Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы Темрезланы Рашид, къарачай халкъ Орта Азия бла Къазахстаннга депортация этилгенине 75 джыл толгъанына аталгъан бушуулу митингде, Къазахстан бла Къыргъызияда кёчгюнчюлюкню заманында ёлгенлеге атаб мемориалла салыргъа оноу этгенин айтды.
Ол митинг абыстол (ноябрь) айны 2-де Къарачай шахарда политика репрессияны джолунда ёлгенлеге эмда къарачайны депортациясына аталыб салыннган Мемориал комплексде болгъанды.
Анга къошулгъанланы арасында Эресей Федерацияны Федерал Джыйылыууну Федерация Советини члени Салпагъарланы Ахмат, Къарачай-Черкесияны Халкъ Джыйылыууну (Парламентини) Председатели Александр Иванов, республиканы Правительствосуну Председатели Аслан Озов, республиканы экс-президенти Батдыланы Мустафа, депутатла, республиканы Правительствосуну членлери, районладан, шахарладан келген делегацияла, властны органларыны, джамагъат, дин организацияланы келечилери, республиканы джамагъаты бар эди.
Бушуулу митинг башланырыны аллы бла Къарачай шахарны ара орамы бла къарачай халкъны депортациясына аталыб салыннган Мемориалгъа дери мингле бла адамла бардыла. Ала къолларында, депортацияны джолунда ёлген джууукъларыны, къысха адамларыны суратлары болгъан портретлени тутуб атлай эдиле. Адамланы мыдахлыкъ байлай, колонна шош бара эди.
Депортацияда ёлгенлени эсгериуге аталгъан митингни аллында Къарачай-Черкесияны Дин управлениесини президиумуну председатели, Шимал Кавказны Муслиманларыны бирикдирген аралыгъыны председатели Бердиланы Исмаил хаджи ёлгенлеге дууа этдирди. Аны ызындан къыбыла Къарачай-Черкес клиса округну благочинныйи, протоиерей Евгений Субтельный талай сёз айтды.
Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы Темрезланы Рашид сёлешди.
«Биз бюгюн тарихибизде эм бушуулу даталаны бирин белгилейбиз. 75 джылны мындан алда танг джарый къарачайлыла саулай юйдегилери бла товар вагонлагъа джюклениб Орта Азия бла Къазахстаннга кёчюрюлгендиле. Джол къыйын болуб, ачдан-джаланнгачдан, ауур урунуудан, медицина болушлукъ болмай, адам джашарча болум орун алмай 43 минг адам ёлгенди. Аланы 22 минги сабийле болгъандыла.
Сынау джылланы къыйын джолларында кёб джууукъ-эт адамларын тас этселе да, къарачайлыла къырылыб къалмай, джанларын сау къалдыргъанларындан сора да, халкъ мюлкню айырма ишчилери болгъанлары бла, джигит урунууну юлгюсюн кёргюзгендиле», - деди Темрезланы Рашид.
Башчы чертгенден, къарачай халкъ не тукъум къыйын болумну да онглаб, кесини тилин, ашхы адетлерин, адебин-намысын, маданиятын сакълаб, Джуртха кертилей къалгъанды.
«Бюгюн бизни баш борчларыбызны бири, джуртларына къайталмай къалгъан ол адамланы эсгериудю, мындан ары аллай зарауатлыкъ (трагедия) болмазча этиудю.
Мен бюгюн «Къарачай - алан халкъ» республикан джамагъат организациябызгъа теджерим, властны органлары бла, депутат корпус бла биригиб, Къазахстан бла Къыргъызияда депортацияны ачы джылларында кёчгюнчюлюкде ёлгенлеге атаб эсгертмеле салыуну сорууларына къаралса тыйыншлыды. Мен сагъыш этгенден, ол эсгертмеле келир джыл салыныргъа керекдиле. Тыш ишлени министерстволары бла ишле бардырыргъа тыйыншлыды. Биз ол ишлени келир джыл амалсыз этиб, эсгертмелени ачаргъа ары делегацияларыбызны иерге керекбиз», - дегенди андан ары сёзюнде республиканы Башчысы Темрезланы Рашид.
«Къарачай - алан халкъ» джамагъат республикан организацияны тамадасы Хабланы Руслан халкъны аллына чыгъыб сёлеше, кёчгюнчюлюкню биринчи джылында халкъны 24 проценти, хар тёртюнчю къарачайлы ёлгенин адамланы эслерине салды.
«Бюгюн биз, кёчгюнчюлюкде джанларын-къанларын аямай кюрешиб, кеслерини, башха адамланы джанларын къалдыргъанлагъа уллу бюсюреу этебиз. Ол джыллада тюзлюк орун алмай, бизден сора да Шимал Кавказдан, Эресейден кёб халкъла кёчюрюлгендиле», - деди Хабланы Руслан.
КъЧР-ни Халкъ Джыйылыууну (Парламентини) депутаты Елена Ляшова бушуу митингге джыйылгъанлагъа репрессия алагъа да къатылгъанын, ол заманда аны къарт атасы да кёчюрюлгенини юсюнден айтды.
«75 джыл мындан алда сууукъ ноябрь кюнледе къарнаш къарачай халкъгъа уллу къыйынлыкъ джетгенди. Биз бюгюнлюкде репрессияны джолунда ол заманда сакъат болгъанланы, ёлгенлени юслеринден сагъыш этебиз. Тууаргъа боллукъланы, туууб ёлгенлени да эсгеребиз. Ала юйдегиле къураб, сабийле ёсдюрюб джашаргъа боллукъ эдиле. Къартла, тиширыула, сабийле, аланы эрлери, къарнашлары, джашлары Уллу Ата джурт къазауатда джанларын-къанларын аямай гитлерчи фашистледен Джуртларын сакълагъан сагъатда, азаб чекгендиле», - деб чертди Елена Ляшова.
Аны ызындан «Адыгэ Хасэ-Черкесский парламент» деген республикан къозгъалыуну председатели Али Асланов къарачайлылагъа мындан ары мамыр джашау теджеди.
«Къартланы, сабийлени, тиширыуланы джашауларын юзген 14 джыл узунлугъу болгъан азаб джол къарачай халкъны къурутуб къоялмады. Ол къой эсенг, депортацияны заманында кёб къарачайлы Социалист Урунууну Джигитлери, белгили алимле, санатны, медицинаны белгили къуллукъчулары, поэтле, джазыучула болгъандыла», - деди ол.
Андан сора «Абаза» джамагъат организацияны председатели Заур Дзугов кёчгюнчюлюкню ауур джыллары къарачай халкъны бирикмеклигин, джигитлигин, тюзлюкге ышанмакълыгъын сындыралмагъанын айтды.
«Ачлыкъ, джаланнгачлыкъ, сууукъ, адамны сыйын тюшюрген затла къарачайлыланы къурутуб къоялмадыла. Ала джигитликлерин, къралгъа кертиликлерин таныта, туугъан Джуртларына къайтыб келдиле», - деб, Ногъай районну Советини председатели, «Бирлик» деген джамагъат организацияны тамадасы Исмаил Катаганов, къарачайлылагъа мындан ары шохлукъну, къарнашлыкъны тамалында мамыр кюнню тюбюнде рахат джашау теджеди.
Митингни аягъында джыйылгъанла Мемориалгъа гокка хансла салдыла.
Комментарии