офисининъ директор-управляющ ийи Тамара Евдокушина соьйледи. Ол айланыс акша амаллары н толысты рув ман, сезонлы шаклы куллы кларды озгарув ман, залогка салув аркалы техника яде алат-садакты сатып алув ман байланыслы эм оьзге банк буйымларын ой этти. Кредиттинъ процентлик оьлшеми эм саны кредитлевдинъ болжалы ман эм мырады ман, залог пан, клиенттинъ финанслык аьли мен эм тоьлев болы млы гы ман байланыслылар. Авыл хозяйство товар болдырувшыларга акша амаллары йыллык 5 процентлик ставкадан баслап берилетаганы да белгиленди. Кыскасыннан айтканда, Тамара Георгиевна банклы к буйымларынынъ авылшыларга, болсы н олар ю ристлик кисилер яде булай аьдемлер, караты лган баьри туьрлилери мен амалламадынъ катнасувшыларын таны сты рды , алды дагы планлары акында да хабарлады. Ол районда белгили эпш ил Баш ир Карасовтынъ Россельхозбанктынъ банкоматларынынъ куллыгы бойынша берген соравына яваплай келип, бу исти ийгил енд ируьв бойы нш а ойын да бил ­ дирди. Район басш ысы ман соьйлесилгенге коьре, мекан белгиленсе, банк косымша банкомат ашпага аьзир. Сондай болып, банк элш иси кыйын ак бойынша акша амалларын Россельхозбанк аркалы то ьл е й та га н о р га н и за - цияларды нъ куллы кш ы ­ лары туьрли банклардынъ б а н ко м а тл а р ы н н а н да процентсиз кыйын акын алмага болаягын да белгиледи. Онынъ уьшин банк пан косы м ш а келисуьв туьзбеге керек. «Бизим эсиклеримиз сизинъ уьшин дайым ашык»,— деп Тамара Евдокушина соьзин тамамлады. Амалламадынъ барысында онынъ катнасувшылары конакларга коьплеген соравлар бердилер, олардынъ аьр кайсысына да толы яваплар эситтилер. Соны ман биргесине республикадынъ тармак министрлери эм «Россельхозбанктынъ» ерли офисининъ басшысы амалламадынъ катнасувшыларын бизнести ашув ман, юргистуьв мен, кредитлев мен, налоглык льготалар ман, продукция таралтув ман эм оьзге соравлар бойынша район эпшиллери мен, фермерлер мен, товар болдырувшылар ман йолыгыспага эм оларды шешуьвде демев этпеге аьзирликлерин билдирдилер. А м а л л ам ад ы н ъ куллыгын тамамлай келип, Энвер Керейтов районнынъ авыл хозяйство товар болдырувшылары ман йолыгыста катнаскан л ары, онынъ барысында коьтерилген соравлар бойынша толы яваплар бергенлери эм арбатында биргелес ислесуьвди бардырмага аьзирликлери уьшин разы лы гы н та рм а к м инистрл ерге эм «Р оссел ьхозбанктынъ» элшисине билдирди.